جا انداختن دیسک کمر طب سنتی

جا انداختن دیسک کمر در طب سنتی : بررسی علمی و پزشکی

در پاسخ به این پرسش که آیا جا انداختن دیسک کمر در طب سنتی یک روش درمانی موثر و علمی است یا خیر باید با صراحت اعلام کرد که هیچ مدرک علمی معتبری مبنی بر اثربخشی جا انداختن دیسک کمر به روش های طب سنتی در درمان قطعی یا اصلاح ساختاری دیسک کمر وجود ندارد. در حالی که برخی روش های طب سنتی ممکن است به طور موقت به کاهش علائم و درد ناشی از دیسک کمر کمک کنند این روش ها نباید به عنوان جایگزینی برای درمان های پزشکی و علمی اثبات شده در نظر گرفته شوند.

در این مقاله به بررسی جامع و علمی موضوع دیسک کمر و روش های درمانی آن از دیدگاه پزشکی مدرن خواهیم پرداخت و نقش و جایگاه طب سنتی در این میان را با رویکردی انتقادی و مبتنی بر شواهد علمی مورد ارزیابی قرار خواهیم داد. هدف از این مقاله ارائه اطلاعات دقیق و قابل فهم به عموم مردم است تا با آگاهی بیشتر در مورد دیسک کمر و روش های درمانی آن تصمیم گیری کنند.

دیسک کمر چیست و چگونه دچار فتق می شود؟ (تعریف و معرفی علمی موضوع)

ستون فقرات از استخوان های متعددی به نام مهره تشکیل شده است که توسط دیسک های بین مهره ای از یکدیگر جدا می شوند. این دیسک ها ساختارهای بالشتک مانندی هستند که وظایف مهمی از جمله جذب ضربه تسهیل حرکت و انعطاف پذیری ستون فقرات را بر عهده دارند. هر دیسک از دو بخش اصلی تشکیل شده است :

• حلقه فیبری (Annulus Fibrosus) : لایه بیرونی و سخت دیسک که از الیاف کلاژن قوی تشکیل شده و هسته داخلی را احاطه می کند.
• هسته پالپوس (Nucleus Pulposus) : بخش داخلی و ژله ای دیسک که حاوی مقدار زیادی آب است و خاصیت ارتجاعی دیسک را فراهم می کند.

فتق دیسک کمر (Lumbar Disc Herniation) زمانی رخ می دهد که حلقه فیبری به دلایل مختلفی مانند افزایش سن ضربه فشار مکرر وضعیت نامناسب بدن یا ضعف عضلات دچار پارگی یا ضعف شود و هسته پالپوس از طریق این پارگی به بیرون نشت کند. این بیرون زدگی هسته پالپوس می تواند به اعصاب نخاعی مجاور فشار وارد کند و باعث ایجاد درد التهاب و سایر علائم شود. بیشترین ناحیه درگیر فتق دیسک کمر ناحیه کمر (لومبار) است زیرا این ناحیه بیشترین وزن بدن را تحمل می کند و در معرض حرکات و فشارهای بیشتری قرار دارد.

علائم و نشانه های فتق دیسک کمر (علائم و نشانه های مرتبط)

علائم فتق دیسک کمر می تواند بسیار متنوع باشد و به شدت و محل بیرون زدگی دیسک و میزان فشار بر اعصاب بستگی دارد. شایع ترین علائم و نشانه های فتق دیسک کمر عبارتند از :

