نحوه نوشتن صحیح سفته

نوشتن سفته به صورت صحیح، امری حیاتی برای اعتبار بخشیدن به تعهدات مالی و تجاری است. یک سفته معتبر، سندی است که صادرکننده آن متعهد می شود مبلغ معینی را در موعد مقرر یا عندالمطالبه به گیرنده پرداخت کند. عدم دقت در پر کردن سفته می تواند به پیامدهای حقوقی و مالی ناخواسته منجر شود و مزایای سند تجاری را از بین ببرد.

برای اطمینان از اعتبار حقوقی سفته و جلوگیری از مشکلات احتمالی، آگاهی از جزئیات و الزامات قانونی آن ضروری است. این راهنما به شما کمک می کند تا با تمامی جنبه های نحوه نوشتن صحیح سفته، اعم از کاغذی و الکترونیکی، آشنا شوید و سفته ای معتبر و بدون نقص تنظیم کنید. ما از تعریف اولیه سفته تا مراحل پیچیده تر مانند ظهرنویسی و واخواست، تمامی اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار خواهیم داد.

درک مبانی سفته و کاربردهای آن

سفته، به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری، نقش کلیدی در تعهدات مالی و اعتباری افراد و کسب وکارها ایفا می کند. شناخت ماهیت حقوقی و کاربردهای آن، گام نخست در استفاده صحیح و ایمن از این سند است.

تعریف حقوقی سفته

سفته یا فته طلب، سندی است که به موجب آن، صادرکننده (متعهد) به صورت کتبی و بدون قید و شرط، تعهد می کند مبلغ معینی را در تاریخ مشخص یا به محض مطالبه (عندالمطالبه)، در وجه شخص معین یا به حواله کرد او، یا در وجه حامل پرداخت نماید. این تعریف در ماده 307 قانون تجارت ایران به صراحت بیان شده است. سفته یک سند تجاری است که در صورت رعایت تمامی شرایط قانونی، از حمایت های ویژه ای در قانون تجارت برخوردار می شود.

بر اساس ماده 308 قانون تجارت، سفته علاوه بر امضا یا مهر صادرکننده، باید دارای تاریخ صدور، مبلغ به حروف، نام گیرنده وجه و تاریخ پرداخت (سررسید) باشد تا از اعتبار تجاری برخوردار گردد. در غیر این صورت، تنها به عنوان یک سند عادی شناخته خواهد شد.

تفاوت های کلیدی سفته با چک

گرچه سفته و چک هر دو از اسناد تجاری محسوب می شوند و برای انجام تعهدات مالی کاربرد دارند، تفاوت های مهمی میان آن ها وجود دارد که شناختشان برای استفاده درست از هر یک ضروری است.

ویژگی	سفته	چک
جنبه کیفری	ندارد (فقط جنبه حقوقی)	دارد (در صورت عدم وصول و رعایت شرایط)
مرجع صدور	از بانک ملی تهیه می شود یا به صورت الکترونیکی	فقط توسط بانک ها صادر می شود
نام گیرنده (در وجه)	می تواند در وجه حامل باشد	می تواند در وجه حامل یا شخص معین باشد
تاریخ پرداخت	معمولاً دارای تاریخ سررسید است یا عندالمطالبه	باید تاریخ روز باشد (در چک های جدید صیادی)
امکان صدور	محدودیتی ندارد	نیاز به دسته چک و حساب بانکی دارد
مسئولیت	صادرکننده و ظهرنویسان تضامنی هستند	صادرکننده و ظهرنویسان تضامنی هستند

کاربردهای اصلی سفته در ایران

سفته در زمینه های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد که هر یک نیاز به دقت و رعایت نکات خاص خود دارد. مهم ترین کاربردهای سفته عبارتند از:

• سفته ضمانت کاری و حسن انجام کار: بسیاری از کارفرمایان برای اطمینان از انجام صحیح وظایف و حفظ اسرار شغلی توسط کارمندان، از آنان سفته ضمانت کاری دریافت می کنند. در این حالت، سفته به عنوان تضمین حسن انجام کار عمل می کند.
• سفته ضمانت وام بانکی و شخصی: بانک ها یا افراد حقیقی برای اعطای وام، ممکن است از گیرنده وام یا ضامنین وی، سفته ضمانت وام دریافت کنند. این سفته به عنوان پشتوانه بازپرداخت وام عمل می کند.
• سفته بابت معاملات و تعهدات تجاری و شخصی: در قراردادهای خرید و فروش، اجاره، یا هرگونه تعهد مالی دیگر، سفته می تواند به عنوان ابزاری برای تضمین پرداخت وجه یا انجام تعهدات به کار رود.

مزایا و معایب استفاده از سفته

استفاده از سفته، مانند هر سند تجاری دیگری، دارای مزایا و معایب خاص خود است که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف معامله ضروری است.

