نمونه شکواییه تخریب و تصرف عدوانی

شکواییه تخریب و تصرف عدوانی، سندی حقوقی برای طرح شکایت کیفری علیه افرادی است که بدون مجوز قانونی و به صورت قهرآمیز، ملکی را تصرف یا تخریب کرده اند. این سند با هدف اعاده حقوق مالباخته و مجازات متخلف تنظیم می شود و باید شامل جزئیات دقیق واقعه، مستندات مالکیت و دلایل اثبات جرم باشد تا در مراجع قضایی مورد پذیرش قرار گیرد. این مقاله راهنمایی جامع برای تنظیم این شکواییه، بررسی ابعاد حقوقی و کیفری جرایم تخریب و تصرف عدوانی، و مراحل قانونی پیگیری آن ها ارائه می دهد.

حفظ حقوق مالکیت و مقابله با هرگونه تجاوز به آن، از اصول بنیادین نظام حقوقی هر جامعه ای است. در این میان، جرایم تخریب و تصرف عدوانی، به عنوان دو تعرض شایع به حقوق مالکانه، می توانند خسارات مادی و معنوی گسترده ای را به اشخاص وارد آورند. آگاهی از ابعاد قانونی این جرایم و نحوه طرح شکایت و پیگیری قضایی، برای هر فردی که با چنین وضعیتی مواجه می شود، ضروری است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به بررسی دقیق مفاهیم حقوقی، تفاوت ها، مراحل تنظیم شکواییه و پیگیری قضایی جرایم تخریب و تصرف عدوانی می پردازد تا افراد مالباخته، وکلا، و دانشجویان حقوق بتوانند با دیدی روشن تر، مسیر احقاق حق خود را طی کنند.

درک مفاهیم حقوقی: تخریب و تصرف عدوانی

پیش از ورود به جزئیات تنظیم شکواییه، لازم است که تعاریف دقیق و ارکان تشکیل دهنده هر یک از جرایم تخریب و تصرف عدوانی را بشناسیم. این دو جرم، هرچند ممکن است همزمان رخ دهند، اما از نظر ماهیت، ارکان و مجازات دارای تفاوت هایی هستند که آگاهی از آن ها در انتخاب مسیر صحیح حقوقی و کیفری حائز اهمیت است.

تصرف عدوانی چیست؟ (حقوقی و کیفری)

تصرف عدوانی به معنای خارج کردن مال غیرمنقول از تصرف متصرف قانونی، بدون رضایت وی و به صورت قهرآمیز است. این جرم هم در بعد حقوقی و هم در بعد کیفری قابل پیگیری است که هر یک شرایط و ارکان خاص خود را دارند.

تعریف حقوقی تصرف عدوانی

در بعد حقوقی، دعوای تصرف عدوانی در ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی اینگونه تعریف شده است: «ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.» در این دعوا، خواهان نیازی به اثبات مالکیت خود ندارد و صرفاً اثبات سبق تصرف وی و لحوق تصرف خوانده به صورت عدوانی کافی است. هدف اصلی در دعوای حقوقی تصرف عدوانی، اعاده وضع به حال سابق و بازگرداندن تصرف به خواهان است.

تعریف کیفری تصرف عدوانی

در بعد کیفری، ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات) به موضوع تصرف عدوانی پرداخته است. این ماده بیان می کند: «هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پی کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل ها و مراتع ملی شده، کوهستان، باغ ها، قلمستان ها، منابع آب، چشمه سارها، انهار طبیعی و پارک های ملی، تأسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت های وابسته به دولت یا شهرداری ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.»

ارکان و شرایط تحقق جرم تصرف عدوانی

برای تحقق جرم تصرف عدوانی در بعد کیفری، وجود ارکان زیر ضروری است:

1. مال غیرمنقول بودن: موضوع جرم باید مال غیرمنقول باشد، مانند زمین، خانه، باغ و … .
2. مالکیت شاکی: در دعوای کیفری، شاکی باید مالک مال غیرمنقول باشد و سند مالکیت (اعم از رسمی یا عادی در برخی موارد خاص) ارائه دهد. نظریه مشورتی شماره ۱۴/۲/۱۳۸۱ اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضائیه صراحتاً بیان می دارد که «رسیدگی و اتخاذ تصمیم به شکایت تصرف عدوانی براساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی موکول به احراز مالکیت شاکی است.»
3. سبق تصرف شاکی: برخلاف دعوای حقوقی، در دعوای کیفری ضرورتی به احراز سبق تصرف شاکی نیست، اما ارائه دلایلی مبنی بر اینکه مال در گذشته تحت تصرف شاکی بوده و از تصرف او خارج شده، به اثبات جرم کمک می کند.
4. عدوانی بودن تصرف: تصرف متهم باید بدون رضایت و اذن مالک و به صورت قهرآمیز باشد. شکستن قفل، تخریب دیوار، یا هرگونه اقدام قهری دیگر می تواند نشان دهنده عدوانی بودن تصرف باشد.
5. عنصر معنوی (سوء نیت): متهم باید با علم و آگاهی از اینکه مال متعلق به دیگری است و بدون اجازه او، قصد تصرف عدوانی را داشته باشد.
6. مستمر بودن جرم: جرم تصرف عدوانی از نوع جرایم مستمر است، به این معنی که تصرف غیرقانونی باید همچنان ادامه داشته باشد و متهم، مالک را از انتفاع از ملک محروم کرده باشد.

مجازات تصرف عدوانی

مجازات تصرف عدوانی مطابق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات) حبس از یک ماه تا یک سال است. همچنین، دادگاه موظف است حسب مورد، حکم به رفع تصرف عدوانی، رفع مزاحمت یا ممانعت از حق، یا اعاده وضع به حال سابق صادر نماید.

بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۸۰۷ مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۱۴ هیأت عمومی دیوان عالی کشور و به موجب ماده ۱۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹/۰۲/۲۳، مجازات این جرم به درجه ۷ تقلیل یافته و لذا رسیدگی به بزه مذکور به طور مستقیم در دادگاه کیفری دو صورت می گیرد.

تخریب عمدی چیست؟

جرم تخریب عمدی، به معنای از بین بردن یا ایراد خسارت به اموال متعلق به دیگری است که با قصد مجرمانه صورت می گیرد.

تعریف حقوقی و کیفری تخریب

تخریب در بعد کیفری عمدتاً در ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی مورد توجه قرار گرفته است که می گوید: «هر کس عمداً اشیاء منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلاً یا بعضاً از کار اندازد یا موجب عیب و نقص یا اتلاف آن ها گردد، علاوه بر پرداخت خسارت وارده، به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه محکوم می شود.» در بعد حقوقی نیز، جبران خسارات ناشی از تخریب، طبق قواعد مسئولیت مدنی قابل مطالبه است.

ارکان و شرایط تحقق جرم تخریب

برای تحقق جرم تخریب، ارکان زیر ضروری است:

1. مال متعلق به دیگری: موضوع تخریب باید مال متعلق به شخص دیگری باشد. اگر فرد مال خود را تخریب کند، جرم محسوب نمی شود (مگر در موارد خاص مثل تخریب اموال مشاع با هدف اضرار به شرکا).
2. عمدی بودن فعل: مرتکب باید با قصد و اراده و آگاهی از اینکه عمل او منجر به تخریب مال دیگری می شود، اقدام کند.
3. اضرار: عمل تخریب باید موجب ورود خسارت مادی به مال شود.
4. فعل مثبت: جرم تخریب معمولاً با یک فعل مثبت (مانند شکستن، سوزاندن، از بین بردن) محقق می شود.

انواع تخریب و مجازات آن

تخریب می تواند شامل از بین بردن کلی مال، وارد آوردن آسیب جزئی، یا تغییر کاربری غیرمجاز باشد. مجازات تخریب عمدی، همانطور که در ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی ذکر شد، علاوه بر پرداخت خسارت وارده، حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه است. در موارد خاص و بسته به نوع مال تخریب شده (مثلاً اموال دولتی، اموال عمومی، اسناد و مدارک)، مجازات های شدیدتری نیز پیش بینی شده است.

مقایسه و انتخاب مسیر حقوقی

در بسیاری از موارد، تصرف عدوانی و تخریب ممکن است به صورت همزمان رخ دهند. برای مثال، متصرف عدوانی ممکن است برای ورود به ملک، قفل ها را شکسته یا دیواری را تخریب کرده باشد. در چنین شرایطی، آگاهی از تفاوت های این دو جرم و انتخاب مسیر صحیح برای طرح دعوا، از اهمیت بالایی برخوردار است.

