اداره ثبت اسناد برای مهریه

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد، روشی قانونی و مؤثر برای زنانی است که قصد وصول مهریه خود را دارند. این فرآیند بر پایه سند رسمی ازدواج بوده و می تواند جایگزینی سریع تر و کم هزینه تر از مسیر قضایی باشد. در این شیوه، زوجه با مراجعه به دفترخانه تنظیم کننده عقد، درخواست صدور اجراییه می کند. این مقاله به بررسی جامع و تخصصی تمامی ابعاد مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد می پردازد. مهریه، یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه است که به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک آن می شود و حق مطالبه آن را هر زمان که بخواهد، داراست. در نظام حقوقی ایران، دو شیوه اصلی برای وصول مهریه پیش بینی شده است: مراجعه به دادگاه خانواده و پیگیری از طریق اداره ثبت اسناد و املاک. انتخاب هر یک از این روش ها مستلزم شناخت دقیق مراحل، مزایا، معایب و قوانین مرتبط با آن است.

با توجه به تغییرات قانونی و بخشنامه های اخیر، مسیر مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد اهمیت ویژه ای یافته است. این مقاله، به منظور ارائه یک راهنمای کاربردی و به روز، به تفصیل فرآیند گام به گام مطالبه مهریه از طریق ثبت، مدارک مورد نیاز، هزینه ها، محدودیت ها، و نکات کلیدی قانونی را تشریح می کند. هدف این است که مخاطبان، اعم از زوجه، زوج، وکلا و دانشجویان حقوق، با درکی عمیق از این روش، بتوانند تصمیم گیری آگاهانه ای داشته باشند.

مهریه چیست و چرا سند ازدواج اهمیت دارد؟

مهریه به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی، در زمان عقد نکاح تعیین می شود و به موجب آن، زوج تعهد می کند مالی معین یا مقدار مشخصی از اموال خود را به زوجه تملیک کند. این تملیک به محض انعقاد عقد دائم صورت می گیرد، حتی اگر زن آن را مطالبه نکرده باشد. به همین دلیل، مهریه را می توان به عنوان «هبه ای با شرط عوض» یا «هدیه ای واجب» تلقی کرد که پشتوانه مالی و اجتماعی برای زن محسوب می شود.

انواع مهریه از منظر حقوقی

مهریه در نظام حقوقی ایران به اشکال مختلفی قابل تقسیم بندی است که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می شود:

• مهرالمسمی: این نوع مهریه، همان مهریه ای است که مقدار، جنس و شرایط آن در زمان عقد با توافق طرفین (زوج و زوجه) به وضوح مشخص و در سند ازدواج ثبت می شود. اغلب مهریه ها در ایران از این نوع هستند و معمولاً به صورت تعدادی سکه بهار آزادی تعیین می گردد.
• مهرالمثل: در مواردی که مهریه در عقد معین نشده باشد یا از نظر شرعی و قانونی باطل باشد (مثلاً مالیت نداشته باشد)، و رابطه زناشویی اتفاق افتاده باشد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. تعیین مهرالمثل بر اساس وضعیت و شئونات زن و شرایط خانوادگی و اجتماعی او در زمان عقد صورت می گیرد.
• مهرالمتعه: این مهریه زمانی تعیین می شود که مهریه در عقد معین نشده باشد و طلاق قبل از وقوع نزدیکی صورت گیرد. در این حالت، زوج موظف است بر اساس توانایی مالی خود و وضعیت اقتصادی اش، مالی را به عنوان مهرالمتعه به زوجه بپردازد.
• مهریه عندالمطالبه: بخش عمده مهریه ها در ایران به صورت عندالمطالبه است. به این معنی که زن به محض وقوع عقد مالک مهریه خود شده و هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از همسرش مطالبه کند و زوج مکلف به پرداخت آن است.
• مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، وصول مهریه منوط به توانایی مالی زوج است. به این معنا که زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود زوج استطاعت مالی برای پرداخت آن را دارد. اثبات استطاعت مالی زوج بر عهده زوجه خواهد بود.