مزایا:

• سهولت دسترسی: تهیه سفته نسبت به دسته چک بسیار آسان تر است و عموم مردم می توانند آن را از بانک ملی یا به صورت الکترونیکی تهیه کنند.
• قابلیت انتقال: سفته به راحتی از طریق ظهرنویسی (پشت نویسی) قابل انتقال به شخص ثالث است.
• مسئولیت تضامنی: صادرکننده و تمامی ظهرنویسان در قبال دارنده سفته دارای مسئولیت تضامنی هستند؛ یعنی دارنده می تواند برای مطالبه وجه سفته به هر یک از آن ها مراجعه کند.
• امکان واخواست: در صورت عدم پرداخت وجه سفته در سررسید، دارنده می تواند با واخواست کردن آن، از حمایت های قانونی ویژه ای برای مطالبه وجه برخوردار شود.

معایب:

• عدم جنبه کیفری: برخلاف چک، سفته فاقد جنبه کیفری است و عدم پرداخت آن جرم محسوب نمی شود. پیگیری آن صرفاً از طریق مراجع حقوقی امکان پذیر است.
• نیاز به پیگیری حقوقی دقیق تر: فرآیند مطالبه وجه سفته در مقایسه با چک، ممکن است پیچیدگی های بیشتری داشته باشد و نیاز به آگاهی از جزئیات حقوقی دارد.
• هزینه مالیات: در هنگام خرید سفته، باید مالیات آن پرداخت شود که این هزینه با افزایش مبلغ اسمی سفته، افزایش می یابد.

سفته کاغذی در مقابل سفته الکترونیکی

در سال های اخیر، با پیشرفت فناوری، سفته الکترونیکی نیز به عنوان جایگزینی برای نوع کاغذی آن مطرح شده است. سفته الکترونیکی، همان اعتبار حقوقی سفته کاغذی را دارد اما فرآیند صدور و مدیریت آن به صورت کاملاً دیجیتالی انجام می شود.

این نوع سفته، از طریق پلتفرم های بانکی یا سامانه های دولتی قابل دریافت و پر کردن است و مزایایی مانند کاهش بوروکراسی، امنیت بالاتر، سرعت در صدور و حذف نیاز به حمل فیزیکی سند را به همراه دارد. تفاوت اصلی آن ها در قالب و نحوه صدور است، نه در ماهیت حقوقی شان.

آموزش گام به گام نحوه پر کردن صحیح سفته کاغذی (همراه با نکات طلایی)

برای اطمینان از اعتبار حقوقی سفته، تکمیل دقیق و صحیح تمامی فیلدهای آن ضروری است. طبق ماده 308 قانون تجارت، برخی موارد الزامی هستند و عدم درج آن ها می تواند سفته را از اعتبار سند تجاری ساقط کند و به یک سند عادی تبدیل نماید. در ادامه، به تشریح هر یک از این موارد و نکات کلیدی مربوط به آن ها می پردازیم.

تاریخ صدور سفته (سرآغاز اعتبار تجاری)

تاریخ صدور، اولین و مهم ترین جزء سفته است که باید با دقت تمام درج شود. این تاریخ نشان دهنده زمان انتشار سند و شروع اعتبار حقوقی آن است.

اهمیت درج دقیق روز، ماه، سال: باید تاریخ صدور شامل روز، ماه و سال، هم به عدد و هم به حروف، به طور کامل و بدون ابهام نوشته شود.

پیامدهای حقوقی عدم درج تاریخ صدور: اگر تاریخ صدور سفته درج نشود، سفته اعتبار تجاری خود را از دست داده و صرفاً به عنوان یک سند عادی تلقی می شود. این امر، فرآیند مطالبه وجه و استفاده از مزایای خاص اسناد تجاری را با چالش مواجه می کند.

همیشه تاریخ صدور سفته را با دقت و به صورت کامل (روز، ماه، سال به عدد و حروف) درج کنید تا از اعتبار تجاری آن اطمینان حاصل شود.

*(پیشنهاد: تصویر نمونه سفته با فلش دقیق اشاره به جایگاه تاریخ صدور).

مبلغ سفته (بنیان تعهد مالی)

مبلغ سفته، هسته اصلی تعهد مالی صادرکننده است و باید با نهایت دقت و وضوح نوشته شود.

الزام به درج مبلغ هم به حروف و هم به عدد: قانوناً، مبلغ سفته باید هم به عدد و هم به حروف در محل های مشخص شده روی برگه سفته درج گردد.

اهمیت تطابق کامل مبلغ عددی و حروفی: تطابق این دو بسیار حائز اهمیت است. در صورت بروز هرگونه مغایرت بین مبلغ عددی و حروفی، مبلغ حروفی معتبر شناخته می شود و مبنای مطالبه قرار می گیرد.

توضیح مبلغ اسمی سفته و رعایت سقف آن: هر برگه سفته دارای یک مبلغ اسمی (مثلاً تا مبلغ ده میلیون ریال) است که حداکثر اعتبار آن را نشان می دهد. اگرچه نوشتن مبلغی بیشتر از سقف اسمی اعتبار سفته را از بین نمی برد، اما مطالبه مازاد بر مبلغ اسمی ممکن نخواهد بود.