تفاوت های کلیدی بین تخریب و تصرف عدوانی

تخریب و تصرف عدوانی، با وجود شباهت هایی که ممکن است در نگاه اول داشته باشند، از جنبه های مختلفی با یکدیگر متفاوتند:

• ماهیت عمل: تصرف عدوانی به معنای تسلط غیرقانونی بر مال دیگری و خارج کردن آن از ید متصرف قانونی است، در حالی که تخریب به معنای از بین بردن، آسیب رساندن یا تغییر فیزیکی مال است.
• قصد مرتکب: در تصرف عدوانی، قصد اصلی مرتکب، تسلط بر مال و بهره برداری از آن است، اما در تخریب، قصد اصلی وارد آوردن خسارت به مال است.
• امکان وقوع همزمان: همانطور که اشاره شد، این دو جرم می توانند به صورت همزمان واقع شوند؛ مثلاً شخصی برای تصرف عدوانی یک ملک، ابتدا دیوار آن را تخریب کند. در این حالت، شاکی می تواند هر دو اتهام را در شکواییه خود مطرح کند.

دعوای حقوقی یا کیفری؟ کدام را انتخاب کنیم؟

یکی از مهم ترین تصمیمات برای مالباختگان، انتخاب بین طرح دعوای حقوقی یا کیفری است. هر یک از این مسیرها مزایا و معایب خاص خود را دارند:

ویژگی	دعوای کیفری (تصرف عدوانی/تخریب)	دعوای حقوقی (رفع تصرف عدوانی/خلع ید/مطالبه خسارت)
هدف اصلی	مجازات متهم، رفع تصرف و اعاده وضع به حال سابق	اعاده وضع به حال سابق، خلع ید متصرف، جبران خسارت
سرعت رسیدگی	معمولاً سریع تر (به دلیل جنبه عمومی جرم و رسیدگی در دادسرا)	معمولاً کندتر
اثبات مالکیت	ضروری است (شاکی باید مالک باشد)	برای رفع تصرف عدوانی، صرف سبق تصرف کافی است؛ برای خلع ید، مالکیت ضروری است.
مدارک مورد نیاز	سند مالکیت، دلایل اثبات جرم (شهود، تأمین دلیل، تصاویر)	مدارک سبق تصرف (در رفع تصرف عدوانی)، سند مالکیت (در خلع ید)
هزینه	معمولاً کمتر	معمولاً بیشتر (هزینه دادرسی بر اساس ارزش خواسته)
نتیجه	حکم به حبس، رفع تصرف و اعاده وضع به حال سابق	حکم به رفع تصرف، خلع ید، پرداخت خسارت
مرجع رسیدگی	دادسرا و دادگاه کیفری دو	دادگاه حقوقی

امکان طرح همزمان: مطابق نظریه مشورتی شماره ۷-۳۹۹۰۳ مورخ ۱۳۷۲/۰۶/۰۷ و رویه قضایی موجود، طرح همزمان دعوای خلع ید حقوقی و تصرف عدوانی کیفری علیه شخص متصرف، چه در دادگاه حقوقی و چه در دادگاه کیفری، امکان پذیر است. در مواردی که تخریب و تصرف عدوانی توأمان رخ داده اند، توصیه می شود که هر دو اتهام به صورت کیفری و در یک شکواییه مطرح شوند تا فرایند رسیدگی کارآمدتر باشد. همچنین، برای مطالبه خسارات ناشی از تخریب که ممکن است در دعوای کیفری به طور کامل جبران نشود، می توان به صورت جداگانه دعوای حقوقی مطرح کرد.

مرجع صالح رسیدگی (دادسرا و دادگاه)

تعیین مرجع صالح برای رسیدگی به دعوا، گام مهمی در فرایند قضایی است:

• دادسرا: در جرایم کیفری تخریب و تصرف عدوانی، در ابتدا شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم ارجاع می شود. دادسرا مسئول انجام تحقیقات مقدماتی، جمع آوری دلایل و در صورت احراز بزهکاری، صدور کیفرخواست است.
• دادگاه کیفری دو: پس از صدور کیفرخواست از سوی دادسرا، پرونده به دادگاه کیفری دو ارجاع می شود تا به صورت مستقیم به جرم رسیدگی و حکم مقتضی صادر کند.
• دادگاه حقوقی: برای دعاوی حقوقی رفع تصرف عدوانی، خلع ید و مطالبه خسارت، دادگاه حقوقی محل وقوع ملک صالح به رسیدگی است.

