در چه صورت مهریه و نفقه به زن تعلق نمیگیرد؟

مهریه و نفقه، دو حق مالی اساسی و مستقل برای زن در نظام حقوقی ایران هستند که با جاری شدن عقد نکاح، برای او ایجاد می شوند. با این حال، در برخی شرایط خاص و دقیقاً مشخص شده در قانون، ممکن است زن از تمام یا بخشی از این حقوق محروم شود. آگاهی از این شرایط، برای زوجین از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوانند تصمیمات آگاهانه در زندگی مشترک و در صورت بروز اختلافات احتمالی اتخاذ کنند.

حقوق مالی زن در ازدواج، از جمله مهریه و نفقه، همواره مورد بحث و بررسی بوده است. با وجود اینکه مهریه به محض عقد نکاح به مالکیت زن در می آید و نفقه نیز تا زمانی که زن به وظایف زناشویی خود عمل کند، به او تعلق می گیرد، اما قانون گذار شرایطی را پیش بینی کرده که در آن ها این حقوق، به طور کلی ساقط می شوند یا میزان آن ها کاهش می یابد. هدف از این مقاله، ارائه یک تحلیل جامع و حقوقی از این شرایط است تا ابهامات موجود در این زمینه برطرف شده و مخاطبان بتوانند با دیدی روشن تر، به مسائل مربوط به مهریه و نفقه بنگرند. تبیین دقیق این موارد، به خصوص با استناد به مواد قانونی مربوطه، به زوجین کمک می کند تا از تضییع حقوق خود جلوگیری کرده و در مواجهه با چالش های احتمالی، مسیر صحیح قانونی را بشناسند.

شرایط عدم تعلق یا کاهش مهریه به زن

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد دائم و موقت، پس از جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن در می آید. با این وجود، قانون مدنی ایران، شرایطی را احصاء کرده است که در صورت تحقق آن ها، مهریه یا به کلی به زن تعلق نمی گیرد یا مقدار آن کاهش می یابد. شناخت دقیق این موارد، هم برای مردان و هم برای زنان، جهت جلوگیری از سوءتفاهم ها و دعاوی احتمالی ضروری است.

۱. بطلان عقد ازدواج از ابتدا

اگر عقد ازدواج از همان ابتدا، به دلیل عدم رعایت ارکان اساسی و شرایط صحت آن، باطل باشد، هیچ گونه اثر حقوقی از جمله مهریه و نفقه بر آن مترتب نمی شود. مواردی مانند ازدواج با محارم نسبی یا سببی، ازدواج در زمان عده زن دیگر، یا عدم وجود قصد و رضا در یکی از طرفین، از جمله مصادیق بطلان عقد هستند. در چنین شرایطی، حتی اگر نزدیکی نیز میان زوجین صورت گرفته باشد، زن مستحق هیچ مهریه ای نخواهد بود، زیرا اساس عقد از بن باطل است و تعهدی برای پرداخت مهریه شکل نگرفته است.

بر اساس ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی: «هرگاه عقد بین زوجین به جهتی باطل باشد و نزدیکی واقع نشده باشد، زن حق مهر ندارد و اگر در صورت جهل به بطلان، نزدیکی واقع شده باشد، زن مستحق مهرالمثل است.» این ماده در خصوص عقد باطل، تکلیف مهریه را روشن می سازد.

۲. فوت یکی از زوجین قبل از نزدیکی و بدون تعیین مهریه (در عقد دائم)

در عقد دائم، اگر مهریه در زمان عقد تعیین نشده باشد و پیش از آنکه رابطه زناشویی (دخول) بین زوجین برقرار شود، یکی از آن ها فوت کند، زن مستحق هیچ مهریه ای نخواهد بود. در این حالت، نه مهرالمسمی (مهریه توافق شده که اینجا وجود ندارد) و نه مهرالمثل (که در صورت نزدیکی و عدم تعیین مهریه تعلق می گیرد) به زن تعلق نمی گیرد. فوت یکی از زوجین، به خودی خود، به علقه زوجیت پایان می دهد و چون مهریه ای تعیین نشده و نزدیکی نیز صورت نگرفته است، حقی از این بابت برای زن ایجاد نمی شود.