مالیات سفته و نحوه محاسبه آن: مبلغی که برای خرید سفته پرداخت می شود، در واقع مالیات آن است که توسط مجلس شورای اسلامی تعیین می گردد. هر چه مبلغ اسمی سفته بیشتر باشد، قیمت خرید آن نیز افزایش می یابد (مثلاً به ازای هر ده میلیون ریال در مبلغ اسمی، پنج هزار ریال باید پرداخت شود).

*(پیشنهاد: تصویر نمونه سفته با فلش دقیق اشاره به جایگاه مبلغ حروفی و عددی).

نام گیرنده وجه (تعیین طلبکار)

مشخص کردن دقیق طلبکار (گیرنده وجه) برای اعتبار سفته ضروری است.

اهمیت درج نام و نام خانوادگی یا نام شرکت دقیق گیرنده وجه: برای جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده و ابهام، باید نام و نام خانوادگی کامل شخص حقیقی یا نام شرکت/موسسه حقوقی گیرنده سفته به صورت خوانا و دقیق درج شود.

مفهوم سفته در وجه حامل و پیامدهای آن: در صورتی که نام گیرنده وجه ذکر نشود، سفته در وجه حامل محسوب می شود. این بدان معناست که هر شخصی که سند را در دست داشته باشد، می تواند وجه آن را مطالبه کند. این حالت ریسک بالایی برای صادرکننده و دارنده اولیه دارد.

برای حفظ امنیت و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی، همیشه نام گیرنده وجه را به وضوح در سفته قید کنید، مگر در شرایطی که با آگاهی کامل از تمامی ریسک ها، قصد صدور سفته در وجه حامل را دارید.

*(پیشنهاد: تصویر نمونه سفته با فلش دقیق اشاره به جایگاه نام گیرنده).

تاریخ پرداخت (سررسید سفته)

تاریخ پرداخت، زمان ایفای تعهد توسط صادرکننده را مشخص می کند و از ارکان اصلی سفته است.

اهمیت درج تاریخ دقیق پرداخت و مهلت واخواست: تاریخ دقیق سررسید (روز، ماه، سال) باید در محل مربوطه درج شود. پس از سررسید، دارنده سفته فقط 10 روز مهلت دارد تا در صورت عدم پرداخت، اقدام به واخواست (اعتراض عدم تادیه) نماید.

مفهوم سفته عندالمطالبه یا به محض رویت و نحوه مطالبه آن: اگر به جای تاریخ پرداخت، عبارت عندالمطالبه یا به محض رویت نوشته شود، بدان معناست که دارنده سفته می تواند هر زمان که بخواهد، وجه آن را مطالبه کند. در این حالت، دارنده سفته یک سال مهلت دارد تا پس از مطالبه و عدم پرداخت، اقدام به واخواست نماید.

نکته ویژه برای سفته های ضمانتی: در سفته هایی که به عنوان ضمانت (مثل ضمانت کاری یا وام) صادر می شوند، نباید تاریخ پرداخت درج شود. به جای آن، می توان در متن سفته یا در پشت آن قید کرد: این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار [نام شخص] در شرکت [نام شرکت] یا بابت ضمانت بازپرداخت وام شماره [شماره وام] از بانک [نام بانک] صادر شده است. عدم درج تاریخ پرداخت در سفته های ضمانتی، از مطالبه زودهنگام و بی مورد آن جلوگیری می کند.

*(پیشنهاد: تصویر نمونه سفته با فلش دقیق اشاره به جایگاه تاریخ پرداخت).

محل پرداخت (اختیاری اما توصیه شده)

این بخش، اگرچه جزو موارد الزامی در ماده 308 قانون تجارت نیست، اما تکمیل آن می تواند مفید باشد.

چرا تکمیل آن می تواند مفید باشد: درج محل پرداخت، یک مرجع قانونی برای مطالبه وجه سفته فراهم می کند. این امر می تواند در صورت بروز اختلاف یا نیاز به پیگیری حقوقی، به تسریع فرآیند کمک کند. معمولاً این بخش به صورت محل اقامتگاه صادرکننده یا محل کسب صادرکننده تکمیل می شود.

*(پیشنهاد: تصویر نمونه سفته با فلش دقیق اشاره به جایگاه محل پرداخت).

امضا یا مهر صادرکننده (بنیان اعتبار سفته)

امضا یا مهر صادرکننده، مهم ترین رکن برای احراز هویت و پذیرش تعهد است.

الزام به درج امضای خوانا یا مهر توسط صادرکننده: سفته بدون امضا یا مهر صادرکننده، به هیچ عنوان معتبر نیست و هیچ گونه ارزش حقوقی، حتی به عنوان سند عادی، نخواهد داشت. امضا باید توسط خود صادرکننده صورت گیرد و با امضاهای قبلی او (در صورت وجود) تطابق داشته باشد.