راهنمای جامع تنظیم شکواییه تخریب و تصرف عدوانی

تنظیم یک شکواییه دقیق، کامل و مستند، از ارکان اصلی موفقیت در پرونده های کیفری است. شکواییه باید به گونه ای نوشته شود که تمام ارکان جرم را پوشش داده و دلایل و مدارک لازم را برای اثبات ادعا ارائه دهد.

مدارک لازم برای طرح شکایت

جمع آوری مدارک مورد نیاز قبل از ثبت شکواییه، سرعت و دقت رسیدگی را افزایش می دهد:

1. سند مالکیت: ارائه سند مالکیت رسمی از مهم ترین دلایل اثبات مالکیت است. در خصوص اسناد عادی، نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۱/۴ مورخ ۱۴۰۱/۰۳/۰۹ اداره کل حقوقی قوه قضائیه بیان می دارد که برای احراز جرم تصرف عدوانی موضوع ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، احراز مالکیت شاکی و عدوانی بودن تصرفات مشتکی عنه ضرورت دارد و در صورت حدوث اختلاف در مالکیت ملک موضوع دعوی، طبق ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری قرار اناطه صادر می شود. همچنین تأکید شده که چنانچه مستند مالکیت شاکی سند عادی و تصرفات متهم سند رسمی باشد، قاضی ملزم به ترتیب اثر دادن به مفاد سند رسمی است. بنابراین، در صورت داشتن سند عادی، حتماً دلایل قوی دیگری مانند قولنامه، مبایعه نامه، شهادت شهود و اقرارنامه را نیز پیوست کنید.
2. مدارک شناسایی شاکی: کارت ملی و شناسنامه شاکی.
3. دلایل اثبات جرم:
   • تأمین دلیل: قبل از طرح شکایت، می توانید با مراجعه به شورای حل اختلاف یا دادگستری، تقاضای تأمین دلیل از طریق کارشناسی رسمی دادگستری نمایید. نظریه کارشناس رسمی در خصوص وضعیت ملک قبل و بعد از واقعه، از ادله قوی است.
   • شهادت شهود: اظهارات شهود مطلع که در صحنه حضور داشته اند یا از واقعه اطلاع دقیق دارند.
   • تصاویر و فیلم: عکس ها و فیلم های قبل و بعد از تخریب یا تصرف، می توانند مستندات مهمی باشند.
   • گزارش پلیس یا کلانتری: در صورت مراجعه به کلانتری پس از وقوع جرم و تنظیم صورتجلسه.
   • گواهی پزشکی قانونی: در صورت ورود صدمات جانی همزمان با تخریب یا تصرف.
   • قرار معاینه و تحقیق محلی: درخواست از دادگاه برای بازدید از محل و تحقیق از مطلعین محلی.

اجزای اصلی یک شکواییه کامل و قوی

یک شکواییه استاندارد و مؤثر باید شامل بخش های زیر باشد:

1. عنوان شکواییه: باید صریح و روشن باشد؛ مثلاً «شکواییه تخریب و تصرف عدوانی».
2. مشخصات شاکی: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره تماس و آدرس دقیق شاکی.
3. مشخصات مشتکی عنه: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره تماس و آدرس دقیق مشتکی عنه (در صورت مجهول المکان بودن، قید شود).
4. موضوع شکایت: به تفکیک و با ذکر مواد قانونی مرتبط؛ مثلاً «ارتکاب جرم تخریب عمدی موضوع ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی و تصرف عدوانی موضوع ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی».
5. محل و تاریخ وقوع جرم: با ذکر جزئیات دقیق محل (آدرس کامل، پلاک ثبتی) و زمان وقوع یا استمرار جرم.
6. دلایل و منضمات: ذکر دقیق تمام مدارک پیوستی به شکواییه (مثلاً رونوشت سند مالکیت، قرار تأمین دلیل، لیست شهود و …).
7. شرح شکایت: این بخش مهم ترین قسمت شکواییه است که در آن، واقعه به صورت داستانی، حقوقی و دقیق روایت می شود. باید زمان، مکان، نحوه ارتکاب جرم، و ادله موجود به وضوح بیان شود.
8. خواسته: شامل درخواست های شاکی، مانند «تعقیب کیفری و مجازات مشتکی عنه، صدور حکم رفع تصرف عدوانی، اعاده وضع به حال سابق و جبران خسارات وارده».