ماده ۱۰۸۸ قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: «اگر یکی از زوجین، قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی بمیرد، زن مستحق هیچگونه مهری نمی باشد.» این ماده به صراحت این شرایط را مشخص می کند.

۳. فسخ نکاح قبل از نزدیکی (به جز مورد عنن بودن مرد)

فسخ نکاح، به معنای انحلال عقد ازدواج به دلیل وجود عیوب خاص در یکی از زوجین است که قانون گذار اجازه داده تا با اثبات آن عیب، عقد منحل شود. اگر عقد نکاح به دلیل وجود عیوبی مانند جنون، خصاء، قرن یا سایر عیوب ذکر شده در قانون مدنی، قبل از برقراری رابطه زناشویی فسخ گردد، زن مستحق دریافت مهریه نخواهد بود.

با این حال، یک استثناء مهم در این زمینه وجود دارد: اگر فسخ نکاح به دلیل عنن (ناتوانی جنسی مرد) باشد و نزدیکی نیز صورت نگرفته باشد، زن مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود. این استثناء در ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی بیان شده است: «هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود، زن حق مهر ندارد، مگر در صورتی که فسخ نکاح به سبب عنن باشد که در این صورت با وجود عدم نزدیکی زن مستحق نصف مهر است.»

۴. بخشیدن مهریه توسط زن (ابراء یا هبه مهریه)

زن می تواند با اراده و رضایت کامل خود، تمام یا بخشی از مهریه خود را به شوهر ببخشد. این عمل به دو صورت ابراء یا هبه مهریه انجام می شود:

• ابراء دین: در این حالت، زن به طور کلی ذمه شوهر را از پرداخت مهریه بری می کند و مهریه کاملاً ساقط می شود. ابراء، یک عمل حقوقی غیرقابل رجوع است و پس از آن، زن دیگر حق مطالبه مهریه بخشیده شده را نخواهد داشت.
• هبه مهریه: اگر زن مهریه را به شوهر هبه کند (ببخشد)، در صورتی که مهریه عین معین باشد و هنوز به قبض شوهر درنیامده باشد، زن می تواند از هبه خود رجوع کند و مهریه را مطالبه نماید. اما اگر مهریه به قبض شوهر درآمده باشد یا از نوع دین باشد، رجوع از هبه دشوارتر و تحت شرایط خاص خواهد بود.

برای اثبات بخشش مهریه، معمولاً نیاز به سند رسمی (مانند اقرارنامه محضری) یا اقرار زن در دادگاه است تا از بروز اختلافات آتی جلوگیری شود.

۵. طلاق خلع و مبارات

طلاق خلع و مبارات، از انواع طلاق بائن هستند که در آن ها زن به دلیل کراهت از شوهر، مالی (معمولاً تمام یا بخشی از مهریه) را به مرد می بخشد تا شوهر را راضی به طلاق کند. در طلاق خلع، کراهت یک طرفه (از جانب زن) است، در حالی که در طلاق مبارات، کراهت متقابل و از هر دو طرف می باشد. در هر دو حالت، با بخشیدن مهریه (یا بذل معوض دیگر)، زن حق مطالبه آن را از دست می دهد و مرد نیز ملزم به پرداخت آن بخش از مهریه نخواهد بود.

نکته حقوقی مهم این است که در طلاق خلع و مبارات، زن در ایام عده (مدت زمانی پس از طلاق که زن نمی تواند ازدواج مجدد کند) حق رجوع از بذل (آنچه بخشیده است) را دارد. اگر زن از بذل رجوع کند، طلاق از بائن به رجعی تبدیل شده و مرد می تواند در صورت تمایل، به زندگی مشترک بازگردد. البته این رجوع، محدودیت ها و شرایط خاص خود را دارد و در صورت شرط عدم رجوع، ممکن است زن نتواند از بذل خود رجوع کند.