نقش سند ازدواج در مطالبه مهریه

سند ازدواج یک سند رسمی است که اعتبار قانونی بالایی دارد و به موجب مواد ۱۲۸۷ و ۱۲۸۹ قانون مدنی، مفاد آن بدون نیاز به اثبات در دادگاه، لازم الاجرا تلقی می شود. این ویژگی، سند ازدواج را به ابزاری قدرتمند برای مطالبه مهریه تبدیل کرده است. به دلیل رسمی بودن سند ازدواج، زوجه می تواند مستقیماً و بدون نیاز به اقامه دعوا در دادگاه، از طریق اداره ثبت اسناد و املاک کشور، نسبت به اجرای آن اقدام کند. این فرآیند، سرعت و کارایی بیشتری نسبت به روال دادرسی در محاکم قضایی دارد.

مزایا و معایب مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد

انتخاب روش مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد، همانند هر مسیر حقوقی دیگری، دارای مزایا و معایب خاص خود است که آگاهی از آن ها برای تصمیم گیری آگاهانه ضروری است.

مزایای مطالبه مهریه از طریق ثبت

1. سرعت بالاتر فرآیند اجرایی: یکی از مهم ترین مزایای این روش، سرعت نسبتاً بالاتر در شروع و اجرای عملیات توقیف اموال است. برخلاف دادگاه که مستلزم طرح دعوا، تشکیل جلسات رسیدگی، و صدور حکم قطعی است، در اجرای ثبت به محض درخواست اجراییه، عملیات پیگیری آغاز می شود.
2. هزینه های کمتر برای زوجه: در این روش، هزینه های اجرایی (حق الاجرا) که معادل پنج درصد مبلغ مورد اجراست، بر عهده زوج قرار می گیرد. این موضوع، بار مالی اولیه کمتری را برای زوجه در پی دارد، در حالی که در دادگاه، زوجه موظف به پرداخت هزینه دادرسی معادل سه و نیم درصد کل مبلغ مهریه است.
3. امکان ممنوع الخروجی فوری زوج: با ارائه درخواست، زوجه می تواند به سرعت و در مراحل اولیه، ممنوع الخروجی زوج را از طریق اجرای ثبت درخواست کند. این امر فشار مضاعفی بر زوج وارد می آورد تا نسبت به پرداخت مهریه یا توافق اقدام کند.
4. عدم شمول مرور زمان بر اجراییه ثبتی: اجراییه های صادره از سوی اداره ثبت اسناد و املاک، برخلاف برخی دعاوی قضایی، مشمول مرور زمان نمی شوند و زوجه می تواند تا هر زمان که بخواهد، اجرای آن را پیگیری کند.
5. شروع عملیات اجرایی بدون نیاز به حکم قطعی دادگاه: برای شروع فرآیند اجرایی در ثبت، نیازی به صدور حکم قطعی از سوی دادگاه نیست. همین که سند ازدواج به عنوان یک سند رسمی لازم الاجرا وجود داشته باشد، برای تقاضای اجراییه کافی است.
6. عدم نیاز به تنظیم دادخواست قضایی: زوجه از تنظیم دادخواست، رعایت تشریفات دادرسی و درگیری با مراحل طولانی و پیچیده دادگاه بی نیاز می شود. تنها با تکمیل فرم درخواست اجراییه در دفترخانه، فرآیند آغاز می گردد.

معایب و محدودیت های مطالبه مهریه از طریق ثبت

1. ضرورت معرفی مال توسط زوجه: در صورتی که اداره ثبت نتواند به صورت خودکار اموال قابل توقیف زوج را کشف کند، این مسئولیت بر عهده زوجه است که اموالی را برای توقیف معرفی کند. عدم دسترسی به اطلاعات مالی زوج می تواند فرآیند را طولانی یا بی نتیجه سازد.
2. محدودیت های مربوط به مستثنیات دین: برخی از اموال زوج، مانند مسکن متناسب با نیاز وی، ابزار کار، و بخش مشخصی از حقوق، تحت عنوان «مستثنیات دین» قابل توقیف نیستند. این موضوع می تواند دایره اموال قابل توقیف را محدود کند.
3. عدم امکان جلب (بازداشت) زوج: در مرحله اجرای ثبت، امکان جلب یا بازداشت زوج برای عدم پرداخت مهریه وجود ندارد و تنها می توان به توقیف اموال وی اقدام کرد. جلب زوج صرفاً پس از طرح دعوا در دادگاه و در شرایط خاص قانونی میسر است.
4. محدودیت در مطالبه مهریه عندالاستطاعه: مطالبه مهریه عندالاستطاعه از طریق اداره ثبت پیچیده تر است، زیرا اثبات استطاعت مالی زوج غالباً نیازمند بررسی های قضایی و ارائه مدارک در دادگاه است.
5. عدم امکان طرح برخی دعاوی مرتبط: در اجرای ثبت، امکان طرح همزمان دعاوی مرتبط مانند اجرت المثل، نفقه ایام عده، یا تقاضای طلاق وجود ندارد و این موارد باید جداگانه در دادگاه پیگیری شوند.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد یک فرآیند حقوقی مشخص و چند مرحله ای است. درک دقیق هر گام برای پیمودن موفقیت آمیز این مسیر ضروری است.

