حکم فحاشی و تهدید در ملا عام

فحاشی و تهدید در ملا عام از جمله جرایمی است که نظم عمومی و آرامش اجتماعی را مخدوش می سازد و قانون مجازات اسلامی ایران برای آن مجازات های مشخصی تعیین کرده است. این مقاله به بررسی جامع ابعاد حقوقی، تعاریف، مجازات ها و روش های پیگیری قضایی این جرایم در سال ۱۴۰۳ می پردازد تا افراد با آگاهی کامل بتوانند حقوق خود را پیگیری یا از خود دفاع کنند.

حفظ نظم و امنیت اجتماعی در فضاهای عمومی از اساسی ترین ارکان هر جامعه ای است و قانون گذار نقش مهمی در تضمین آن ایفا می کند. جرایمی نظیر فحاشی و تهدید، به ویژه زمانی که در انظار عمومی رخ می دهند، نه تنها به حیثیت و آرامش افراد تعرض می کنند، بلکه می توانند حس ناامنی را در جامعه افزایش دهند. مفهوم «ملا عام» در این میان، تأثیر بسزایی در ماهیت، شدت و نوع مجازات این جرایم دارد، زیرا وقوع آن ها در محیط عمومی به معنای ایجاد اخلال گسترده تر و جریحه دار شدن وجدان جمعی است.

آگاهی از حقوق و وظایف قانونی در مواجهه با چنین رفتارهایی برای همگان ضروری است تا هم از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود و هم روند پیگیری صحیح قضایی تضمین گردد. این شناخت، به افراد کمک می کند تا هم در جایگاه شاکی و هم در جایگاه متهم، با بینش و آمادگی حقوقی لازم وارد فرایند دادرسی شوند و از تضییع حقوقشان پیشگیری کنند. در ادامه این مقاله، تعاریف دقیق حقوقی فحاشی، توهین و تهدید، مواد قانونی مرتبط، انواع مجازات ها بر اساس قوانین ۱۴۰۳ و همچنین مراحل شکایت و روش های اثبات جرم را به صورت جامع مورد تحلیل قرار می دهیم.

بخش اول: تعاریف و مبانی قانونی فحاشی و توهین

پیش از هرگونه بررسی مجازات، ضروری است که با تعاریف دقیق و مبانی حقوقی فحاشی و توهین آشنا شویم. این تعاریف، چارچوب قانونی را برای تشخیص جرم و تعیین مجازات فراهم می آورند و به قاضی در صدور حکم عادلانه کمک می کنند. تمایز بین انواع توهین و همچنین درک مفهوم ملا عام از نکات کلیدی در این زمینه است.

تعریف حقوقی توهین و فحاشی

توهین در معنای عام، به هرگونه رفتار یا گفتاری اطلاق می شود که موجب خفیف شدن، تحقیر یا کاستن از منزلت اجتماعی یک فرد گردد. این رفتار می تواند شامل بکار بردن الفاظ رکیک، حرکات توهین آمیز، یا حتی اشاراتی باشد که عرفاً موهن تلقی شوند. فحاشی زیرمجموعه ای از توهین است که به طور خاص به استفاده از کلمات و عبارات زشت، رکیک و ناسزا اشاره دارد.

ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به عنوان مبنای عمومی جرم توهین، بیان می دارد: «توهین به افراد از قبیل فحاشی و بکار بردن الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، موجب مجازات جزای نقدی درجه شش خواهد بود.» این ماده، فحاشی را به صراحت از مصادیق توهین می داند و به جنبه های مختلف آن اشاره دارد. نکته مهم این است که این ماده به «توهین ساده» می پردازد و مجازات آن را جزای نقدی تعیین می کند. تفاوت ظریفی میان «توهین ساده» و «فحاشی ناموسی» وجود دارد؛ فحاشی ناموسی اگر به حد نسبت دادن زنا یا لواط (قذف) نرسد، همچنان در چارچوب ماده ۶۰۸ یا مواد تشدیدکننده دیگر قرار می گیرد، اما حساسیت اجتماعی و قضایی بالاتری دارد.

قانون گذار با تعریف این جرایم، به دنبال حفظ کرامت انسانی و جلوگیری از تخدیش شخصیت افراد در جامعه است. تشخیص اینکه یک رفتار یا گفتار، مصداق توهین یا فحاشی است، غالباً بر عهده قاضی و با در نظر گرفتن عرف جامعه، شرایط وقوع جرم و قصد مرتکب است. استفاده از الفاظی که در عرف جامعه موجب اهانت به شخص شود، حتی اگر صراحتاً به فحاشی منجر نشود، می تواند تحت عنوان توهین مورد پیگرد قرار گیرد.

مفهوم ملا عام یا انظار عمومی

مفهوم «ملا عام» یا «انظار عمومی» یکی از عناصر مهم در تشدید مجازات جرایم اخلاقی و اجتماعی است. زمانی که جرمی در مکانی رخ می دهد که عموم مردم در آن حضور دارند یا می توانند حضور داشته باشند، یا به گونه ای که برای تعداد زیادی از افراد قابل رؤیت و شنیدن باشد، آن جرم «در ملا عام» واقع شده است. این مکان ها می توانند شامل خیابان ها، پارک ها، معابر عمومی، وسایل نقلیه عمومی، فضاهای مجازی با دسترسی عمومی و هر مکانی که محدود به افراد خاصی نباشد، باشند.

تأثیر ملا عام بودن بر ماهیت و تشدید مجازات، به دلیل ایجاد اخلال گسترده تر در نظم عمومی و جریحه دار شدن عفت و احساسات عمومی است. وقتی یک عمل فحاشی یا تهدید در حضور جمعی از مردم رخ می دهد، علاوه بر آسیب مستقیم به فرد قربانی، پیامدهای منفی روانی و اجتماعی بر شاهدان و جامعه نیز برجای می گذارد. قانون گذار با تشدید مجازات چنین جرایمی، قصد دارد از گسترش بی نظمی و بی احترامی در فضاهای عمومی جلوگیری کرده و امنیت روانی جامعه را تضمین نماید. به عنوان مثال، در برخی مواد قانونی، مجازات جرم ارتکابی در «ملا عام» نسبت به وقوع آن در خلوت یا جمع خصوصی، سنگین تر در نظر گرفته شده است.