• درد کمر : معمولاً اولین و شایع ترین علامت است. درد ممکن است مبهم و آزاردهنده یا تیز و شدید باشد. درد کمر اغلب با نشستن ایستادن طولانی مدت سرفه عطسه و زور زدن تشدید می شود.
• درد پا (سیاتیک) : دردی که از ناحیه کمر به باسن ران ساق پا و حتی انگشتان پا انتشار می یابد. درد سیاتیک معمولاً در یک پا بیشتر احساس می شود و به دلیل فشار بر عصب سیاتیک ایجاد می گردد. درد سیاتیک ممکن است به صورت سوزش تیر کشیدن یا بی حسی و گزگز در پا توصیف شود.
• بی حسی و گزگز : احساس بی حسی گزگز یا سوزن سوزن شدن در پا انگشتان پا یا ناحیه پرینه (بین مقعد و اندام تناسلی) که به دلیل اختلال در عملکرد اعصاب حسی ایجاد می شود.
• ضعف عضلانی : ضعف عضلات پا به ویژه عضلات ساق پا و مچ پا که می تواند منجر به مشکل در راه رفتن بلند کردن پا از زمین و انجام فعالیت های روزمره شود. در موارد شدید ضعف عضلانی می تواند به فلج پا منجر شود.
• اختلالات رفلکسی : کاهش یا از بین رفتن رفلکس های تاندون آشیل و زانو.
• اختلالات ادراری و مدفوعی : در موارد بسیار شدید و نادر فتق دیسک کمر می تواند به عصب های کنترل کننده مثانه و روده فشار وارد کند و باعث بی اختیاری ادرار و مدفوع یا احتباس ادرار شود. این وضعیت که به سندرم دم اسبی (Cauda Equina Syndrome) معروف است یک اورژانس پزشکی محسوب می شود و نیازمند مداخله فوری پزشکی است.

درد دیسک کمر می تواند به صورت حاد (ناگهانی و شدید) یا مزمن (طولانی مدت و مداوم) بروز کند. درد حاد معمولاً پس از یک آسیب ناگهانی یا حرکت نامناسب ایجاد می شود و درد مزمن ممکن است به تدریج و در طول زمان ایجاد شود و برای مدت طولانی ادامه یابد.

روش های تشخیص علمی و پزشکی فتق دیسک کمر (روش های تشخیص علمی و پزشکی)

تشخیص فتق دیسک کمر معمولاً با ترکیبی از معاینه فیزیکی بررسی شرح حال بیمار و استفاده از روش های تصویربرداری پزشکی انجام می شود.

• معاینه فیزیکی : پزشک با بررسی وضعیت بدنی دامنه حرکتی ستون فقرات قدرت عضلات رفلکس ها و حس بیمار اطلاعات ارزشمندی در مورد احتمال وجود فتق دیسک کمر کسب می کند. تست های خاصی مانند تست بالا بردن پای صاف (Straight Leg Raise Test) برای ارزیابی تحریک عصب سیاتیک انجام می شود.
• شرح حال پزشکی : پزشک سوالاتی در مورد علائم بیمار زمان شروع علائم عوامل تشدید و تخفیف دهنده درد سابقه پزشکی و شغلی بیمار می پرسد.
• تصویربرداری پزشکی : برای تایید تشخیص و تعیین محل و شدت فتق دیسک کمر از روش های تصویربرداری زیر استفاده می شود :
  • تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) : ام آر آی (MRI) روش تصویربرداری انتخابی و طلایی برای تشخیص فتق دیسک کمر است. ام آر آی تصاویر بسیار دقیقی از بافت های نرم بدن از جمله دیسک های بین مهره ای اعصاب نخاعی و رباط ها ارائه می دهد و به خوبی می تواند فتق دیسک کمر میزان بیرون زدگی دیسک و فشار بر اعصاب را نشان دهد. ام آر آی فاقد اشعه یونیزان است و روشی ایمن محسوب می شود.
  • توموگرافی کامپیوتری (CT Scan) : سی تی اسکن (CT Scan) تصاویر مقطعی از استخوان ها و بافت های بدن ارائه می دهد. سی تی اسکن در مقایسه با ام آر آی دقت کمتری در تشخیص فتق دیسک کمر دارد اما می تواند برای بررسی ساختار استخوانی ستون فقرات و رد سایر علل درد کمر مانند تنگی کانال نخاعی یا شکستگی مهره ها مفید باشد. سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده می کند و در معرض اشعه قرار گرفتن بیمار را به همراه دارد.
  • رادیوگرافی (X-ray) : رادیوگرافی یا عکس ساده ستون فقرات بیشتر برای رد سایر علل درد کمر مانند شکستگی مهره ها عفونت یا تومورهای استخوانی کاربرد دارد و نمی تواند فتق دیسک کمر را به طور مستقیم نشان دهد زیرا دیسک ها بافت نرم هستند و در رادیوگرافی به خوبی دیده نمی شوند.
  • میلوگرافی : میلوگرافی روشی است که در آن ماده حاجب به کانال نخاعی تزریق می شود و سپس رادیوگرافی یا سی تی اسکن انجام می شود. میلوگرافی می تواند فشار بر نخاع و اعصاب نخاعی را نشان دهد اما امروزه به دلیل دقت بالای ام آر آی کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
  • الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعات هدایت عصبی : این تست ها برای بررسی عملکرد اعصاب و عضلات انجام می شوند و می توانند به تشخیص آسیب عصبی ناشی از فتق دیسک کمر کمک کنند. EMG و مطالعات هدایت عصبی معمولاً در مواردی که ضعف عضلانی یا بی حسی شدید وجود دارد توصیه می شوند.