نکات مهم و طلایی در نگارش شکواییه

برای افزایش شانس موفقیت، نکات زیر را در نگارش شکواییه در نظر بگیرید:

• دقت، وضوح و ایجاز: متن باید بدون ابهام و با جملات کوتاه و گویا نوشته شود. از حاشیه روی پرهیز کنید و فقط به اصل مطلب بپردازید.
• استناد به مواد قانونی: در شرح شکایت، به مواد قانونی مرتبط با جرایم تخریب و تصرف عدوانی (ماده ۶۷۷ و ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی) استناد کنید.
• پیوست کردن مدارک: تمام مدارک و مستندات را به صورت مرتب و شماره گذاری شده به شکواییه پیوست نمایید.
• شرح واقعه قانع کننده: شرح واقعه باید به گونه ای باشد که قاضی یا بازپرس را قانع کند که جرم اتفاق افتاده است. از توصیفات دقیق و جزئیات مهم استفاده کنید.
• اجتناب از جملات احساسی: از به کار بردن جملات احساسی و غیرحقوقی پرهیز کنید. زبان شکواییه باید رسمی و حقوقی باشد.
• مشاوره حقوقی: در صورت امکان، با یک وکیل متخصص مشورت کنید تا شکواییه شما به بهترین نحو ممکن تنظیم شود.

نمونه شکواییه جامع تخریب و تصرف عدوانی

در این بخش، یک نمونه شکواییه جامع که هم تخریب و هم تصرف عدوانی را پوشش می دهد، ارائه می شود. این نمونه می تواند به عنوان الگویی برای تنظیم شکواییه شما مورد استفاده قرار گیرد.

به نام خدا

عنوان: شکواییه تخریب عمدی و تصرف عدوانی

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

به استحضار می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی]، فرزند [نام پدر شاکی]، به شماره ملی [کد ملی شاکی]، شماره تماس [شماره تماس شاکی]، و به نشانی [آدرس دقیق شاکی]، مالک رسمی و قانونی ملک غیرمنقولی به مشخصات ذیل می باشم:

• نوع ملک: [منزل مسکونی/زمین زراعی/باغ/واحد تجاری]
• محل وقوع: [آدرس دقیق ملک، پلاک ثبتی، بخش ثبتی]
• مساحت: [مساحت دقیق ملک به متر مربع]
• شماره سند رسمی: [شماره سند]
• دفترخانه تنظیم سند: [شماره و نام دفترخانه]

متأسفانه، مشتکی عنه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مشتکی عنه]، فرزند [نام پدر مشتکی عنه]، به شماره ملی [کد ملی مشتکی عنه] (در صورت اطلاع) و به نشانی [آدرس دقیق مشتکی عنه]، به صورت غیرقانونی و عدوانی اقدام به تعرض به ملک اینجانب نموده است. شرح دقیق ماجرا به شرح ذیل می باشد:

در تاریخ [تاریخ دقیق یا بازه زمانی وقوع جرم]، اینجانب متوجه شدم که مشتکی عنه، بدون رضایت و اذن اینجانب و به صورت قهرآمیز، وارد ملک مذکور شده و اقدامات غیرقانونی زیر را انجام داده است:

1. تصرف عدوانی: مشتکی عنه با [ذکر نحوه ورود و تصرف، مثلاً شکستن قفل ورودی، تخریب قسمتی از دیوار جهت ایجاد راه دسترسی، نصب کانکس یا سکونت در ملک]، اقدام به تصرف عدوانی ملک فوق الذکر نموده و علیرغم تذکرات مکرر اینجانب، همچنان از تخلیه و رفع تصرف خودداری می نماید.
2. تخریب عمدی: در جریان این تصرف عدوانی، مشتکی عنه اقدام به تخریب عمدی بخش هایی از ملک اینجانب شامل [ذکر دقیق بخش های تخریب شده، مثلاً تخریب دیوار حائل، شکستن درب و پنجره، از بین بردن درختان، تخریب تأسیسات آبرسانی یا برق] نموده است که خسارات قابل توجهی به ملک وارد شده است.