۶. طلاق قبل از نزدیکی (در صورت تعیین مهریه)

اگر مهریه در عقد دائم یا موقت، به طور مشخص تعیین شده باشد و مرد قبل از برقراری رابطه زناشویی (دخول)، همسر خود را طلاق دهد، زن مستحق دریافت تمام مهریه نخواهد بود. در این حالت، قانون مدنی مقرر می دارد که زن تنها مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود. این حکم، برای حمایت از مرد در شرایطی است که زندگی مشترک عملاً آغاز نشده و به سرعت به جدایی منجر شده است.

ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی تصریح می کند: «هرگاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد، حق دارد مازاد از نصف را عيناً یا مثلاً یا قیمتاً استرداد کند.»

۷. عدم تعیین مهریه در عقد دائم و عدم نزدیکی

در عقد دائم، اگر مهریه در زمان جاری شدن صیغه عقد تعیین نشده باشد (که به آن مفوضه البضع گفته می شود) و پیش از آنکه نزدیکی بین زوجین رخ دهد، زندگی مشترک به اتمام برسد (مثلاً به دلیل طلاق یا فوت)، زن مستحق دریافت هیچ گونه مهریه ای نخواهد بود. در این وضعیت، حتی مهرالمثل نیز به او تعلق نمی گیرد. مهرالمثل تنها در صورتی به زن مفوضه البضع تعلق می گیرد که نزدیکی واقع شده باشد. این مورد با وضعیت تعیین مهریه در عقد و طلاق قبل از نزدیکی که زن مستحق نصف مهریه می شود، تفاوت دارد.

برای درک بهتر، لازم است تفاوت میان مهرالمسمی و مهرالمثل تبیین شود:

• مهرالمسمی: مهریه ای است که با توافق و تراضی زوجین در حین عقد، تعیین و میزان آن در سند ازدواج قید می شود.
• مهرالمثل: مهریه ای است که در مواردی که مهریه تعیین نشده یا عقد باطل بوده و نزدیکی رخ داده، توسط دادگاه و با در نظر گرفتن شأن، موقعیت اجتماعی، تحصیلات و وضعیت خانوادگی زن تعیین می گردد.

شرایط عدم تعلق نفقه به زن

نفقه، به عنوان حق مالی مستمر زن در دوران زندگی مشترک، یکی از تعهدات اصلی مرد پس از عقد نکاح است. این حق، برخلاف مهریه که با عقد به مالکیت زن در می آید، مشروط به ایفای وظایف زناشویی از سوی زن است. در صورتی که زن به تعهدات خود عمل نکند، حق نفقه او ممکن است ساقط شود. این شرایط به شرح زیر است:

۱. عدم تمکین زن

مهم ترین و شایع ترین دلیل سقوط حق نفقه زن، عدم تمکین اوست. تمکین در قانون مدنی شامل دو نوع است:

• تمکین عام: به معنای زندگی در منزل مشترک، حسن معاشرت، اطاعت از شوهر در امور کلی زندگی و سایر وظایف متقابل زناشویی است.
• تمکین خاص: به معنای برقراری رابطه زناشویی و انجام وظایف همسری در این زمینه است.

اگر زن، بدون داشتن عذر موجه شرعی یا قانونی (مانند بیماری، وجود خوف ضرر جانی یا مالی یا آبرویی، یا عدم تأمین نفقه توسط مرد)، از ادای این وظایف خودداری کند، به او ناشزه گفته می شود و حق نفقه او از بین می رود. برای اثبات عدم تمکین، مرد معمولاً باید از طریق ارسال اظهارنامه تمکین و سپس طرح دعوا در دادگاه خانواده، حکم نشوز زن را دریافت کند.

ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: «هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع نماید، مستحق نفقه نخواهد بود.»

۲. ترک منزل مشترک بدون اذن شوهر و دلیل موجه

ترک منزل مشترک توسط زن بدون اجازه شوهر و بدون داشتن عذر موجه قانونی، یکی از مصادیق بارز عدم تمکین است. دلایل موجه برای ترک منزل می تواند شامل بیم جانی، مالی یا آبرویی از سوی مرد باشد که در این صورت زن می تواند با اثبات آن، منزل را ترک کرده و همچنان مستحق نفقه باشد. اما در صورت عدم وجود چنین دلایلی، ترک منزل منجر به سقوط حق نفقه می گردد. زن باید در دادگاه ثابت کند که دلایل موجهی برای ترک منزل داشته است.