پیامد حقوقی عدم امضا یا مهر: عدم وجود امضا یا مهر، سفته را کاملاً بی اعتبار می کند و امکان مطالبه وجه از طریق آن وجود نخواهد داشت.

آیا اثر انگشت به جای امضا قابل قبول است؟ در برخی موارد، اثر انگشت به جای امضا پذیرفته می شود، اما توصیه نمی شود؛ زیرا احراز اصالت آن ممکن است با چالش هایی روبرو باشد. امضا به دلیل ماهیت منحصر به فرد و عرفی اش، ترجیح دارد.

*(پیشنهاد: تصویر نمونه سفته با فلش دقیق اشاره به جایگاه امضا).

سفته های ضمانتی: نکات اختصاصی و حیاتی

سفته های ضمانتی، یکی از پرکاربردترین انواع سفته در معاملات روزمره و روابط کاری هستند. پر کردن سفته ضمانت کاری یا نحوه پر کردن سفته وام نیازمند رعایت نکات خاصی است که عدم توجه به آن ها می تواند منجر به سوءاستفاده یا بروز مشکلات حقوقی برای صادرکننده یا دریافت کننده سفته شود.

نحوه صحیح پر کردن سفته ضمانت کاری (حسن انجام کار)

سفته ای که بابت ضمانت حسن انجام کار یا قراردادهای استخدامی صادر می شود، باید با دقت و با در نظر گرفتن ماهیت ضمانتی آن تکمیل گردد:

• تأکید بر عدم درج تاریخ پرداخت: مهم ترین نکته در سفته ضمانت کاری این است که تاریخ پرداخت (سررسید) را نباید درج کرد. اگر تاریخ پرداخت درج شود، سفته از حالت ضمانتی خارج شده و به یک سفته عادی با سررسید معین تبدیل می شود که دارنده می تواند در تاریخ مشخص شده آن را مطالبه کند.
• لزوم قید بابت ضمانت حسن انجام کار یا عبارات مشابه: برای شفافیت و جلوگیری از هرگونه ابهام، باید به وضوح بر روی خود سفته (در متن آن یا در پشت سفته) قید شود که این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار [نام شخص] در [نام شرکت/سمت شغلی] صادر شده است. یا این سفته صرفاً بابت تضمین تعهدات قراردادی مورخ [تاریخ قرارداد] است. این قید به سفته جنبه مشروط بودن می دهد و مطالبه آن را صرفاً منوط به عدم انجام تعهدات اصلی می کند.
• نکات مهم برای فردی که سفته را به عنوان ضامن امضا می کند: اگر فردی سفته را به عنوان ضامن امضا می کند، باید حتماً عبارت این امضا بابت ضمانت است را در کنار امضای خود قید کند. در غیر این صورت، امضای او ممکن است به عنوان ظهرنویسی (انتقال) تلقی شود که مسئولیت تضامنی متفاوتی برای او به همراه خواهد داشت.

نحوه صحیح پر کردن سفته ضمانت وام

سفته ضمانت وام نیز از بسیاری جهات مشابه سفته ضمانت کاری است و باید نکات زیر در نحوه پر کردن سفته وام رعایت شود:

• رعایت نکات مشابه سفته ضمانت کاری: در اینجا نیز نباید تاریخ پرداخت درج شود و باید بر ماهیت ضمانتی بودن آن تأکید گردد.
• اهمیت قید بابت ضمانت وام شماره [عدد] از بانک [نام بانک]: لازم است به وضوح بر روی سفته یا در پشت آن قید شود: این سفته بابت ضمانت بازپرداخت وام شماره [شماره وام] اعطایی توسط [نام بانک/موسسه اعتباری] به [نام وام گیرنده اصلی] صادر شده است. درج دقیق مشخصات وام، از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری می کند.

اهمیت تکمیل دقیق سفته های ضمانتی برای هر دو طرف

تکمیل دقیق و شفاف سفته های ضمانتی نه تنها برای صادرکننده سفته (متعهد) حیاتی است تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری کند، بلکه برای دریافت کننده (ذینفع) نیز اهمیت دارد. یک سفته ضمانتی که به درستی تکمیل نشده باشد، در زمان نیاز ممکن است نتواند به عنوان سند معتبر در مراجع قانونی مورد استناد قرار گیرد و مطالبه وجه آن با مشکل مواجه شود. بنابراین، هر دو طرف باید از نکات مهم نوشتن سفته آگاه باشند و آن را به صورت صحیح و شفاف تنظیم کنند.

سفته الکترونیکی: نحوه دریافت و پر کردن

با توسعه بانکداری دیجیتال، سفته الکترونیکی به عنوان یک ابزار نوین در مبادلات تجاری معرفی شده است. این نوع سفته، اعتبار حقوقی مشابهی با سفته کاغذی دارد، اما فرآیند صدور، امضا و نگهداری آن کاملاً به صورت دیجیتال انجام می شود.