اینجانب برای اثبات ادعاهای خود، مدارک و مستندات زیر را پیوست این شکواییه می نمایم:

1. رونوشت مصدق سند مالکیت رسمی به شماره [شماره سند].
2. رونوشت مصدق کارت ملی اینجانب (شاکی).
3. قرار تأمین دلیل صادره از شعبه [شماره شعبه] شورای حل اختلاف شهرستان [نام شهرستان] به شماره [شماره پرونده تأمین دلیل] مورخ [تاریخ تأمین دلیل] (در صورت وجود).
4. تصاویر و فیلم های [قبل و بعد از واقعه / از لحظه تخریب یا تصرف] که گویای وقوع جرم می باشند (پیوست CD/DVD/حافظه جانبی).
5. لیست شهود مطلع از واقعه (در صورت وجود، با ذکر نام و شماره تماس جهت احضار).
6. گزارش مرجع انتظامی [نام کلانتری یا پاسگاه] به شماره [شماره گزارش] مورخ [تاریخ گزارش] (در صورت مراجعه).

لذا با عنایت به مراتب فوق و مستنداً به مواد ۶۹۰ و ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات)، از محضر محترم مقام قضایی تقاضای صدور دستور مقتضی جهت تحقیقات مقدماتی، تعقیب کیفری مشتکی عنه، صدور کیفرخواست، و در نهایت صدور حکم به مجازات قانونی متهم، رفع تصرف عدوانی، اعاده وضع ملک به حال سابق، و جبران خسارات وارده را دارم.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی شاکی: [نام و نام خانوادگی]

تاریخ: [تاریخ تنظیم شکواییه]

امضا: [امضا]

نمونه شکواییه صرفاً تصرف عدوانی

برای طرح شکایت صرفاً تصرف عدوانی، می توانید از الگوی فوق استفاده کنید و تنها بخش مربوط به تخریب عمدی و استناد به ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی را حذف نمایید. در این حالت، موضوع شکایت صرفاً «تصرف عدوانی موضوع ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی» خواهد بود.

نمونه شکواییه صرفاً تخریب عمدی

در صورتی که فقط جرم تخریب عمدی صورت گرفته و تصرفی انجام نشده باشد، الگوی شکواییه به این صورت تغییر می کند که موضوع شکایت «تخریب عمدی موضوع ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی» خواهد بود و شرح شکایت نیز تنها بر جزئیات عمل تخریب و خسارات وارده تمرکز خواهد داشت. درخواست رفع تصرف نیز از خواسته حذف می گردد.

مراحل پس از ثبت شکواییه تا اجرای حکم

پس از تنظیم و ثبت شکواییه، پرونده وارد مراحل دادرسی می شود که آگاهی از آن ها برای پیگیری مؤثر ضروری است.

ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

اولین گام پس از آماده سازی شکواییه و مدارک، مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. در این دفاتر، شکواییه شما ثبت سیستم شده و هزینه های مربوطه پرداخت می گردد. پس از ثبت، یک کد رهگیری به شما داده می شود که با استفاده از آن می توانید وضعیت پرونده خود را پیگیری کنید.

ارجاع به دادسرا و تحقیقات مقدماتی

پس از ثبت، پرونده به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم ارجاع می شود. در دادسرا، یکی از دادیاران یا بازپرسان مسئول رسیدگی به پرونده می گردد. مراحل تحقیقات مقدماتی در دادسرا شامل موارد زیر است:

• نقش ضابطین دادگستری (کلانتری/آگاهی): بازپرس ممکن است برای جمع آوری اطلاعات اولیه، دستور تحقیقات محلی یا احضار متهم را به ضابطین دادگستری (مانند کلانتری یا آگاهی) صادر کند.
• نقش دادیار/بازپرس: دادیار یا بازپرس با بررسی شکواییه و دلایل، اقدام به احضار شاکی و مشتکی عنه، تحقیق از شهود، دستور معاینه محلی و کارشناسی (تأمین دلیل) می نماید تا صحت و سقم ادعاهای مطرح شده را بررسی کند.

صدور قرار نهایی در دادسرا

پس از اتمام تحقیقات مقدماتی، دادیار یا بازپرس یکی از قرارهای زیر را صادر می کند:

1. قرار جلب به دادرسی / کیفرخواست: در صورتی که دلایل کافی برای اثبات بزهکاری متهم وجود داشته باشد، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده با صدور کیفرخواست از سوی دادستان به دادگاه کیفری دو ارسال می شود.
2. قرار منع تعقیب: اگر دلایل کافی برای اثبات جرم یا بزهکاری متهم یافت نشود، قرار منع تعقیب صادر می گردد. شاکی می تواند ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، به این قرار اعتراض کند.