۳. اثبات رابطه نامشروع یا خیانت زن (در صورت منجر شدن به عدم تمکین)

برخلاف مهریه که خیانت زن به خودی خود آن را ساقط نمی کند، رابطه نامشروع یا خیانت زن می تواند بر حق نفقه او تأثیر بگذارد، به شرط آنکه این اعمال منجر به عدم تمکین زن شود. برای مثال، اگر زن به دلیل برقراری رابطه نامشروع، منزل مشترک را ترک کرده و با فرد دیگری زندگی کند، این عمل مصداق بارز عدم تمکین بوده و حق نفقه او را از بین می برد. اما صرف اثبات خیانت، بدون آنکه منجر به عدم تمکین شود، به تنهایی باعث سقوط نفقه نخواهد شد. در این موارد، مرد باید اثبات کند که خیانت زن به عدم تمکین او از وظایف زناشویی منجر شده است.

۴. بطلان عقد ازدواج

همانند مهریه، در صورتی که عقد ازدواج از ابتدا باطل باشد، هیچ گونه رابطه زوجیتی به طور قانونی شکل نگرفته و در نتیجه، هیچ حق و تکلیفی از جمله نفقه نیز وجود نخواهد داشت. لذا، در عقد باطل، نفقه هرگز به زن تعلق نمی گیرد. این وضعیت نیز تحت ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی و به صورت استنباطی از قواعد عمومی عقود باطل قابل توجیه است.

۵. فوت یکی از زوجین

با فوت هر یک از زوجین، علقه زوجیت به طور خودکار پایان می یابد. بنابراین، تکلیف پرداخت نفقه که یک تعهد در طول زندگی مشترک است، نیز به خودی خود ساقط می شود. به عبارت دیگر، از لحظه فوت، مرد دیگر ملزم به پرداخت نفقه به همسرش نخواهد بود و زن نیز نمی تواند نفقه آینده را مطالبه کند. با این حال، نفقه گذشته (نفقه معوقه) که پیش از فوت مرد و در زمانی که زن مستحق آن بوده و مرد از پرداخت آن امتناع ورزیده، به عنوان دین بر عهده ترکه متوفی باقی می ماند و ورثه می توانند آن را از اموال باقیمانده از مرد مطالبه کنند.

ابهامات حقوقی و تمایزات کلیدی

در حوزه حقوق خانواده، به ویژه مسائل مربوط به مهریه و نفقه، ابهامات و پرسش های متعددی برای عموم مردم وجود دارد. این بخش به بررسی برخی از این نکات مهم و تمایزات کلیدی می پردازد تا درک عمیق تری از شرایط قانونی حاصل شود.

تأثیر خیانت و سوء رفتار بر حقوق مالی زن

یکی از باورهای غلط رایج این است که خیانت زن یا سوء رفتارهای او می تواند منجر به سقوط حق مهریه یا نفقه شود. از نظر حقوقی، مهریه یک حق مالی است که به محض جاری شدن عقد نکاح، زن مالک آن می شود و خیانت یا سوء رفتار (غیر از مواردی که منجر به فسخ نکاح قبل از نزدیکی شود) تأثیری بر تعلق آن ندارد. بنابراین، حتی در صورت اثبات خیانت یا سوء رفتار زن، مرد همچنان مکلف به پرداخت مهریه اوست.

اما در مورد نفقه، وضعیت متفاوت است. همانطور که پیشتر ذکر شد، اگر خیانت زن منجر به عدم تمکین او شود (مثلاً ترک منزل مشترک برای زندگی با فرد دیگر)، در این صورت، حق نفقه او ساقط خواهد شد. سوء رفتار نیز به تنهایی باعث سقوط نفقه نمی شود، مگر اینکه این سوء رفتار در قالب عدم تمکین (مثلاً امتناع از انجام وظایف زناشویی) بروز پیدا کند. لازم به ذکر است که اثبات عدم تمکین یا خیانت نیازمند طی مراحل قانونی و ارائه مستندات کافی در دادگاه است.