بر اساس قوانین ایران، وقوع جرم فحاشی و تهدید در «ملا عام» به دلیل تأثیر مخرب بر نظم عمومی و جریحه دار کردن عفت اجتماعی، از عوامل مهم تشدید مجازات محسوب می شود.

قذف و فحاشی ناموسی در ملا عام

«قذف» یکی از جرایم حدی در قانون مجازات اسلامی است که تعریف و مجازات بسیار مشخصی دارد. قذف به معنای نسبت دادن زنا یا لواط به فردی است که عاقل، بالغ، مسلمان و مشخص باشد و به ارتکاب زنا یا لواط نیز تظاهر نکرده باشد. این جرم با فحاشی ناموسی ساده تفاوت دارد، هرچند فحاشی ناموسی می تواند در برخی موارد منجر به قذف شود.

ماده ۲۴۵ قانون مجازات اسلامی، قذف را «نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر، هرچند مرده باشد» تعریف می کند. ماده ۲۵۰ همین قانون، مجازات حدی قذف را «۸۰ ضربه شلاق» تعیین کرده است. این مجازات، حد شرعی است و قاضی نمی تواند در آن تخفیف یا تشدید اعمال کند. در صورتی که قذف در ملا عام صورت گیرد، جنبه علنی بودن جرم می تواند به عنوان عامل تشدیدکننده تلقی شود، اگرچه مجازات اصلی آن همان حد شرعی است.

«فحاشی ناموسی» در صورتی که به صراحت نسبت زنا یا لواط نباشد، اما شامل الفاظ رکیک و توهین آمیز به حیثیت و آبروی فرد یا خانواده او باشد، تحت عنوان توهین ساده یا توهین مشدد (در مواردی خاص) مورد بررسی قرار می گیرد. به عنوان مثال، اگر فردی از الفاظی مانند «هرزه» یا «بی ناموس» در ملا عام استفاده کند، ممکن است بسته به قصد و نیت مرتکب و عرف، این رفتار تحت عنوان توهین مشدد یا فحاشی ناموسی قرار گیرد. در این حالت، اگرچه مجازات حدی قذف بر آن بار نمی شود، اما حضور در ملا عام می تواند به تشدید مجازات تعزیری منجر شود.

پیچیدگی تمایز بین قذف و فحاشی ناموسی ساده، اهمیت مشاوره با وکیل متخصص را نشان می دهد، زیرا تفاوت در تعریف می تواند منجر به مجازات های کاملاً متفاوتی شود.

بخش دوم: تعاریف و مبانی قانونی تهدید

تهدید، از جمله جرایمی است که امنیت روانی افراد را مختل می کند و می تواند زمینه ساز ارتکاب جرایم جدی تر باشد. شناخت ابعاد حقوقی تهدید و شرایط تحقق آن، به ویژه در بستر «ملا عام»، برای درک دقیق مجازات های مربوطه ضروری است.

تعریف حقوقی تهدید

تهدید، عبارت است از وعده انجام عملی که ممکن است به جان، مال، حیثیت، ناموس یا آزادی شخص مورد تهدید یا بستگان وی آسیب برساند. برای اینکه عملی «تهدید» محسوب شود و جنبه کیفری پیدا کند، چند شرط اساسی لازم است:

1. جدی بودن تهدید: تهدید باید واقعی و جدی باشد، نه صرفاً یک شوخی یا یک کلام بی پایه.
2. توانایی نسبی تهدیدکننده: تهدیدکننده باید به نوعی توانایی انجام عمل تهدیدآمیز را داشته باشد یا حداقل شخص مورد تهدید، چنین تصوری از او داشته باشد.
3. قصد ایجاد ترس: تهدیدکننده باید قصد ایجاد ترس و وحشت در فرد مورد نظر را داشته باشد.
4. عدم مشروعیت تهدید: تهدید نباید مربوط به اعمال حق قانونی باشد (مثلاً وکیل به متهم بگوید در صورت عدم پرداخت بدهی، شکایت می کند).

ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مبنای اصلی جرم تهدید را تشکیل می دهد و بیان می دارد: «هر کس دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشای سر نماید، اعم از آنکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امری یا ترک فعلی را کرده یا نکرده باشد، به حبس از یک ماه تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق یا جزای نقدی از یک میلیون تا چهار میلیون تومان محکوم خواهد شد.»

تهدید می تواند به صورت لفظی، کتبی، اشاره ای، یا از طریق اقدامات فیزیکی و غیرکلامی (مانند نشان دادن سلاح) صورت گیرد. مهم این است که فعل تهدید به گونه ای باشد که مخاطب آن را جدی تلقی کرده و از آن بترسد.

انواع تهدید مرتبط با ملا عام

تهدید نیز مانند فحاشی، بسته به نوع و شرایط وقوع، می تواند اشکال مختلفی داشته باشد و وجود «ملا عام» بر شدت و پیامدهای آن تأثیر می گذارد. انواع اصلی تهدید که می توانند در ملا عام رخ دهند، عبارتند از:

• تهدید جانی: تهدید به قتل، ضرب و جرح، یا هرگونه آسیب فیزیکی به شخص یا بستگان او. این نوع تهدید به دلیل ماهیت جدی و توانایی ایجاد رعب و وحشت گسترده، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• تهدید مالی: تهدید به تخریب اموال، سرقت، یا هرگونه آسیب به دارایی های مادی فرد.
• تهدید به افشای اسرار یا حیثیت: تهدید به فاش کردن اطلاعات خصوصی یا اقداماتی که می تواند به آبرو و اعتبار فرد آسیب برساند.
• تهدید به ناموس: تهدید به آسیب رساندن به ناموس فرد یا بستگان وی.