رسیدگی در دادگاه کیفری دو

پس از صدور کیفرخواست، پرونده به دادگاه کیفری دو محل وقوع جرم ارسال می گردد. مراحل رسیدگی در دادگاه شامل:

• تشکیل جلسه رسیدگی: دادگاه با تعیین وقت قبلی، جلسه ای برای رسیدگی به اتهامات تشکیل می دهد و طرفین (شاکی و متهم) را برای ارائه دفاعیات و توضیحات احضار می کند.
• صدور حکم: پس از استماع اظهارات طرفین، بررسی مدارک و دلایل، و در صورت نیاز، انجام تحقیقات تکمیلی، دادگاه اقدام به صدور حکم می نماید. حکم دادگاه می تواند شامل مجازات حبس برای متهم، دستور رفع تصرف، اعاده وضع به حال سابق و در برخی موارد، الزام به جبران خسارات وارده باشد.

اجرای حکم

پس از قطعیت حکم (یعنی اتمام مهلت های اعتراض و تجدیدنظر یا تأیید در مراجع بالاتر)، پرونده به واحد اجرای احکام کیفری ارجاع می شود تا حکم صادر شده به مرحله اجرا درآید:

• نقش اجرای احکام کیفری: واحد اجرای احکام، مسئول پیگیری و نظارت بر اجرای مجازات حبس و همچنین دستورات مربوط به رفع تصرف و اعاده وضع به حال سابق است.
• فرایند رفع تصرف و اعاده وضع به حال سابق: مأموران اجرا با حضور در محل، نسبت به رفع تصرف از ملک و تحویل آن به شاکی اقدام می کنند. همچنین، در صورت صدور دستور اعاده وضع به حال سابق، متهم ملزم به بازگرداندن ملک به وضعیت پیش از تخریب یا تصرف خواهد بود.
• نحوه وصول خسارات: در صورتی که حکم دادگاه کیفری شامل جبران خسارت باشد و متهم به آن عمل نکند، شاکی می تواند از طریق واحد اجرای احکام برای وصول خسارت اقدام نماید. در برخی موارد نیز، برای مطالبه خسارات بیشتر، نیاز به طرح دعوای حقوقی جداگانه در دادگاه حقوقی وجود دارد.

پرسش و پاسخ های متداول (FAQ)

در این بخش به برخی از پرسش های رایج در خصوص دعاوی تخریب و تصرف عدوانی پاسخ داده می شود.

اگر متصرف، مستأجر سابق باشد، آیا باز هم تصرف عدوانی است؟

خیر، اگر فردی با اذن و اجازه مالک (مثلاً به موجب قرارداد اجاره) ملکی را تصرف کرده باشد و پس از اتمام قرارداد و علیرغم درخواست مالک از تخلیه خودداری کند، این عمل تصرف عدوانی کیفری محسوب نمی شود؛ بلکه دعوای خلع ید حقوقی یا تخلیه ید باید مطرح شود. در این موارد، چون ورود اولیه با اجازه بوده، رکن عدوانی بودن در ابتدای تصرف محقق نشده است.

مدت زمان معمول رسیدگی به این پرونده ها چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده های تخریب و تصرف عدوانی متغیر است و به عوامل مختلفی مانند پیچیدگی پرونده، تعداد طرفین، نیاز به کارشناسی، تعداد شهود، حجم کاری دادسرا و دادگاه، و سرعت جمع آوری مدارک بستگی دارد. اما به طور کلی، رسیدگی به جرایم کیفری در دادسرا خارج از نوبت انجام می گیرد و ممکن است از چند ماه تا یک سال یا بیشتر به طول بیانجامد.

آیا برای تخریب و تصرف عدوانی سند عادی کفایت می کند؟

همانطور که در بخش مدارک لازم اشاره شد، برای احراز جرم تصرف عدوانی کیفری، احراز مالکیت شاکی ضروری است. اگرچه سند رسمی ارجحیت دارد، اما در برخی موارد با استناد به نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه، در صورتی که شاکی بتواند با سند عادی و سایر قرائن و امارات (مانند شهادت شهود یا اقرارنامه) مالکیت خود را به اثبات برساند و متهم نیز سند رسمی معتبری در مقابل نداشته باشد، شکایت با سند عادی نیز قابل رسیدگی است. اما وجود سند رسمی، قطعاً فرایند اثبات را تسهیل می کند.