گام ۱: ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت

اولین گام حیاتی، ثبت نام و داشتن حساب کاربری فعال در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) است. تمامی ابلاغیه ها و مکاتبات مربوط به پرونده مهریه، از جمله اجراییه، از طریق این سامانه به اطلاع طرفین خواهد رسید. عدم ثبت نام در سامانه ثنا می تواند منجر به عدم اطلاع از روند پرونده و تضییع حقوق شود.

گام ۲: مراجعه به دفترخانه ثبت کننده عقد

پس از فعال سازی حساب ثنا، زوجه یا وکیل قانونی وی باید به دفترخانه ای مراجعه کنند که سند ازدواج (نکاحیه) در آنجا به ثبت رسیده است.

مدارک لازم برای درخواست اجراییه:

• اصل سند ازدواج (نکاحیه)
• اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه
• وکالتنامه معتبر وکیل (در صورت مراجعه وکیل)

در دفترخانه، زوجه یا وکیل او باید فرم درخواست صدور اجراییه مهریه را تکمیل و ارائه دهند. سردفتر پس از احراز هویت درخواست کننده و اطمینان از صلاحیت وی، اجراییه را صادر و پرونده را جهت ادامه فرآیند به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک ارسال می کند.

گام ۳: تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت اسناد

پس از وصول پرونده از دفترخانه، اداره اجرای ثبت اسناد، پرونده اجرایی را تشکیل داده و اجراییه را از طریق سامانه ثنا به زوج ابلاغ می کند. این ابلاغ شامل اطلاع از میزان مهریه مورد مطالبه و مهلت قانونی برای پرداخت آن است. زوج از تاریخ ابلاغ، ۱۰ روز مهلت دارد تا:

• نسبت به پرداخت کامل مهریه اقدام کند.
• اموالی را به عنوان تضمین پرداخت معرفی کند.
• ترتیبی برای پرداخت مهریه (مانند تقاضای تقسیط یا اعسار) ارائه دهد.

مطابق ماده ۲۰ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، از تاریخ ابلاغ اجراییه، متعهد (زوج) باید ظرف ۱۰ روز مفاد آن را به موقع اجرا بگذارد یا ترتیبی برای پرداخت دین خود بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای سند را میسر گرداند. اگر قادر به اجرای مفاد اجراییه نباشد باید ظرف همان مدت لیست جامعی از کلیه دارایی خود را تهیه و به مسئول اجرا تحویل دهد و اگر مالی ندارد صریحاً اعلام کند.

گام ۴: معرفی و توقیف اموال زوج

چنانچه زوج ظرف مهلت ۱۰ روزه قانونی نسبت به پرداخت یا معرفی ترتیب پرداخت اقدام نکند، زوجه می تواند نسبت به معرفی و توقیف اموال وی اقدام کند. این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است.

نحوه استعلام و شناسایی اموال:

اداره ثبت اسناد می تواند به درخواست زوجه، از مراجع مختلفی مانند بانک مرکزی (برای حساب های بانکی)، اداره راهور (برای خودرو)، اداره ثبت اسناد و املاک (برای املاک و مستغلات)، و شرکت سپرده گذاری مرکزی (برای سهام و اوراق بهادار) استعلام گرفته و اموال زوج را شناسایی و توقیف کند. در صورت عدم شناسایی مال از این طریق، مسئولیت معرفی مال بر عهده زوجه خواهد بود.