تأثیر ملا عام بر جرم تهدید، عمدتاً از طریق ایجاد رعب و وحشت عمومی و جریحه دار شدن امنیت روانی جامعه بروز می یابد. زمانی که یک فرد در مقابل چشمان مردم تهدید می شود، این وضعیت نه تنها برای قربانی، بلکه برای شاهدان نیز می تواند ایجاد ترس و احساس ناامنی کند. قانون گذار این جنبه را در نظر گرفته و در مواردی، وقوع تهدید در ملا عام را به عنوان عامل تشدیدکننده مجازات تلقی می کند. این تشدید مجازات با هدف بازدارندگی بیشتر و حفاظت از آرامش و نظم عمومی جامعه صورت می گیرد.

به عنوان مثال، تهدید به قتل یک شخص در یک مکان عمومی شلوغ، علاوه بر جنبه خصوصی جرم، جنبه عمومی نیز پیدا می کند و می تواند در حکم قاضی تأثیرگذار باشد.

بخش سوم: مجازات های فحاشی در ملا عام (تفکیک شده)

قانون مجازات اسلامی برای فحاشی، بسته به نوع، شدت، و شرایط وقوع، مجازات های متفاوتی در نظر گرفته است. وجود «ملا عام» یکی از مهم ترین عوامل تشدیدکننده در این جرایم است.

مجازات فحاشی و توهین ساده در ملا عام

همانطور که پیشتر ذکر شد، ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به توهین به افراد، از جمله فحاشی و بکار بردن الفاظ رکیک، می پردازد. مجازات این جرم در صورتی که مشمول حد قذف نباشد، «جزای نقدی درجه شش» است. بر اساس ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ و اصلاحات بعدی (که در سال ۱۴۰۳ نیز مبنا قرار می گیرد)، جزای نقدی درجه شش، «بیش از بیست میلیون (۲۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا هشتاد میلیون (۸۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال» می باشد.

در کنار جزای نقدی، ماده ۶۰۸ مجازات «تا ۷۴ ضربه شلاق» را نیز در نظر گرفته است. انتخاب بین جزای نقدی یا شلاق، یا حتی هر دو، به تشخیص قاضی و با توجه به شرایط پرونده، سابقه متهم، و پیامدهای جرم صورت می گیرد. وقوع جرم در ملا عام، می تواند یکی از عوامل مؤثر در تصمیم قاضی برای اعمال مجازات شدیدتر، به ویژه در خصوص تعداد ضربات شلاق یا میزان جزای نقدی، باشد. هدف از این تشدید مجازات، مبارزه با اخلال در نظم عمومی و جلوگیری از تکرار چنین رفتارهایی در جامعه است.

در جدول زیر، مجازات های مربوط به فحاشی و توهین ساده در ملا عام بر اساس ماده ۶۰۸ ق.م.ا و ماده ۱۹ ق.م.ا (سال ۱۴۰۳) آورده شده است:

نوع مجازات	میزان	ماده قانونی
شلاق تعزیری	تا ۷۴ ضربه	ماده ۶۰۸ ق.م.ا
جزای نقدی درجه ۶	بیش از ۲۰ میلیون تا ۸۰ میلیون ریال	ماده ۶۰۸ ق.م.ا و ماده ۱۹ ق.م.ا

مجازات فحاشی ناموسی در ملا عام (غیر قذف)

همانطور که در بخش اول اشاره شد، فحاشی ناموسی که به حد قذف نرسد، به معنای استفاده از الفاظ رکیک و توهین آمیز به حیثیت و آبروی فرد یا خانواده او است. اگرچه این نوع فحاشی مشمول مجازات حدی قذف (۸۰ ضربه شلاق) نمی شود، اما به دلیل حساسیت بالای اجتماعی و فرهنگی در ایران، می تواند مجازات های سنگین تری نسبت به توهین ساده داشته باشد.

در صورتی که فحاشی ناموسی در ملا عام رخ دهد و به حد قذف نرسد، معمولاً تحت شمول همان ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی قرار می گیرد، اما عامل «ناموسی بودن» و «علنی بودن» می تواند به عنوان عوامل تشدیدکننده تعزیری در نظر گرفته شود. این بدان معناست که قاضی ممکن است حداکثر میزان مجازات تعیین شده در ماده ۶۰۸ را (مثلاً ۷۴ ضربه شلاق و جزای نقدی ۸۰ میلیون ریال) برای مرتکب در نظر بگیرد. در برخی موارد خاص و بسته به ماهیت دقیق الفاظ و شرایط پرونده، ممکن است سایر مواد قانونی مرتبط نیز اعمال شوند. تفاوت اصلی با قذف در این است که در این حالت، مجازات حدی (که غیرقابل تغییر است) اعمال نمی شود، بلکه مجازات تعزیری (که قاضی در تعیین میزان آن اختیار دارد) مورد حکم قرار می گیرد.

مجازات فحاشی به گروه های خاص در ملا عام

قانون گذار برای حفاظت از گروه های آسیب پذیر یا اشخاص دارای جایگاه ویژه، مجازات فحاشی و توهین را در برخی موارد تشدید کرده است که وقوع آن در ملا عام، به این تشدید می افزاید:

1. فحاشی به زنان و کودکان در اماکن عمومی (ماده ۶۱۹ ق.م.ا):

   این ماده به صراحت بیان می دارد: «هر کس در اماکن عمومی یا معابر، متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید، به حبس از دو تا شش ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.» اینجا ملا عام صراحتاً در متن ماده آمده و خود جرم در ملا عام تعریف شده است. این مجازات، به دلیل اهمیت حمایت از قشر آسیب پذیر و حفظ امنیت عمومی، شدیدتر از توهین ساده است.