در صورت عدم وجود شاهد، چگونه می توان جرم را اثبات کرد؟

در صورت عدم وجود شاهد، می توان از دلایل دیگری مانند تأمین دلیل از طریق کارشناسی رسمی (که وضعیت ملک را قبل و بعد از وقوع جرم مشخص می کند)، تصاویر و فیلم های مستند، گزارش کلانتری، و معاینه و تحقیق محلی توسط قاضی یا بازپرس برای اثبات جرم استفاده کرد. تأمین دلیل از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

هزینه های دادرسی و کارشناسی چقدر است؟

هزینه های دادرسی در دعاوی کیفری معمولاً شامل هزینه ثبت شکواییه و ابلاغ است که نسبتاً پایین تر از دعاوی حقوقی است. هزینه کارشناسی رسمی دادگستری نیز بر اساس تعرفه های مصوب تعیین می شود و بسته به نوع کارشناسی و پیچیدگی موضوع متفاوت خواهد بود. این هزینه ها در ابتدا توسط شاکی پرداخت می شود و در صورت محکومیت متهم، وی می تواند به عنوان جزئی از خسارات، مطالبه گردد.

نقش رای وحدت رویه شماره ۱۰ مورخ ۱۳۵۵/۷/۲۱ (تصرف ملک مشاع) چیست؟

رأی وحدت رویه شماره ۱۰ مورخ ۱۳۵۵/۷/۲۱ هیأت عمومی دیوان عالی کشور مقرر می دارد: به طوری که از اطلاق و عموم ماده ۲۶۲ قانون کیفر عمومی مستفاد می گردد ارتکاب اعمال مذکور در آن ماده در صورتی که مقرون به قصد اضرار و یا جلب منافع غیرمجاز با سوء نیت باشد قابل تعقیب و مجازات است هرچند مالکیت اموال موضوع جرم مشمول ماده فوق به طور اشتراک و اشاعه باشد. این رأی مبنایی برای این است که تصرف عدوانی ملک مشاع (ملکی که چند نفر در آن شریک هستند) بدون اذن سایر شرکا، می تواند از مصادیق جرم تصرف عدوانی کیفری محسوب شود و قابل پیگیری باشد.

اگر متهم فرار کند، چه باید کرد؟

در صورتی که متهم فراری باشد و آدرس وی مشخص نباشد، شاکی می تواند در شکواییه خود قید کند که متهم مجهول المکان است. در این حالت، دادسرا از طریق انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار یا سایر طرق قانونی، اقدام به احضار متهم می کند. همچنین، در صورت وجود دلایل کافی، می تواند دستور جلب سیار متهم را صادر نماید.

مفهوم اعاده وضع به حال سابق چیست؟

اعاده وضع به حال سابق به معنای بازگرداندن ملک به همان وضعیتی است که قبل از وقوع تصرف عدوانی یا تخریب داشته است. این دستور معمولاً در احکام دادگاه ها برای جرایم تصرف عدوانی و تخریب صادر می شود و متهم را مکلف می کند تا ملک را از تصرف خود خارج کرده و تمامی تغییرات یا آسیب های وارده را جبران نموده و به حالت اولیه بازگرداند. در صورت عدم اجرای این دستور توسط متهم، شاکی می تواند با مراجعه به اجرای احکام، درخواست اجرای آن را از طریق مأمورین قضایی و در صورت لزوم، با هزینه متهم، نماید.

نتیجه گیری

جرایم تخریب و تصرف عدوانی، به دلیل ماهیت تجاوزکارانه ای که دارند، همواره مورد توجه نظام حقوقی بوده اند. این مقاله به تفصیل به ابعاد مختلف این جرایم، از تعریف مفاهیم و ارکان گرفته تا تفاوت های مسیر حقوقی و کیفری، و در نهایت، راهنمای جامع تنظیم شکواییه و مراحل پیگیری قضایی پرداخت.

برای موفقیت در پرونده های تخریب و تصرف عدوانی، سه نکته کلیدی را باید همواره مد نظر داشت: اقدام به موقع، جمع آوری مستندات قوی، و انتخاب مسیر حقوقی صحیح. هرگونه تعلل در طرح شکایت یا نقص در ارائه دلایل، می تواند فرایند احقاق حق را با مشکل مواجه سازد. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و کیفری این دعاوی، اکیداً توصیه می شود که افراد مالباخته پیش از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص در امور ملکی و کیفری مشورت نمایند. تجربه و دانش وکیل می تواند شانس موفقیت شما را به طور چشمگیری افزایش دهد و از اتلاف وقت و منابع جلوگیری کند.