انتخاب روش تصویربرداری مناسب بر اساس علائم بیمار معاینه فیزیکی و نظر پزشک متخصص تعیین می شود. در بسیاری از موارد ام آر آی اولین و کافی ترین روش تصویربرداری برای تشخیص فتق دیسک کمر است.

روش های درمانی پزشکی و بالینی فتق دیسک کمر (روش های درمانی (دارویی پزشکی و بالینی))

هدف اصلی درمان فتق دیسک کمر کاهش درد بهبود عملکرد و جلوگیری از عوارض احتمالی است. خوشبختانه در بسیاری از موارد فتق دیسک کمر با درمان های غیرجراحی بهبود می یابد و نیازی به جراحی نیست. روش های درمانی پزشکی و بالینی فتق دیسک کمر عبارتند از :

• درمان های غیرجراحی (Conservative Treatment) : درمان های غیرجراحی معمولاً اولین خط درمان فتق دیسک کمر هستند و شامل موارد زیر می شوند :
  • داروها :
    • داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) : مانند ایبوپروفن ناپروکسن و دیکلوفناک برای کاهش درد و التهاب.
    • داروهای مسکن (Analgesics) : مانند استامینوفن برای تسکین درد.
    • شل کننده های عضلانی (Muscle Relaxants) : برای کاهش اسپاسم عضلات و درد.
    • داروهای ضددرد عصبی (Neuropathic Pain Medications) : مانند گاباپنتین و پرگابالین برای کاهش درد ناشی از آسیب عصبی.
    • کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) : به صورت خوراکی یا تزریقی برای کاهش التهاب شدید و درد. مصرف کورتیکواستروئیدها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود زیرا عوارض جانبی متعددی دارند.
  • فیزیوتراپی : فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در درمان فتق دیسک کمر ایفا می کند. فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک های مختلفی مانند تمرینات تقویتی تمرینات کششی درمان های دستی (مانیپولاسیون و موبیلیزاسیون) گرما و سرما درمانی اولتراسوند و تحریک الکتریکی عصب (TENS) به کاهش درد بهبود دامنه حرکتی تقویت عضلات حمایت کننده ستون فقرات و بهبود عملکرد بیمار کمک می کند. تمرینات فیزیوتراپی باید به صورت منظم و تحت نظر فیزیوتراپیست انجام شود.
  • تزریق اپیدورال استروئید (Epidural Steroid Injection) : تزریق کورتیکواستروئید به فضای اپیدورال (فضای اطراف نخاع) برای کاهش التهاب و درد. تزریق اپیدورال استروئید معمولاً برای تسکین درد شدید و مقاوم به درمان های دیگر استفاده می شود و اثر آن موقتی است.
  • استراحت : استراحت کوتاه مدت (۱-۲ روز) ممکن است برای کاهش درد حاد مفید باشد اما استراحت طولانی مدت توصیه نمی شود زیرا می تواند منجر به ضعف عضلات و تشدید درد شود. بیماران باید به تدریج فعالیت های خود را از سر بگیرند و از انجام فعالیت هایی که درد را تشدید می کنند اجتناب کنند.
  • کمربند طبی : استفاده از کمربند طبی ممکن است به طور موقت به کاهش درد و حمایت از ستون فقرات کمک کند اما استفاده طولانی مدت از کمربند طبی توصیه نمی شود زیرا می تواند منجر به ضعف عضلات شود.
• درمان های جراحی (Surgical Treatment) : جراحی فتق دیسک کمر معمولاً تنها در موارد خاصی که درمان های غیرجراحی موثر نبوده اند یا علائم شدید و پیشرونده وجود دارد توصیه می شود. موارد شایع جراحی فتق دیسک کمر عبارتند از :
  • میکرودیسککتومی (Microdiscectomy) : شایع ترین و موثرترین روش جراحی برای فتق دیسک کمر. در این روش جراح با ایجاد یک برش کوچک در پشت کمر قسمت بیرون زده دیسک که به عصب فشار وارد می کند را برمی دارد. میکرودیسککتومی معمولاً با استفاده از میکروسکوپ جراحی و با حداقل تهاجم انجام می شود و دوره نقاهت کوتاهی دارد.
  • لامینکتومی (Laminectomy) : در این روش بخشی از استخوان لامینا (قسمت پشتی مهره) برداشته می شود تا فضای بیشتری برای نخاع و اعصاب ایجاد شود و فشار از روی اعصاب برداشته شود. لامینکتومی ممکن است به تنهایی یا همراه با دیسککتومی انجام شود.
  • فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion) : در موارد نادر و پیچیده فتق دیسک کمر که ناپایداری ستون فقرات وجود دارد ممکن است نیاز به فیوژن ستون فقرات باشد. در این روش دو یا چند مهره به هم متصل و ثابت می شوند تا حرکت بین آنها از بین برود. فیوژن ستون فقرات یک جراحی بزرگ و پیچیده است و دوره نقاهت طولانی تری دارد.