2. فحاشی به مقامات دولتی و عمومی (ماده ۶۰۹ ق.م.ا):

   «هر کس با توجه به سمت، یکی از روسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید، به حبس از چهل و پنج روز تا سه ماه و یا تا ۷۴ ضربه شلاق و یا جزای نقدی از دو میلیون تا بیست و پنج میلیون ریال محکوم می شود.» وقوع این جرم در ملا عام، به دلیل خدشه دار کردن اعتبار نهادهای دولتی و ایجاد بی احترامی در حضور مردم، می تواند در تصمیم قاضی برای اعمال حداکثر مجازات تأثیر بگذارد.

3. توهین به مقدسات (ماده ۵۱۳ ق.م.ا) و مقام رهبری (ماده ۵۱۴ ق.م.ا):

   توهین به مقدسات اسلام یا هر یک از انبیاء و ائمه معصومین (ع) مجازات حبس از یک تا پنج سال را در پی دارد و اگر به حد «ساب النبی» (سبّ پیامبر) برسد، مجازات اعدام خواهد داشت. توهین به بنیان گذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری نیز مجازات حبس از شش ماه تا دو سال را به دنبال دارد. وقوع این جرایم در ملا عام، به دلیل جنبه عمومی و اجتماعی آن ها، به طور طبیعی از اهمیت و حساسیت بالاتری برخوردار است و قطعاً در روند رسیدگی و تعیین مجازات مورد توجه قرار می گیرد.

فحاشی از طریق ابزار مخابراتی یا فضای مجازی

در عصر حاضر، بخش قابل توجهی از ارتباطات در فضای مجازی و از طریق ابزارهای مخابراتی صورت می گیرد. قانون گذار در این زمینه نیز تدابیری اندیشیده است:

1. مجازات مزاحمت تلفنی و پیامکی (ماده ۶۴۱ ق.م.ا):

   «هر کس به وسیله تلفن یا دستگاه های مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت نماید علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد.» اگر فحاشی از طریق پیامک یا تماس تلفنی صورت گیرد، تحت این ماده قابل پیگرد است. جنبه «ملا عام» در اینجا ممکن است به معنای ارسال پیام به گروه های عمومی، کانال ها یا شبکه های اجتماعی باشد که تعداد زیادی از افراد آن را مشاهده می کنند.

2. فحاشی در شبکه های اجتماعی و پلتفرم های عمومی:

   کامنت ها یا پست های عمومی در شبکه های اجتماعی که حاوی فحاشی و توهین هستند، به دلیل دسترسی عمومی و گسترده، می توانند معادل «ملا عام» تلقی شوند. اگرچه قانون مجازات اسلامی به صراحت به «فحاشی در فضای مجازی» اشاره مستقیم ندارد و عموماً جرایم رایانه ای در قوانین خاص (مانند قانون جرایم رایانه ای) یا از طریق تطبیق با مواد عمومی مانند ماده ۶۰۸ بررسی می شوند، اما رویه قضایی به سمت جرم انگاری این گونه اعمال در فضاهای عمومی مجازی سوق یافته است. در واقع، محتوایی که در دسترس عموم قرار می گیرد، خواه در یک فضای فیزیکی باشد یا یک پلتفرم دیجیتال عمومی، می تواند مشمول عنوان «ملا عام» شده و در صورت ارتکاب فحاشی یا توهین، مجازات های مربوطه را در پی داشته باشد. این رویکرد، حفاظت از حقوق شهروندان و جلوگیری از آلودگی فضای مجازی را تضمین می کند.

بخش چهارم: مجازات های تهدید در ملا عام (تفکیک شده)

تهدید، به دلیل ماهیت ترس آور خود، در قانون مجازات اسلامی با جدیت پیگیری می شود. زمانی که این جرم در ملا عام اتفاق می افتد، مجازات ها می تواند ابعاد سنگین تری به خود بگیرد.

مجازات عمومی تهدید در ملا عام

ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مجازات کلی تهدید را مشخص می کند. بر اساس این ماده، هر کس دیگری را به قتل، ضررهای نفسی، شرفی، مالی یا افشای سر تهدید کند، به حبس از یک ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق یا جزای نقدی محکوم خواهد شد. وقوع تهدید در ملا عام، به دلایل زیر می تواند به تشدید مجازات منجر شود:

• ایجاد رعب و وحشت عمومی: زمانی که تهدید در حضور عموم اتفاق می افتد، تنها فرد مورد تهدید نیست که احساس ناامنی می کند، بلکه شاهدان نیز تحت تأثیر قرار می گیرند.
• اخلال در نظم عمومی: تهدید علنی می تواند به برهم زدن آرامش جامعه و ایجاد بی نظمی منجر شود.
• جنبه بازدارندگی: اعمال مجازات شدیدتر در چنین مواردی، جنبه بازدارندگی برای دیگران دارد تا از ارتکاب اعمال مشابه در فضاهای عمومی خودداری کنند.

قاضی در تعیین میزان مجازات، تمامی این عوامل را در نظر می گیرد و می تواند با توجه به شدت و حدت تهدید، نوع آسیب مورد تهدید، و تأثیر «ملا عام» بر جرم، از حداقل تا حداکثر مجازات های مقرر در ماده ۶۶۹ را اعمال کند.

مجازات تهدید با سلاح یا توسط چند نفر در ملا عام

برخی از شرایط وقوع جرم تهدید، به دلیل افزایش خطر و تأثیر مخرب تر بر جامعه، مجازات شدیدتری را در پی دارد:

1. تهدید با سلاح:

   اگر تهدید با استفاده از سلاح (اعم از سرد یا گرم) صورت گیرد، به دلیل افزایش پتانسیل آسیب رسانی و ایجاد وحشت شدیدتر، مجازات تشدید می شود. حتی صرفاً نشان دادن سلاح برای تهدید، بدون قصد استفاده، می تواند به عنوان عامل تشدیدکننده محسوب شود. در این موارد، قاضی می تواند به اعمال حداکثر مجازات های مقرر در ماده ۶۶۹ و در برخی موارد، حتی به استناد سایر مواد قانونی مرتبط با حمل سلاح یا محاربه (در صورت تحقق شرایط)، حکم صادر کند.