انواع اموال قابل توقیف:

• املاک و مستغلات: شامل خانه، آپارتمان، زمین و باغ.
• خودرو: انواع وسایل نقلیه موتوری.
• حساب های بانکی: موجودی حساب های سپرده و جاری.
• سهام و اوراق بهادار: سهام شرکت ها و اوراق مشارکت.
• حقوق و مزایای دولتی و خصوصی: توقیف بخشی از حقوق و مزایای کارمندان (یک چهارم در صورت نداشتن همسر و فرزند، و یک سوم در صورت داشتن همسر و فرزند).

گام ۵: ارزیابی و مزایده اموال توقیف شده

در صورتی که زوج با وجود توقیف اموال، همچنان از پرداخت مهریه خودداری کند، اموال توقیف شده توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی و قیمت گذاری می شوند. پس از تعیین قیمت پایه، اموال به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن ها، مهریه زوجه پرداخت خواهد شد.

گام ۶: دریافت مهریه

پس از فروش اموال در مزایده و کسر هزینه های قانونی، مبلغ مهریه به حساب زوجه واریز می شود. این مرحله، پایان فرآیند مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد است.

قوانین و بخشنامه های مهم و به روز مربوط به مطالبه مهریه از طریق ثبت

نظام حقوقی مربوط به مهریه در ایران همواره در حال تحول بوده و بخشنامه ها و قوانین جدید تأثیر زیادی بر روند مطالبه آن دارند. آگاهی از این موارد برای هر دو طرف دعوا حیاتی است.

تغییرات اخیر در قانون مطالبه مهریه (بخشنامه ۱۴۰۳/۱۴۰۴)

یکی از مهم ترین تغییرات در سال های اخیر، لغو الزام اولیه مراجعه به اداره ثبت بود. پیش از این و مطابق بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه، زوجه ابتدا ملزم بود برای مطالبه مهریه خود به اداره ثبت مراجعه کند و در صورت عدم توفیق در شناسایی مال، پس از دریافت گواهی از ثبت، می توانست به دادگاه خانواده مراجعه کند. با این حال، در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ و به موجب قانون برنامه هفتم توسعه، این الزام لغو گردید. در حال حاضر، متقاضی مهریه حق دارد حسب تشخیص خود، از ابتدا به هر یک از دادگاه خانواده یا اداره اجرای ثبت مراجعه نماید و در انتخاب مرجع صالح آزاد است.

بخشنامه قوه قضاییه در خصوص زندان مهریه

بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۳۴۸۵۹/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۲ ریاست قوه قضاییه با هدف جلوگیری از زندانی شدن محکومین مهریه صادر شد. این بخشنامه تأکید دارد که با توجه به افزایش غیرمتعارف قیمت سکه، دادگاه ها باید به درخواست تعدیل اقساط مهریه (از سوی زوج) خارج از نوبت و بدون تعیین وقت رسیدگی، رسیدگی کرده و مهلت های پرداخت را متناسب با وضعیت مالی محکوم علیه افزایش دهند. این اقدام با هدف ممانعت از بازداشت زوجینی است که توان پرداخت مهریه را ندارند و در راستای اجرای قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، موجب معرفی به زندان می شوند.

مستثنیات دین

مستثنیات دین به اموالی گفته می شود که حتی در صورت بدهکار بودن فرد، قابل توقیف برای پرداخت بدهی (از جمله مهریه) نیستند. این قانون با هدف حفظ حداقل معیشت و کرامت انسانی بدهکار وضع شده است. طبق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مستثنیات دین شامل موارد زیر است:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه در حالت اعسار باشد.
• اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه، خانواده و اشخاص واجب النفقه او لازم است.
• آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
• وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاصی که حرفه یا شغل آن ها مستلزم استفاده از این وسایل است، به میزان لازم برای امرار معاش.
• مقدار معینی از تلفن همراه (یک دستگاه تلفن همراه برای هر فرد) و مبلغ معینی از وجوه نقدی (معمولاً حدود ۱۰ میلیون تومان) که برای هزینه های ضروری زندگی لازم است.
• مبلغی که به عنوان ودیعه مسکن در رهن و اجاره قرار دارد، به شرط آنکه زوج فاقد مسکن شخصی باشد.

زوج می تواند در صورت توقیف اموالی که جزء مستثنیات دین است، به اداره ثبت یا دادگاه اعتراض کند و تقاضای رفع توقیف نماید.