تصمیم گیری در مورد انجام جراحی فتق دیسک کمر بر اساس شدت علائم پاسخ به درمان های غیرجراحی نتایج تصویربرداری و نظر پزشک متخصص جراحی مغز و اعصاب یا جراح ارتوپد انجام می شود.

راهکارهای خانگی و توصیه های سبک زندگی برای مدیریت درد دیسک کمر (راهکارهای خانگی و توصیه های سبک زندگی (در صورت امکان))

علاوه بر درمان های پزشکی برخی راهکارهای خانگی و تغییرات در سبک زندگی می توانند به مدیریت درد دیسک کمر و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند :

• وضعیت بدنی مناسب : حفظ وضعیت بدنی مناسب در هنگام نشستن ایستادن و راه رفتن بسیار مهم است. از قوز کردن و خم شدن بیش از حد خودداری کنید. هنگام نشستن از یک صندلی با پشتی مناسب و حمایت کننده کمر استفاده کنید. هنگام بلند کردن اجسام سنگین زانوها را خم کنید و از عضلات پاها برای بلند کردن استفاده کنید و از خم شدن کمر خودداری کنید.
• ورزش منظم : ورزش منظم و اصولی به ویژه ورزش های تقویتی عضلات کمر و شکم (عضلات مرکزی بدن) می تواند به تقویت عضلات حمایت کننده ستون فقرات بهبود انعطاف پذیری و کاهش درد کمک کند. ورزش هایی مانند پیاده روی شنا یوگا و پیلاتس برای بیماران دیسک کمر مفید هستند. مهم است که قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.
• کاهش وزن : اضافه وزن و چاقی فشار زیادی را بر ستون فقرات به ویژه دیسک های کمر وارد می کنند. کاهش وزن می تواند به کاهش فشار بر دیسک ها و کاهش درد کمک کند.
• ترک سیگار : سیگار کشیدن جریان خون به دیسک های بین مهره ای را کاهش می دهد و روند بهبود فتق دیسک کمر را کند می کند. ترک سیگار برای سلامت کلی بدن و به ویژه برای سلامت ستون فقرات بسیار مهم است.
• گرما و سرما درمانی : استفاده از گرما (مانند کیسه آب گرم یا حمام گرم) می تواند به شل شدن عضلات و کاهش درد کمک کند. استفاده از سرما (مانند کمپرس یخ) می تواند به کاهش التهاب و بی حسی موضعی کمک کند. می توانید به طور متناوب از گرما و سرما درمانی استفاده کنید.
• تکنیک های آرامش بخش : استرس و تنش های روانی می توانند درد دیسک کمر را تشدید کنند. تکنیک های آرامش بخش مانند مدیتیشن تنفس عمیق و یوگا می توانند به کاهش استرس و تنش و در نتیجه کاهش درد کمک کنند.
• خواب کافی : خواب کافی و با کیفیت برای ترمیم بافت ها و کاهش درد ضروری است. سعی کنید به طور منظم و کافی بخوابید و از وضعیت خوابیدن مناسبی استفاده کنید (به پهلو با یک بالش بین زانوها یا به پشت با یک بالش زیر زانوها).