تفاوت اساسی بین مهریه و نفقه: مبانی و شرایط سقوط

برای فهم بهتر حقوق مالی زن، تمایز قائل شدن بین مهریه و نفقه و شرایط تعلق و سقوط هر یک، امری ضروری است. جدول زیر به مقایسه این دو حق می پردازد:

ویژگی	مهریه (مهرالمسمی)	نفقه
مبنای حق	به محض عقد نکاح و مالکیت زن	نیاز به تمکین زن و انجام وظایف زناشویی
زمان تعلق	از لحظه عقد (قابل مطالبه عندالمطالبه)	در طول زندگی مشترک، ماه به ماه
شرایط سقوط اصلی	بطلان عقد، فوت قبل از نزدیکی و تعیین مهریه، بخشش، فسخ قبل از نزدیکی (غیر از عنن)، طلاق قبل از نزدیکی (نصف)	عدم تمکین زن، ترک منزل بدون عذر موجه، بطلان عقد، فوت یکی از زوجین
تأثیر خیانت زن	ندارد	دارد (اگر منجر به عدم تمکین شود)
تأثیر سوء رفتار	ندارد (مگر در شرایط خاص فسخ نکاح)	ندارد (مگر منجر به عدم تمکین شود)

توضیح قانون ۱۱۰ سکه مهریه و حدود مسئولیت مرد

قانون ۱۱۰ سکه، اصطلاحی عامیانه است که به محدودیت های اجرایی وصول مهریه اشاره دارد و به اشتباه برداشت می شود که مهریه زن فقط ۱۱۰ سکه است. در واقع، مطابق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مرد تنها تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل آن) بابت مهریه، مشمول محکومیت کیفری و حبس می شود. به عبارت دیگر، اگر مهریه زن بیش از ۱۱۰ سکه باشد، برای وصول مازاد بر این مقدار، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند. در صورت عدم اثبات تمکن مالی برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، مرد بابت آن بخش زندانی نخواهد شد، اما دین مهریه همچنان بر ذمه او باقی است و در صورت اثبات تمکن مالی در آینده، قابل وصول خواهد بود. این قانون، به هیچ وجه، میزان واقعی مهریه را کاهش نمی دهد، بلکه صرفاً محدودیت هایی را برای اجرای حکم و بازداشت مرد تعیین می کند.

مهریه در عقد موقت: شرایط و استثنائات

در عقد موقت (صیغه)، تعیین مهریه یک رکن اساسی و شرط صحت عقد است. به این معنا که اگر در عقد موقت، مهریه به صراحت تعیین نشود، عقد باطل خواهد بود و در نتیجه، هیچ مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد. این تفاوت عمده با عقد دائم است که عدم تعیین مهریه در آن، باعث بطلان عقد نمی شود، بلکه موجب تعلق مهرالمثل (در صورت نزدیکی) یا مهرالمتعه (در صورت طلاق قبل از نزدیکی) می گردد. همچنین، در عقد موقت نیز بخشیدن مهریه توسط زن یا انقضای مدت عقد بدون نزدیکی (در صورت توافق قبلی)، می تواند منجر به عدم تعلق مهریه یا کاهش آن شود.

حقوق مالی در طلاق توافقی

در طلاق توافقی، زوجین با رضایت و توافق یکدیگر، برای پایان دادن به زندگی مشترک اقدام می کنند. در این نوع طلاق، شرایط مربوط به مهریه و نفقه (و سایر حقوق مالی مانند اجرت المثل، حضانت فرزند و…) با توافق طرفین تعیین می شود. زن می تواند تمام یا بخشی از مهریه خود را ببخشد، یا بر سر نحوه پرداخت و میزان آن با مرد به توافق برسد. همچنین، درباره نفقه گذشته (معوقه) و عدم مطالبه نفقه آینده نیز می توانند توافق کنند. آنچه در طلاق توافقی مورد توافق قرار می گیرد، برای هر دو طرف لازم الاجرا خواهد بود.