سفته الکترونیکی چیست و چگونه کار می کند؟

سفته الکترونیکی، نسخه ای دیجیتالی از سفته کاغذی است که تمامی مشخصات قانونی آن را داراست. این سفته بر بستر سامانه های امن بانکی یا پلتفرم های مورد تایید قوه قضائیه صادر می شود و به جای امضای فیزیکی، از امضای الکترونیکی (دیجیتال) استفاده می کند که دارای اعتبار قانونی است. کارکرد آن نیز مانند سفته کاغذی است؛ صادرکننده متعهد به پرداخت مبلغی در زمان معین می شود و دارنده می تواند در صورت عدم پرداخت، آن را پیگیری حقوقی کند.

راهنمای گام به گام دریافت سفته الکترونیکی

دریافت سفته الکترونیکی معمولاً از طریق اپلیکیشن های بانکی (نظیر آی کاپ بانک ملی) یا سامانه های دولتی مربوطه انجام می شود. مراحل کلی به شرح زیر است:

1. احراز هویت: ابتدا باید در سامانه مورد نظر احراز هویت کنید. این مرحله ممکن است شامل ارائه کد ملی، شماره موبایل و سایر اطلاعات هویتی باشد.
2. انتخاب نوع سفته: پس از احراز هویت، گزینه صدور سفته الکترونیکی را انتخاب کنید.
3. تکمیل اطلاعات: فیلدهای مربوط به مبلغ سفته، نام گیرنده سفته، تاریخ پرداخت (در صورت عدم ضمانتی بودن) و تاریخ صدور را با دقت وارد نمایید.
4. پرداخت مالیات: مالیات مربوط به سفته به صورت آنلاین از حساب شما کسر می شود.
5. تایید و امضای الکترونیکی: پس از بررسی اطلاعات و اطمینان از صحت آن ها، با استفاده از رمز عبور یا ابزارهای احراز هویت دومرحله ای، سفته را به صورت الکترونیکی امضا می کنید.
6. دریافت و ارسال سفته: سفته صادر شده به صورت یک فایل دیجیتال (معمولاً با فرمت PDF) در اختیار شما قرار می گیرد و می توانید آن را برای گیرنده ارسال کنید.

نحوه پر کردن سفته الکترونیکی

نحوه پر کردن سفته الکترونیکی بسیار شبیه به سفته کاغذی است، با این تفاوت که به جای دست نویس کردن، اطلاعات را در فیلدهای آنلاین وارد می کنید. تمامی مواردی که برای سفته کاغذی الزامی بودند (تاریخ صدور، مبلغ، نام گیرنده، تاریخ پرداخت و امضا/مهر) برای سفته الکترونیکی نیز باید تکمیل شوند:

• تاریخ صدور: سیستم به طور خودکار تاریخ روز را پیشنهاد می دهد، اما باید آن را کنترل کنید.
• مبلغ: مبلغ باید هم به عدد و هم به حروف (که معمولاً سیستم به صورت خودکار از عدد به حروف تبدیل می کند) وارد شود.
• نام گیرنده: نام و نام خانوادگی یا نام شرکت گیرنده باید به صورت دقیق تایپ شود.
• تاریخ پرداخت: اگر سفته ضمانتی نیست، تاریخ سررسید را وارد کنید. برای سفته های ضمانتی، این بخش را خالی گذاشته یا عبارت مناسب را درج نمایید.
• امضا: با تایید نهایی و ورود رمز عبور، امضای الکترونیکی شما روی سند ثبت می شود.

*(پیشنهاد: اسکرین شات یا تصویر گرافیکی از فرم پر شده سفته الکترونیکی).

مزایا و چالش های سفته الکترونیکی

سفته الکترونیکی، با وجود مزایای فراوان، چالش هایی نیز دارد:

مزایا:

• کاهش جعل و تقلب: به دلیل ماهیت دیجیتال و امضای الکترونیکی، امکان جعل سفته به شدت کاهش می یابد.
• دسترسی آسان و سریع: امکان صدور سفته در هر زمان و مکان بدون نیاز به مراجعه حضوری به بانک.
• کاهش هزینه های نگهداری: حذف نیاز به نگهداری فیزیکی و کاهش خطرات مفقود شدن یا آسیب دیدن.
• حفظ محیط زیست: کاهش مصرف کاغذ.

چالش ها:

• نیاز به زیرساخت دیجیتال: همه افراد ممکن است به ابزارهای دیجیتال و اینترنت دسترسی نداشته باشند.
• ناآشنایی کاربران: برخی کاربران ممکن است با نحوه پر کردن سفته الکترونیکی و سیستم های آن آشنایی کافی نداشته باشند.
• مسائل حقوقی نوظهور: با توجه به جدید بودن این پدیده، ممکن است در برخی موارد خاص، چالش های حقوقی جدیدی مطرح شود که نیاز به تفسیر و رویه قضایی دارد.