2. تهدید توسط چند نفر:

   ماده ۶۹۴ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به این مورد می پردازد: «هر گاه چند نفر با تجمع در یک مکان مرتکب تهدید شوند، به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه محکوم می شوند. و هر گاه حامل سلاح (سرد یا گرم) باشند، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهند شد.» این ماده به صراحت به «تجمع» و «حمل سلاح» اشاره دارد که هر دو با وقوع جرم در ملا عام ارتباط تنگاتنگی دارند. تجمع چند نفر برای تهدید، به ویژه در ملا عام، قدرت ارعاب و ترساندن را به شدت افزایش می دهد و به همین دلیل، مجازات سنگین تری را در پی دارد.

در هر دو حالت، یعنی تهدید با سلاح یا تهدید توسط چند نفر، اگر این افعال در ملا عام رخ دهند، تأثیر مخرب اجتماعی آن ها دوچندان شده و قاضی در اعمال مجازات، این جنبه را به طور ویژه در نظر خواهد گرفت. این رویکرد، نشان دهنده اهمیت حفظ امنیت و آرامش عمومی در فضاهای همگانی است.

بخش پنجم: حکم حالت ترکیب فحاشی و تهدید در ملا عام

گاهی اوقات، فحاشی و تهدید به صورت همزمان و در یک واقعه واحد رخ می دهند، به خصوص زمانی که هر دو در «ملا عام» اتفاق می افتند. در چنین شرایطی، قانون گذار از اصل «تعدد جرم» برای تعیین مجازات استفاده می کند.

اصل تعدد جرم در قانون مجازات اسلامی:

بر اساس ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی، در جرایم تعزیری، اگر اعمال متعدد باشند اما از یک نوع جرم (مثلاً چندین مورد فحاشی) یا از انواع مختلف جرم (مثلاً فحاشی و تهدید) باشند، قاعده کلی این است که برای هر یک از جرایم، مجازات جداگانه تعیین می شود. با این حال، در زمان اجرا، «فقط مجازات اشد» (سنگین ترین مجازات) قابل اجرا است، اما مدت زمان آن از حداکثر مجازات قانونی مقرر برای آن جرم تجاوز نمی کند.

در مورد فحاشی و تهدید در ملا عام، اگر هر دو جرم به صورت همزمان توسط یک فرد انجام شوند، دادگاه برای هر یک از جرایم، مجازات متناسب را تعیین می کند. سپس، بر اساس ماده ۱۳۴ ق.م.ا، مجازاتی که شدیدتر است (از نظر نوع یا میزان) به مرحله اجرا درمی آید. این بدان معناست که فرد مرتکب، هرچند برای دو جرم مختلف محکوم شده، اما در عمل تنها یک مجازات (آن هم شدیدترین) را تحمل می کند. البته تبصره ماده ۱۳۴ ق.م.ا، استثنائاتی را نیز ذکر کرده است، از جمله در برخی جرایم خاص که تعدد به صورت واقعی است و مجازات تمامی جرایم اجرا می شود.

رویکرد قضایی در مواجهه با چنین پرونده هایی:

قضات در مواجهه با ترکیب فحاشی و تهدید در ملا عام، موارد زیر را در نظر می گیرند:

1. قصد مجرمانه: آیا قصد مجرم، صرفاً توهین بوده و تهدید به صورت اتفاقی و جانبی رخ داده، یا هر دو قصد (توهین و ایجاد ترس) از ابتدا وجود داشته است؟
2. میزان تأثیرگذاری: هر یک از این افعال چه میزان رعب و وحشت یا خدشه به حیثیت را در فرد قربانی و جامعه ایجاد کرده است.
3. تشدید مجازات: وقوع هر دو جرم در ملا عام، قطعاً می تواند به عنوان عاملی برای اعمال حداکثر مجازات قانونی برای جرم اشد، مورد توجه قاضی قرار گیرد.

به عنوان مثال، فرض کنید فردی در خیابان، با الفاظ رکیک به دیگری فحاشی کرده و سپس او را به ضرب و جرح تهدید می کند. در این حالت، دو جرم «فحاشی در ملا عام» و «تهدید در ملا عام» رخ داده است. قاضی برای هر دو، مجازات تعیین می کند و سپس مجازات شدیدتر (که احتمالاً تهدید باشد) به اجرا در می آید.

در شرایطی که تهدید همراه با فحاشی، باعث شروع جرمی دیگر شود (مثلاً فحاشی و تهدید به قدری شدت گیرد که منجر به درگیری فیزیکی و ضرب و جرح شود)، آنگاه با مجموعه جرایم پیچیده تری روبرو هستیم که قاضی باید به تمامی ابعاد آن رسیدگی کند. در این صورت، ممکن است به جای اعمال صرفاً مجازات اشد، با تجمیع مجازات ها یا اعمال قوانین خاص دیگر روبرو شویم.

بخش ششم: مراحل شکایت و اثبات جرم فحاشی و تهدید در ملا عام

پیگیری حقوقی جرایم فحاشی و تهدید، به ویژه در ملا عام، نیازمند آگاهی از مراحل دقیق شکایت و نحوه ارائه ادله اثبات جرم است. این فرآیند می تواند برای شاکیان پیچیده به نظر برسد، اما با رعایت اصول صحیح، قابل انجام است.