نکات مهم و کاربردی در مطالبه مهریه

آشنایی با نکات ریز اما حیاتی در فرآیند مطالبه مهریه، می تواند به تسریع امور و جلوگیری از مشکلات حقوقی کمک شایانی کند.

مطالبه مهریه در صورت فوت زوج

در صورتی که زوج فوت کرده باشد، مهریه زوجه به عنوان دین بر ذمه متوفی باقی است و از ماترک (اموال به جای مانده) وی قابل وصول است. برای مطالبه مهریه در این شرایط، زوجه باید ابتدا نسبت به دریافت گواهی حصر وراثت اقدام کند تا ورثه قانونی و سهم الارث هر یک مشخص شود. سپس، زوجه می تواند با معرفی ورثه متعهد، اجراییه مهریه را از طریق اداره ثبت (اگر سند ازدواج رسمی باشد) یا دادگاه پیگیری کند و از سهم الارث زوج متوفی، مهریه خود را دریافت نماید. لازم به ذکر است که مهریه مقدم بر تقسیم ارث است و ابتدا باید مهریه و دیون متوفی پرداخت شود و سپس مابقی اموال بین ورثه تقسیم گردد.

نقش وکیل متخصص مهریه

استفاده از خدمات وکیل متخصص مهریه، چه برای زوجه و چه برای زوج، می تواند فرآیند را به طور قابل توجهی تسهیل و تسریع کند. مزایای حضور وکیل عبارتند از:

• تسریع در فرآیند: وکیل با آگاهی کامل از مراحل قانونی و اداری، می تواند پرونده را با سرعت بیشتری پیش ببرد و از اتلاف وقت جلوگیری کند.
• پیشگیری از اشتباهات: پیچیدگی های قانونی و اداری، می تواند منجر به اشتباهاتی شود که روند پرونده را مختل کند. وکیل با دانش تخصصی خود، از بروز این اشتباهات جلوگیری می کند.
• افزایش شانس موفقیت: وکیل با استفاده از تجربه و تخصص خود، بهترین استراتژی را برای پرونده اتخاذ کرده و شانس موفقیت موکل خود را افزایش می دهد.
• معرفی اموال: در برخی موارد، وکیل می تواند با استفاده از ابزارهای قانونی و ارتباطات خود، در شناسایی و معرفی اموال زوج برای توقیف، کمک شایانی به زوجه کند.
• مشاوره و راهنمایی: وکیل به عنوان مشاور حقوقی، راهنمایی های لازم را در تمام مراحل به موکل خود ارائه می دهد.

ریسک انتقال مال از سوی زوج

یکی از نگرانی های اصلی زوجه، احتمال انتقال اموال توسط زوج برای فرار از پرداخت مهریه است. اگر زوج پس از اطلاع از مطالبه مهریه، اقدام به انتقال اموال خود به نام دیگری (معمولاً اعضای خانواده یا دوستان) کند، این عمل می تواند تحت عنوان معامله به قصد فرار از دین یا انتقال صوری مورد پیگرد قانونی قرار گیرد. راهکارهای پیشگیرانه و مقابله ای:

• تقاضای توقیف فوری اموال: زوجه باید به محض تقاضای صدور اجراییه، سریعاً نسبت به شناسایی و درخواست توقیف اموال زوج اقدام کند.
• اثبات صوری بودن معامله: در صورت انتقال اموال، زوجه می تواند با طرح شکایت حقوقی یا کیفری، صوری بودن معامله و قصد فرار از دین زوج را اثبات کند. در این صورت، دادگاه می تواند حکم به ابطال معامله و توقیف مال صادر کند.

محدودیت های توقیف همزمان

زوجه نمی تواند کل مهریه خود را به طور همزمان از دو مرجع (اداره ثبت و دادگاه) مطالبه کند. این عمل منجر به رد دعوا یا عدم امکان توقیف همزمان خواهد شد. اما، امکان مطالبه بخشی از مهریه از طریق ثبت و بخش دیگر از طریق دادگاه وجود دارد. در این حالت، باید به وضوح مشخص شود که چه میزان از مهریه از کدام مرجع پیگیری می شود تا از تکرار مطالبه و مشکلات حقوقی جلوگیری شود.