ظهرنویسی (پشت نویسی) و انتقال سفته

ظهرنویسی سفته یکی از ویژگی های مهم اسناد تجاری است که امکان انتقال حقوق مربوط به سفته را به دیگری فراهم می کند. این فرآیند، نقش حیاتی در گردش مالی و اعتباری جامعه ایفا می کند.

ظهرنویسی چیست؟ مفهوم و کاربرد

ظهرنویسی به معنای نوشتن عباراتی در پشت سفته (ظهر آن) توسط دارنده است که به موجب آن، حقوق و تعهدات ناشی از سفته به شخص دیگری (ظهرنویس الیه) منتقل می شود. این عمل باعث انتقال مالکیت سفته و به تبع آن، حق مطالبه وجه سفته از صادرکننده و سایر ظهرنویسان قبلی می شود. ظهرنویسی می تواند برای انتقال کامل سفته یا برای مقاصد دیگر مانند وکالت یا وثیقه صورت گیرد.

انواع ظهرنویسی

ظهرنویسی دارای انواع مختلفی است که هر یک آثار حقوقی خاص خود را دارند:

• ظهرنویسی برای انتقال (رایج ترین): در این نوع ظهرنویسی، دارنده سفته با امضای خود در پشت سفته، آن را به شخص دیگری منتقل می کند. در این صورت، شخص جدید دارنده سفته و صاحب حق مطالبه وجه آن خواهد بود. نام انتقال گیرنده ممکن است قید شود یا نشود؛ در صورت عدم قید، سفته به صورت در وجه حامل منتقل می شود. ماده 246 قانون تجارت بیان می دارد که ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد و صرف مهر یا اثر انگشت کفایت نمی کند.
• ظهرنویسی برای وکالت (وصول وجه): در این حالت، دارنده سفته مالکیت سفته را به دیگری منتقل نمی کند، بلکه به او وکالت می دهد تا وجه سفته را از صادرکننده یا سایر مسئولین آن وصول کند. عباراتی مانند برای وصول، به وکالت یا جهت قبض وجه نشان دهنده این نوع ظهرنویسی هستند. وکیل صرفاً حق مطالبه وجه، اعتراض و اقامه دعوا را خواهد داشت.
• ظهرنویسی برای وثیقه (وضعیت حقوقی آن در ایران): در این نوع ظهرنویسی، دارنده سفته آن را به عنوان وثیقه یا تضمین یک دین به شخص دیگری منتقل می کند. عباراتی مانند جهت وثیقه، بابت تضمین در پشت سفته درج می شود. در حقوق ایران، جایگاه حقوقی این نوع ظهرنویسی تا حدودی محل بحث است و معمولاً توصیه می شود برای وثیقه و رهن از اسناد رسمی استفاده شود.

شرایط و الزامات ظهرنویسی

برای اعتبار ظهرنویسی، رعایت برخی الزامات ضروری است:

• امضای ظهرنویس: ظهرنویسی حتماً باید به امضای ظهرنویس برسد.
• تاریخ ظهرنویسی اختیاری: درج تاریخ ظهرنویسی الزامی نیست، اما توصیه می شود برای شفافیت و احراز زمان انتقال، تاریخ نیز قید شود.
• نام انتقال گیرنده اختیاری: نام شخصی که سفته به او منتقل می شود، می تواند درج شود یا نشود.

مسئولیت تضامنی ظهرنویسان در قبال دارنده سفته

یکی از مهم ترین آثار ظهرنویسی، ایجاد مسئولیت تضامنی برای ظهرنویسان است. به این معنا که علاوه بر صادرکننده سفته، هر یک از اشخاصی که پشت سفته را امضا کرده و آن را منتقل کرده اند (ظهرنویسان)، در برابر دارنده سفته مسئول پرداخت وجه آن هستند. دارنده سفته می تواند برای وصول طلب خود، به هر یک از صادرکننده یا ظهرنویسان به صورت جداگانه یا همزمان مراجعه کند.

مفهوم حواله کرد در سفته و نقش آن در قابلیت انتقال

مفهوم حواله کرد سفته در ماده 307 قانون تجارت ذکر شده است. عبارت در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد آن شخص نشان دهنده قابلیت انتقال سفته است. حواله کرد به معنای اجازه و اختیار دارنده سفته برای واگذاری آن به شخص ثالث است. اگر در سفته این عبارت حذف نشده باشد، سفته به راحتی از طریق ظهرنویسی قابل انتقال است. اما اگر صادرکننده با قید غیرقابل انتقال یا فقط در وجه… قابلیت حواله کرد را سلب کرده باشد، سفته دیگر از طریق ظهرنویسی قابل انتقال نخواهد بود.

اقدامات حقوقی در صورت عدم پرداخت سفته

اگر صادرکننده سفته در تاریخ پرداخت (سررسید) وجه آن را نپردازد، دارنده سفته می تواند از طریق اقدامات حقوقی، طلب خود را وصول نماید. این اقدامات شامل واخواست و طرح دعوا در دادگاه است.