فرآیند حقوقی اثبات عدم تمکین و پیامدهای آن

برای اینکه مرد بتواند از پرداخت نفقه به همسر خود خودداری کند، تنها ادعای عدم تمکین کفایت نمی کند. مرد باید عدم تمکین زن را در دادگاه خانواده به اثبات برساند. این فرآیند معمولاً با ارسال اظهارنامه تمکین آغاز می شود که طی آن مرد، زن را به بازگشت به منزل مشترک و ایفای وظایف زناشویی دعوت می کند. در صورت عدم تمکین زن، مرد می تواند دادخواست الزام به تمکین را به دادگاه ارائه دهد. پس از بررسی دلایل و مستندات و عدم احراز عذر موجه برای زن، دادگاه حکم به تمکین صادر می کند. در صورت عدم اجرای حکم تمکین از سوی زن، او ناشزه شناخته شده و حق نفقه او از تاریخ نشوز، ساقط می شود. این حکم، امکان ازدواج مجدد مرد را نیز فراهم می آورد، بدون آنکه نیاز به اجازه دادگاه برای پرداخت نفقه همسر اول باشد.

مهرالمثل و مهرالمتعه: تفاوت ها و کاربردها

علاوه بر مهرالمسمی، قانون مدنی دو نوع دیگر از مهریه را پیش بینی کرده است که در شرایط خاصی به زن تعلق می گیرد:

• مهرالمثل: این مهریه در عقد دائم، زمانی به زن تعلق می گیرد که مهریه در عقد تعیین نشده باشد (مفوضه البضع) و پس از آن، نزدیکی میان زوجین واقع شده باشد. در این حالت، دادگاه با توجه به شأن خانوادگی، موقعیت اجتماعی، سن، تحصیلات و عرف جامعه، مهریه ای متناسب را برای زن تعیین می کند.
• مهرالمتعه: این مهریه نیز در عقد دائم، زمانی به زن تعلق می گیرد که مهریه در عقد تعیین نشده باشد و پیش از برقراری رابطه زناشویی، طلاق رخ دهد. در این شرایط، مرد موظف است مبلغی را به عنوان مهرالمتعه، با توجه به وضعیت مالی خود (نه شأن زن)، به زن بپردازد.

نتیجه گیری

حقوق مالی زن در ازدواج، شامل مهریه و نفقه، از ارکان اصلی نظام حقوقی خانواده در ایران است که قانون گذار برای حمایت از جایگاه زن در زندگی مشترک و پس از جدایی آن را تضمین کرده است. با این حال، همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، این حقوق در برخی شرایط قانونی خاص، ممکن است به طور کامل ساقط شوند یا مقدار آن ها کاهش یابد. تفکیک دقیق میان شرایط عدم تعلق مهریه و نفقه، که مبانی و استثنائات متفاوتی دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است.

برای مثال، بطلان عقد، فوت یکی از زوجین پیش از نزدیکی و تعیین مهریه، فسخ نکاح قبل از نزدیکی (با استثناء عنن بودن مرد)، بخشش مهریه، طلاق خلع و مبارات، و طلاق قبل از نزدیکی، از مهمترین دلایل عدم تعلق یا کاهش مهریه هستند. در مقابل، عدم تمکین زن، ترک منزل بدون عذر موجه و بطلان عقد، عمده دلایل سقوط نفقه محسوب می شوند.

شناخت این جزئیات حقوقی و آگاهی از مواد قانونی مربوطه، برای تمامی افرادی که در آستانه ازدواج قرار دارند یا درگیر مسائل خانوادگی و حقوقی هستند، ضروری است. پیچیدگی های قوانین خانواده ایجاب می کند که هر پرونده با توجه به شرایط و جزئیات خاص خود مورد بررسی قرار گیرد.

در نهایت، تأکید می شود که در هرگونه ابهام یا بروز اختلاف در زمینه مهریه و نفقه، دریافت مشاوره حقوقی تخصصی از وکلای مجرب و متخصص در امور خانواده، بهترین راهکار برای حفظ حقوق و جلوگیری از تضییع آن هاست. اقدام به موقع و با پشتوانه دانش حقوقی، کلید حل بسیاری از مشکلات و اختلافات خانوادگی است.