روند شکایت

برای طرح شکایت در مورد فحاشی و تهدید در ملا عام، شاکی باید مراحل زیر را طی کند:

1. تنظیم شکوائیه: اولین گام، تنظیم شکوائیه ای دقیق و مستند است. این شکوائیه باید شامل اطلاعات کامل شاکی (مشخصات هویتی، آدرس)، مشخصات متهم (در صورت امکان، شامل نام، نام خانوادگی، مشخصات ظاهری، آدرس و شماره تماس)، شرح کامل واقعه (زمان و مکان دقیق، الفاظ و عبارات به کار رفته در فحاشی، ماهیت تهدید، حضور شهود یا وجود مدارک)، و درخواست تعقیب کیفری باشد. تنظیم شکوائیه معمولاً در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود.
2. ثبت شکوائیه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: پس از تنظیم، شکوائیه باید به صورت الکترونیکی در یکی از دفاتر خدمات قضایی ثبت شود. این دفاتر، شکوائیه را به دادسرای صالح ارسال می کنند.
3. رسیدگی در دادسرا: پرونده به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی دادسرا ارجاع داده می شود. در این مرحله، تحقیقات مقدماتی صورت می گیرد؛ شاکی برای ارائه توضیحات و ادله فراخوانده می شود و در صورت شناسایی متهم، از وی نیز تحقیق به عمل می آید. دادسرا پس از جمع آوری ادله و بررسی شواهد، یکی از قرارهای زیر را صادر می کند:
   • قرار جلب به دادرسی: در صورت کافی بودن ادله و احراز وقوع جرم، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری ارجاع می شود.
   • قرار منع تعقیب: در صورت عدم کفایت ادله یا عدم احراز وقوع جرم، قرار منع تعقیب صادر می شود که شاکی می تواند به آن اعتراض کند.
4. مراحل دادگاه: پس از صدور کیفرخواست، پرونده به دادگاه کیفری (معمولاً دادگاه کیفری ۲) ارسال می شود. دادگاه وقت رسیدگی تعیین کرده و به طرفین ابلاغ می شود. در جلسات رسیدگی، قاضی به اظهارات شاکی و متهم گوش داده، ادله را بررسی کرده و در نهایت رأی صادر می کند.
5. امکان تجدیدنظرخواهی: رأی صادره توسط دادگاه بدوی (کیفری ۲) در مهلت مقرر (معمولاً ۲۰ روز) قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است. پس از اتمام مهلت تجدیدنظرخواهی یا صدور رأی قطعی از دادگاه تجدیدنظر، حکم به مرحله اجرا درمی آید.

ادله اثبات جرم (با تأکید بر ملا عام)

اثبات جرم فحاشی و تهدید، به ویژه زمانی که در ملا عام اتفاق افتاده باشد، نیازمند جمع آوری و ارائه ادله معتبر است. در این پرونده ها، «علم قاضی» نقش کلیدی ایفا می کند و ادله اثبات کیفری شامل موارد زیر است:

• شهادت شهود:

  شهادت شهود از مهم ترین ادله در پرونده های فحاشی و تهدید در ملا عام است. حضور شاهدان عاقل، بالغ، عادل و آشنا به زبان فارسی که به صورت مستقیم شاهد وقوع جرم بوده اند، می تواند نقش تعیین کننده ای در اثبات جرم داشته باشد. حداقل تعداد شهود در اغلب جرایم تعزیری مانند توهین و تهدید، دو مرد است، اما علم قاضی می تواند با یک شاهد و قرائن دیگر نیز حاصل شود. نکته کلیدی در ملا عام این است که احتمال وجود شاهدان بی طرف بیشتر است و شاکی باید بلافاصله پس از وقوع جرم، نسبت به شناسایی و ثبت اطلاعات تماس شاهدان اقدام کند.

• اقرار متهم:

  اقرار متهم به ارتکاب جرم نیز از ادله قوی اثبات است. اقرار باید صریح و بدون ابهام باشد.

• علم قاضی:

  علم قاضی که از بررسی و جمع آوری قرائن و امارات مختلف حاصل می شود، در بسیاری از پرونده های فحاشی و تهدید، نقش محوری دارد. این قرائن می تواند شامل:

  • فیلم و عکس: تصاویر ضبط شده توسط دوربین های مداربسته شهری، فروشگاه ها، یا حتی فیلم های ضبط شده با موبایل توسط شاکی یا شاهدان، مدارک بسیار مهمی هستند.
  • فایل صوتی: ضبط صدای فحاشی یا تهدید، با رعایت مقررات قانونی (هرچند در خصوص حجیت آن در دادگاه، نظرات متفاوتی وجود دارد، اما می تواند قرینه قوی باشد).
  • پیامک و ایمیل: در صورتی که فحاشی یا تهدید به صورت کتبی از طریق پیامک، ایمیل یا شبکه های اجتماعی انجام شده باشد، می تواند به عنوان مدرک ارائه شود.
  • گزارش ضابطین قضایی (پلیس): در صورت حضور پلیس در صحنه جرم یا تنظیم گزارش توسط آن ها، گزارش ضابطین نیز از ادله مهم محسوب می شود.

نکات کلیدی برای جمع آوری مدارک در صحنه ملا عام:

در مواجهه با این جرایم در ملا عام، سرعت عمل و دقت در جمع آوری شواهد بسیار مهم است:

1. ثبت دقیق زمان و مکان: دقیقاً چه ساعتی، در کدام خیابان، کنار کدام ساختمان یا نشانه خاصی این اتفاق افتاد.
2. شناسایی متهم: در صورت امکان، مشخصات ظاهری، شماره پلاک خودرو، و هرگونه اطلاعاتی که به شناسایی فرد کمک کند.
3. شناسایی و ثبت اطلاعات شاهدان: سعی کنید بلافاصله پس از واقعه، از افرادی که شاهد بوده اند، شماره تماس یا نام و نام خانوادگی بگیرید.
4. حفظ شواهد دیجیتال: اگر فیلم یا عکس با موبایل گرفته اید، آن را حذف نکنید و در سریع ترین زمان ممکن به مراجع قضایی تحویل دهید.

همچنین، شاکیان باید از تحریک متهم یا دامن زدن به نزاع خودداری کنند، زیرا این موضوع می تواند در روند دادرسی و تعیین میزان تقصیر تأثیرگذار باشد.