واخواست سفته (اعتراض عدم تادیه)

واخواست سفته اولین و مهم ترین گام حقوقی پس از عدم پرداخت در سررسید است.

• چیستی و اهمیت: واخواست یا اعتراض عدم تادیه، سندی رسمی است که توسط اداره واخواست دادگستری صادر می شود و به طور رسمی عدم پرداخت وجه سفته را تأیید می کند. این سند برای حفظ حقوق دارنده و امکان مطالبه وجه از ظهرنویسان، ضروری است.
• مهلت قانونی آن (10 روز پس از سررسید): دارنده سفته فقط 10 روز پس از تاریخ سررسید مهلت دارد تا با مراجعه به دادگستری یا دفاتر اسناد رسمی اقدام به واخواست سفته کند.
• مراحل واخواست و ارجاع به دادگاه: پس از واخواست، دارنده می تواند با ارائه سفته و برگه واخواست، از طریق دادگاه اقدام به مطالبه وجه کند.

مطالبه وجه سفته از طریق دادگاه

پس از واخواست، دارنده سفته می تواند دعوای مطالبه وجه سفته را در دادگاه مطرح کند:

• مراحل و مستندات لازم: دارنده سفته باید با تنظیم دادخواست مطالبه وجه، به همراه اصل سفته و برگه واخواست، به دادگاه مراجعه کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن دفاعیات، رأی مقتضی را صادر می کند.
• امکان توقیف اموال صادرکننده و ظهرنویسان: در صورت صدور رأی به نفع دارنده، او می تواند برای وصول طلب خود، درخواست توقیف اموال صادرکننده و ظهرنویسان را (به دلیل مسئولیت تضامنی) از دادگاه بخواهد.

مرور زمان سفته: مهلت قانونی برای طرح دعوا

مطالبه وجه سفته دارای مهلت قانونی (مرور زمان) است. طبق قانون تجارت، دارنده سفته 5 سال از تاریخ واخواست مهلت دارد تا دعوای مطالبه وجه را در دادگاه مطرح کند. پس از این مهلت، سفته دیگر از امتیازات سند تجاری برخوردار نیست و فقط به عنوان یک سند عادی قابل پیگیری خواهد بود.

نکات متفرقه و مهم

علاوه بر موارد فوق، برخی نکات دیگر نیز در زمینه استفاده از سفته وجود دارد که آگاهی از آن ها می تواند به جلوگیری از مشکلات کمک کند و اعتبار سفته را تضمین نماید.

از کجا سفته تهیه کنیم؟

برای اطمینان از اصالت و صحت قانونی سفته، بهترین و مطمئن ترین راه، تهیه سفته از شعب بانک ملی ایران است. اگرچه ممکن است سفته در برخی باجه های روزنامه فروشی یا حتی توسط دستفروشان نیز عرضه شود، اما خرید از این منابع می تواند با ریسک هایی مانند پرداخت مبلغ بیشتر از نرخ مصوب یا دریافت سفته های تقلبی همراه باشد.

چالش های سفته های سفید امضا یا بدون تاریخ

دریافت یا صدور سفته های سفید امضا (که فقط امضای صادرکننده را دارد و سایر فیلدها خالی هستند) یا سفته های بدون تاریخ، ریسک بسیار بالایی دارد. در این موارد، دارنده سفته می تواند به میل خود مبالغ، تاریخ ها و نام گیرنده را درج کند که این امر می تواند منجر به سوءاستفاده های جبران ناپذیر شود. اکیداً توصیه می شود از صدور یا دریافت چنین سفته هایی خودداری کنید و همیشه تمامی فیلدها را در زمان صدور تکمیل نمایید.

اهمیت نگهداری از سفته های صادر شده و دریافتی

نگهداری صحیح از سفته های صادر شده و دریافتی، اهمیت زیادی دارد. سفته های دریافتی باید در محلی امن و دور از دسترس افراد غیرمجاز نگهداری شوند تا از مفقود شدن، سرقت یا دست کاری آن ها جلوگیری شود. همچنین، سفته هایی که صادر کرده اید و وجه آن ها را پرداخت کرده اید (یا سفته های ضمانتی که تعهد آن به پایان رسیده است) را حتماً پس بگیرید و نگهداری کنید تا در آینده اثبات کنید که تعهد شما به پایان رسیده است.

مجازات جعل امضا یا دست کاری در سفته

جعل امضا یا هرگونه دست کاری در مندرجات سفته، جرم محسوب می شود و طبق قانون مجازات اسلامی، برای آن مجازات تعیین شده است. این مجازات می تواند شامل حبس و جزای نقدی باشد. هرگونه تغییر در مبلغ، تاریخ یا سایر اطلاعات سفته بدون رضایت صادرکننده، عواقب حقوقی جدی برای فرد خاطی به دنبال خواهد داشت.