پیامک اجراییه مهریه (سامانه ثنا)

با تشکیل پرونده اجرایی در اداره ثبت، پیامکی حاوی اطلاعات مربوط به اجراییه مهریه و لزوم پرداخت بدهی، از طریق سامانه ثنا به شماره همراه ثبت شده زوج ارسال می شود. این پیامک، نقش مهمی در اطلاع رسانی به زوج و شروع مهلت قانونی ۱۰ روزه برای اقدام از سوی او دارد. اهمیت «پیامک اجراییه مهریه» در سرعت اطلاع رسانی و آغاز رسمی فرآیند اجرایی است.

مدت زمان مطالبه مهریه از ثبت

مدت زمان تقریبی مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، بسته به شناسایی اموال زوج و سرعت اقدامات زوجه و اداره ثبت، متفاوت است. اگر اموال به سرعت شناسایی و توقیف شوند و زوج برای پرداخت اقدام کند، این فرآیند می تواند در زمانی کوتاه (چند ماه) به نتیجه برسد. اما در صورت پیچیدگی در شناسایی اموال یا نیاز به مراحل مزایده، ممکن است زمان بیشتری طول بکشد.

انصراف از اجرای مهریه در ثبت و پیامدهای آن

گاهی زوجه به دلایل مختلفی ممکن است تصمیم بگیرد از ادامه فرآیند مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد، انصراف دهد. این تصمیم و پیامدهای آن باید با آگاهی کامل صورت گیرد.

مراحل انصراف

چنانچه زوجه یا وکیل قانونی او تصمیم به انصراف از اجرای مهریه از طریق ثبت بگیرد، باید به اداره ثبت مربوطه مراجعه و درخواست کتبی انصراف خود را ارائه دهد. این درخواست به ثبت رسیده و پرونده اجرایی مختومه می شود. در صورتی که زوجه قصد داشته باشد مطالبه مهریه را از طریق دادگاه پیگیری کند (در مواردی که امکان پذیر است)، می تواند پس از انصراف از ثبت، گواهی لازم مبنی بر عدم شناسایی مال یا انصراف از ادامه عملیات اجرایی را از اداره ثبت دریافت کرده و به دادگاه ارائه دهد.

هزینه های مربوط به انصراف

معمولاً در صورتی که زوجه تنها درخواست اجراییه داده باشد و هنوز هیچ مالی از زوج توقیف نشده یا به مرحله مزایده نرسیده باشد، انصراف از پرونده اجرایی هزینه ای در پی نخواهد داشت. اما اگر پرونده به مرحله توقیف اموال و ارزیابی رسیده باشد و قبل از مزایده زوجه انصراف دهد، ممکن است مطابق قوانین مربوطه، متحمل بخشی از هزینه های صورت گرفته (مانند هزینه کارشناسی) یا درصدی از حق الاجرا شود. در صورتی که مزایده برگزار شده و مال به فروش رفته باشد، انصراف معمولاً بی معناست و فرآیند تا پایان ادامه می یابد.

به طور کلی، بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه، اشاره داشت که اگر اداره ثبت نتواند ظرف 2 ماه نسبت به شناسایی و توقیف اموال متعهد سند یا ظرف 6 ماه نسبت به اجرای مفاد سند اقدام کند، زوجه می تواند با انصراف از اجرای ثبت، به محاکم دادگستری رجوع نماید. هرچند این بند با قانون برنامه هفتم توسعه لغو گردید و زوجه حق انتخاب مرجع را از ابتدا دارد، اما همچنان مفهوم انصراف و دریافت گواهی برای اطلاع دادگاه (در صورت نیاز) در شرایط خاص خود کاربرد دارد.

تفاوت های کلیدی مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت و دادگاه

انتخاب بین مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد یا دادگاه خانواده، تصمیمی مهم است که به شرایط خاص هر پرونده بستگی دارد. جدول زیر به مقایسه جامع این دو روش می پردازد.