بخش هفتم: راهکارهای دفاعی در برابر اتهام فحاشی و تهدید در ملا عام

در صورتی که فردی به جرم فحاشی یا تهدید در ملا عام متهم شود، آگاهی از راه های دفاعی می تواند نقش بسزایی در نتیجه پرونده داشته باشد. دفاع صحیح می تواند منجر به برائت، تخفیف مجازات، یا اثبات عدم وقوع جرم شود.

برای متهم

متهم می تواند با استفاده از راهکارهای حقوقی زیر، از خود دفاع کند:

1. اثبات عدم انتساب عمل به متهم:

   اگر متهم بتواند ثابت کند که عمل فحاشی یا تهدید را انجام نداده است، یا اینکه اشتباه در شناسایی رخ داده است، می تواند از اتهام تبرئه شود. این امر می تواند از طریق ارائه شهود، اسناد، یا هرگونه مدرکی که حضور وی در زمان و مکان وقوع جرم را در جای دیگری اثبات کند (مانند مدارک کاری، سفر و…).

2. اثبات عدم تحقق شرایط قانونی جرم:

   گاهی اوقات ممکن است عملی رخ داده باشد، اما شرایط لازم برای تحقق جرم فحاشی یا تهدید از نظر حقوقی وجود نداشته باشد. به عنوان مثال:

   • عدم جدی بودن تهدید: اگر بتوان ثابت کرد که تهدید به گونه ای نبوده که موجب ترس واقعی و جدی در مخاطب شود، یا اینکه تهدید به صورت شوخی بوده است.
   • عدم وجود قصد توهین: اگر بتوان ثابت کرد که الفاظ به کار رفته با قصد توهین نبوده، بلکه مثلاً در یک بگو مگوی معمولی و بدون قصد تحقیر بوده است (گرچه این امر دشوار و وابسته به عرف است).
   • عدم تحقق ملا عام: اگر ثابت شود که محل وقوع جرم، در واقع ملا عام نبوده و یک فضای خصوصی یا نیمه خصوصی بوده که جنبه عمومی نداشته است.
3. نقش وکیل مدافع در دفاع:

   حضور وکیل مدافع متخصص در امور کیفری، می تواند در روند دفاع بسیار مؤثر باشد. وکیل با اشراف به قوانین، رویه های قضایی و تکنیک های دفاعی، می تواند:

   • شکوائیه شاکی را دقیقاً مورد تحلیل قرار دهد و نقاط ضعف آن را بیابد.
   • ادله ارائه شده توسط شاکی را به چالش بکشد و اعتبار آن ها را زیر سؤال ببرد.
   • ادله دفاعی متهم را به بهترین نحو جمع آوری و سازماندهی کند.
   • در جلسات دادگاه، با ارائه لوایح دفاعی مستدل و استدلال های حقوقی، از حقوق موکل خود دفاع کند.
4. شرایط تخفیف مجازات:

   در صورت اثبات جرم، متهم می تواند با استفاده از شرایطی، درخواست تخفیف مجازات نماید. این شرایط شامل:

   • **حسن سابقه: نداشتن سابقه کیفری قبلی.
   • **جبران خسارت: تلاش برای جبران خسارت وارده به شاکی.
   • **اظهار ندامت و پشیمانی: نشان دادن پشیمانی از عمل ارتکابی.
   • **گذشت شاکی: در جرایم قابل گذشت مانند توهین ساده و تهدید (که در ماده ۶۶۹ ق.م.ا از جرایم قابل گذشت است)، گذشت شاکی می تواند منجر به توقف تعقیب یا تخفیف چشمگیر مجازات شود. (قذف از جرایم غیرقابل گذشت است).
   • **همکاری با مراجع قضایی: همکاری متهم در کشف حقایق و روند تحقیقات.
5. امکان عذر موجه و اسقاط مجازات:

   در برخی موارد بسیار خاص، ممکن است شرایطی وجود داشته باشد که عمل ارتکابی تحت عنوان عذر موجه قرار گیرد و مجازات را ساقط کند (مانند دفاع مشروع، هرچند این موارد در جرایم فحاشی و تهدید به ندرت پیش می آیند). به عنوان مثال، اگر فردی در پاسخ به تحریک شدید و فحاشی اولیه از سوی شاکی، اقدام به فحاشی کند، این امر می تواند در تخفیف مجازات مؤثر باشد.

آگاهی از این راهکارهای دفاعی و بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص، برای متهمین حیاتی است تا بتوانند بهترین نتیجه ممکن را در روند دادرسی به دست آورند.

نتیجه گیری

فحاشی و تهدید در ملا عام از جمله جرایمی هستند که به دلیل تأثیر مستقیم بر نظم عمومی و جریحه دار کردن امنیت روانی جامعه، قانون گذار ایران مجازات های مشخص و در برخی موارد تشدید یافته ای برای آن ها در نظر گرفته است. در این مقاله به صورت جامع، تعاریف حقوقی توهین، فحاشی، قذف و تهدید را بر اساس مواد قانونی سال ۱۴۰۳ بررسی کردیم و تأثیر «ملا عام» بودن این جرایم بر شدت مجازات ها را تبیین نمودیم. روشن شد که مجازات ها بسته به نوع فحاشی (ساده، ناموسی، قذف) و نوع تهدید (ساده، با سلاح، گروهی) و همچنین مخاطب آن (افراد عادی، زنان و کودکان، مقامات، مقدسات) متفاوت است و می تواند شامل جزای نقدی، شلاق و حبس باشد.

همچنین مراحل شکایت از تنظیم شکوائیه تا صدور حکم و ادله اثبات جرم نظیر شهادت شهود، اقرار متهم و علم قاضی (که از طریق فیلم، عکس، فایل صوتی و پیامک حاصل می شود) مورد بررسی قرار گرفت. برای متهمین نیز راهکارهای دفاعی از جمله اثبات عدم انتساب عمل، عدم تحقق شرایط جرم، و بهره گیری از شرایط تخفیف مجازات توضیح داده شد. در نهایت، با توجه به پیچیدگی های حقوقی این جرایم و لزوم جمع آوری مدارک صحیح و دفاع مستدل، توصیه اکید می شود که تمامی طرفین پرونده، اعم از شاکی و متهم، حتماً از مشاوره حقوقی تخصصی وکلا و کارشناسان باتجربه در این زمینه بهره مند شوند. آگاهی حقوقی نه تنها ابزاری برای دفاع از حقوق شخصی است، بلکه گامی مؤثر در جهت رعایت هنجارهای اجتماعی و احترام به حقوق متقابل شهروندان در یک جامعه قانون مدار محسوب می شود.