سوالات متداول (FAQ)

آیا می توان مبلغ سفته را با خودکار آبی نوشت؟

بله، رنگ خودکار تأثیری در اعتبار سفته ندارد، اما توصیه می شود از خودکاری با رنگ ثابت و ماندگار (مانند آبی یا مشکی) استفاده شود تا امکان محو شدن یا دستکاری آن به حداقل برسد.

اگر در سفته تاریخ پرداخت ذکر نشود چه می شود؟

اگر در سفته تاریخ پرداخت ذکر نشود، سفته عندالمطالبه محسوب می شود. در این صورت، دارنده سفته می تواند هر زمان که بخواهد، وجه آن را مطالبه کند. با این حال، دارنده سفته یک سال از تاریخ مطالبه اولیه مهلت دارد تا در صورت عدم پرداخت، اقدام به واخواست سفته کند.

آیا سفته بدون نام معتبر است؟ (توضیح در وجه حامل)

بله، سفته بدون نام گیرنده معتبر است و در این حالت در وجه حامل محسوب می شود. هر شخصی که سفته را در دست داشته باشد، می تواند وجه آن را مطالبه کند. اما این حالت، ریسک بالایی برای صادرکننده و دارنده اولیه سفته دارد، زیرا ممکن است به راحتی مورد سوءاستفاده قرار گیرد.

تفاوت سفته ضمانت و سفته عادی چیست؟

تفاوت اصلی در هدف صدور و نحوه تکمیل است. سفته عادی برای انجام یک تعهد مالی مشخص و معمولاً با تاریخ سررسید معین صادر می شود. اما سفته ضمانت برای تضمین انجام یک تعهد (مانند حسن انجام کار یا بازپرداخت وام) صادر می شود و معمولاً فاقد تاریخ پرداخت است و باید عبارت بابت ضمانت بر روی آن قید گردد.

آیا می توان سفته را پشت سفید (بدون نام گیرنده) امضا کرد؟

امضای سفته به صورت پشت سفید (فقط امضا بدون نام گیرنده یا سایر مشخصات) بسیار خطرناک است. این کار به دارنده سفته اجازه می دهد تا هر مبلغ و تاریخی را درج کرده و آن را در وجه هر کسی صادر کند. این اقدام ریسک سوءاستفاده و زیان های مالی جدی را به دنبال دارد و به شدت توصیه می شود از آن اجتناب شود.

مسئولیت ضامن در سفته ضمانت چگونه است؟

در سفته ضمانت، اگر ضامن پشت سفته را امضا کند و به وضوح قید کند که امضای وی بابت ضمانت است، مسئولیت او مسئولیت ضامن خواهد بود. اما اگر صرفاً امضا کند و قید بابت ضمانت نباشد، ممکن است امضای او به عنوان ظهرنویسی تلقی شود که در این صورت مسئولیت تضامنی با صادرکننده خواهد داشت و دارنده می تواند مستقیماً از او مطالبه وجه کند.

چند سال برای مطالبه سفته فرصت داریم؟

پس از واخواست سفته، دارنده آن 5 سال مهلت دارد تا دعوای مطالبه وجه را در دادگاه مطرح کند. این مهلت از تاریخ واخواست سفته محاسبه می شود. پس از انقضای این مهلت، سفته صرفاً به عنوان یک سند عادی قابل پیگیری خواهد بود.

آیا سفته های باطل شده هم باید نگهداری شوند؟

بله، سفته های باطل شده یا سفته هایی که تعهد آن ها انجام شده و وجهشان پرداخت شده است، باید توسط صادرکننده پس گرفته و نگهداری شوند. این کار به عنوان مدرکی برای اتمام تعهد و جلوگیری از هرگونه مطالبه مجدد در آینده عمل می کند.

شناخت دقیق نحوه نوشتن صحیح سفته و آگاهی از ظرافت های حقوقی آن، نه تنها یک ضرورت قانونی، بلکه یک سپر دفاعی در برابر مشکلات مالی و قضایی است. همان طور که در این راهنما به تفصیل شرح داده شد، کوچک ترین غفلت در تکمیل این سند می تواند پیامدهای سنگین و جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. از این رو، دقت در درج تمامی فیلدهای الزامی، از تاریخ صدور و مبلغ گرفته تا نام گیرنده و امضای صادرکننده، از اهمیت حیاتی برخوردار است.

همواره توصیه می شود در موارد پیچیده و برای جلوگیری از بروز هرگونه اشتباه، قبل از صدور یا دریافت سفته، با متخصصین حقوقی مشورت نمایید. با دانش و احتیاط کافی، می توانید از مزایای اسناد تجاری بهره مند شده و با اطمینان خاطر بیشتری به معاملات خود بپردازید. همین حالا با درک کامل از اصول، سفته های خود را به درستی تنظیم کنید و از امنیت حقوقی خود و معاملاتتان اطمینان حاصل نمایید.