ویژگی	مطالبه از طریق اداره ثبت اسناد	مطالبه از طریق دادگاه خانواده
سرعت	بالاتر در شروع و اجرای عملیات توقیف	پایین تر و طولانی تر به دلیل تشریفات دادرسی
هزینه ها	حق الاجرا (۵% مبلغ) بر عهده زوج است (پس از وصول مهریه کسر می شود).	هزینه دادرسی (۳.۵% مبلغ) در ابتدا بر عهده زوجه است.
نیاز به معرفی مال	بله، در صورت عدم کشف توسط ثبت، زوجه باید مال معرفی کند.	خیر، دادگاه خودش از مراجع مختلف استعلام می کند.
امکان ممنوع الخروجی	سریع تر (به محض تقاضا و ابلاغ اجراییه)	پس از صدور حکم قطعی و در صورت عدم وجود مال قابل وصول
امکان جلب زوج	خیر، صرفاً توقیف اموال امکان پذیر است.	بله، پس از صدور حکم و در صورت وجود شرایط خاص (مانند عدم پرداخت اقساط مهریه).
ملاک قیمت سکه	معمولاً قیمت روز درخواست اجراییه (در صورت توقیف فوری)	قیمت روز اجرای حکم یا توافق (ممکن است در طول زمان تغییر کند)
نیاز به دادخواست	خیر، با تکمیل فرم اجراییه در دفترخانه.	بله، نیازمند تنظیم و ثبت دادخواست قضایی است.
شمول مرور زمان	خیر، بر اجراییه ثبتی مرور زمان جاری نمی شود.	در برخی موارد خاص و استثنائی ممکن است مطرح شود.
زمان شروع اجرا	به محض تقاضا و ابلاغ اجراییه.	پس از صدور حکم قطعی و طی فرآیند ابلاغ.
محدودیت های مستثنیات دین	اعمال می شود.	اعمال می شود.

همانطور که مشاهده می شود، هر دو روش دارای ویژگی های متمایزی هستند. اگر زوج دارای اموال مشخص و قابل توقیف باشد، روش اجرای ثبت می تواند گزینه سریع تر و کم هزینه تری باشد. در مقابل، اگر زوج اموالی ندارد یا شناسایی اموال دشوار است، مراجعه به دادگاه خانواده و طی مراحل دادرسی، گزینه مناسب تری خواهد بود.

نتیجه گیری

مهریه به عنوان یک حق مالی مهم و قانونی برای زوجه، از لحظه عقد نکاح قابل مطالبه است. زن می تواند از دو مسیر اصلی، یعنی اداره ثبت اسناد و دادگاه خانواده، برای وصول مهریه خود اقدام کند. هر یک از این روش ها، دارای مزایا، معایب و تشریفات قانونی خاص خود هستند که انتخاب آگاهانه بین آن ها، به شرایط مالی زوج، توانایی زوجه در شناسایی اموال و سرعت مورد انتظار از فرآیند بستگی دارد.

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد، به دلیل اعتبار رسمی سند ازدواج، می تواند مسیری سریع تر، با هزینه های اولیه کمتر برای زوجه، و امکان ممنوع الخروجی فوری زوج باشد. این روش در صورتی که زوج دارای اموال مشخص و قابل توقیف باشد، کارآمدی بالایی دارد. اما محدودیت هایی نظیر عدم امکان جلب زوج و لزوم معرفی مال توسط زوجه در برخی موارد، از جمله چالش های این مسیر است.

در مقابل، مراجعه به دادگاه خانواده، اگرچه فرآیندی زمان برتر و با هزینه های اولیه برای زوجه است، اما امکان جلب زوج در شرایط خاص و نیز پیگیری مهریه در مواردی که زوج فاقد مال است یا استطاعت مالی وی محل بحث باشد، از مزایای آن محسوب می شود. تغییرات اخیر قانونی، به خصوص لغو الزام اولیه مراجعه به ثبت، انعطاف بیشتری در انتخاب مرجع مطالبه مهریه برای زوجه فراهم آورده است.

در هر صورت، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و اداری مربوط به مطالبه مهریه، مشاوره حقوقی تخصصی با یک وکیل مجرب در این زمینه امری ضروری است. وکیل متخصص می تواند با بررسی دقیق شرایط پرونده، بهترین راهکار را ارائه داده و زوجه را در تمام مراحل تا حصول نتیجه یاری رساند. این امر نه تنها به تسریع فرآیند کمک می کند، بلکه از بروز اشتباهات احتمالی و تضییع حقوق نیز جلوگیری به عمل می آورد و جایگاه شما را به عنوان مرجعی معتبر و به روز در حوزه حقوق خانواده و مهریه تثبیت خواهد کرد.