سوالات متداول

آیا فحاشی در ملا عام حتماً زندان دارد؟

خیر، فحاشی در ملا عام لزوماً به حبس منجر نمی شود. مجازات فحاشی و توهین ساده در ملا عام (ماده ۶۰۸ ق.م.ا) معمولاً جزای نقدی و شلاق تعزیری است. با این حال، در موارد خاصی مانند فحاشی به زنان و کودکان در اماکن عمومی (ماده ۶۱۹ ق.م.ا)، فحاشی به مقامات دولتی (ماده ۶۰۹ ق.م.ا)، یا توهین به مقدسات و مقام رهبری (مواد ۵۱۳ و ۵۱۴ ق.م.ا)، حبس نیز در کنار سایر مجازات ها پیش بینی شده است. تعیین نوع و میزان مجازات نهایی به تشخیص قاضی و شرایط پرونده بستگی دارد.

برای اثبات تهدید و فحاشی در ملا عام چند شاهد لازم است؟

برای اثبات جرایمی مانند فحاشی و تهدید، شهادت دو مرد عاقل، بالغ و عادل (یا معادل آن در شرایط خاص) به عنوان دلیل شرعی کافی است. با این حال، در قوانین جزایی ایران، «علم قاضی» نیز از مهم ترین ادله اثبات محسوب می شود. علم قاضی می تواند از مجموع قرائن و امارات موجود مانند شهادت یک شاهد، فیلم و عکس، فایل صوتی، پیامک، گزارش ضابطین قضایی و سایر شواهد عینی، حاصل شود. بنابراین، اگرچه وجود دو شاهد کامل می تواند روند اثبات را تسهیل کند، اما در صورت عدم وجود، قاضی می تواند با اتکا به سایر مدارک و قرائن، به علم و یقین برسد و حکم صادر کند.

مدت زمان پیگیری شکایت فحاشی و تهدید در دادگاه چقدر است؟

مدت زمان پیگیری شکایت فحاشی و تهدید در دادگاه به عوامل متعددی بستگی دارد که شامل پیچیدگی پرونده، تعداد طرفین، تعداد شهود، حجم مدارک، نوبت دهی دادگاه ها، و سرعت انجام تحقیقات در دادسرا می شود. این فرایند می تواند از چند ماه تا یک سال یا حتی بیشتر به طول انجامد. پرونده های با مدارک قوی و شهود حاضر، معمولاً سریع تر به نتیجه می رسند. همچنین، امکان تجدیدنظرخواهی نیز می تواند به طولانی تر شدن فرایند منجر شود.

آیا گذشت شاکی در جرم فحاشی و تهدید در ملا عام باعث اتمام پرونده می شود؟

بله، جرم فحاشی (ماده ۶۰۸ ق.م.ا) و تهدید (ماده ۶۶۹ ق.م.ا) از جمله «جرایم قابل گذشت» محسوب می شوند. این بدان معناست که در صورت گذشت شاکی (فرد قربانی) در هر مرحله از دادرسی، تعقیب کیفری متوقف شده و پرونده مختومه می شود. با این حال، برخی از انواع فحاشی یا تهدید که جنبه عمومی پررنگ تری دارند (مثلاً فحاشی به مقامات یا توهین به مقدسات که جنبه غیرقابل گذشت دارند) یا منجر به جرایم دیگری شده باشند، ممکن است با گذشت شاکی کاملاً متوقف نشوند و جنبه عمومی جرم همچنان مورد رسیدگی قرار گیرد. جرم قذف نیز از جرایم حدی و غیرقابل گذشت است.

تهدید در فضای مجازی (پروفایل عمومی) آیا معادل تهدید در ملا عام است؟

بله، تهدید یا فحاشی در فضای مجازی، به خصوص در پروفایل های عمومی، گروه ها یا کانال هایی که دسترسی گسترده دارند، می تواند معادل یا حتی شدیدتر از «ملا عام» تلقی شود. دلیل آن، وسعت دسترسی و تأثیرگذاری این فضاها بر تعداد بسیار زیادی از افراد و امکان انتشار سریع و گسترده محتوای توهین آمیز یا تهدیدآمیز است. رویه قضایی نیز عموماً این گونه اعمال در فضای مجازی عمومی را با جرایم ارتکابی در ملا عام مطابقت داده و مجازات های مربوطه را اعمال می کند. در این موارد، مستندات دیجیتال (اسکرین شات، لینک و…) نقش کلیدی در اثبات جرم دارند.

آیا فحاشی و تهدید در یک جمع خصوصی (نه کاملاً ملا عام) چه حکمی دارد؟

فحاشی و تهدید در یک جمع خصوصی نیز می تواند جرم تلقی شود، اما تفاوت هایی در نحوه رسیدگی و مجازات دارد. اگر این افعال در جمعی خصوصی و محدود (نه در ملا عام) رخ دهند، معمولاً از جنبه عمومی جرم کاسته می شود. با این حال، همچنان می تواند تحت عنوان جرایم قابل گذشت (مانند توهین ساده و تهدید) مورد پیگرد قرار گیرد، به شرطی که شاکی خصوصی شکایت کند. در این موارد، اثبات جرم ممکن است دشوارتر باشد، زیرا تعداد شاهدان کمتر است و جمع آوری مدارک ممکن است محدودتر باشد. مجازات ها نیز ممکن است با تخفیف بیشتری همراه باشند، زیرا تأثیر آن بر نظم عمومی به اندازه ملا عام نیست.