روش های پیشگیری از فتق دیسک کمر (روش های پیشگیری و اقدامات لازم)

با رعایت برخی نکات و اقدامات می توان خطر ابتلا به فتق دیسک کمر را کاهش داد :

• رعایت اصول صحیح بلند کردن اجسام : همانطور که قبلاً ذکر شد هنگام بلند کردن اجسام سنگین زانوها را خم کنید و از عضلات پاها برای بلند کردن استفاده کنید و از خم شدن کمر خودداری کنید. جسم را نزدیک بدن نگه دارید.
• حفظ وزن مناسب : جلوگیری از اضافه وزن و چاقی.
• ورزش منظم و تقویت عضلات کمر و شکم : انجام ورزش های منظم و اصولی برای تقویت عضلات حمایت کننده ستون فقرات.
• حفظ وضعیت بدنی مناسب : رعایت وضعیت بدنی مناسب در هنگام نشستن ایستادن و راه رفتن.
• اجتناب از نشستن و ایستادن طولانی مدت : اگر شغل شما نیازمند نشستن یا ایستادن طولانی مدت است به طور منظم استراحت کنید و حرکات کششی انجام دهید.
• ترک سیگار : ترک سیگار برای حفظ سلامت دیسک های بین مهره ای.
• استفاده از وسایل ارگونومیک در محیط کار : تنظیم صندلی میز و کامپیوتر به گونه ای که وضعیت بدنی مناسبی داشته باشید.

نتیجه گیری علمی و کاربردی (نتیجه گیری علمی و کاربردی در پایان مقاله)

در پایان مجدداً تاکید می شود که هیچ روش علمی و معتبری مبنی بر اثربخشی “جا انداختن دیسک کمر” به روش های طب سنتی در درمان قطعی فتق دیسک کمر وجود ندارد. در حالی که برخی روش های طب سنتی ممکن است به طور موقت به کاهش علائم و درد کمک کنند این روش ها نباید به عنوان جایگزینی برای درمان های پزشکی و علمی اثبات شده در نظر گرفته شوند.

درمان فتق دیسک کمر باید بر اساس اصول پزشکی مدرن و مبتنی بر شواهد علمی انجام شود. درمان های غیرجراحی مانند داروها فیزیوتراپی و تزریق اپیدورال استروئید در بسیاری از موارد موثر هستند و جراحی تنها در موارد خاصی که درمان های غیرجراحی شکست خورده اند یا علائم شدید و پیشرونده وجود دارد توصیه می شود.

مهم ترین گام در مدیریت فتق دیسک کمر مراجعه به پزشک متخصص و دریافت تشخیص دقیق و طرح درمان مناسب است. خوددرمانی و استفاده از روش های غیرعلمی و اثبات نشده می تواند منجر به تاخیر در درمان مناسب تشدید علائم و بروز عوارض جدی شود.

پرسش و پاسخ (بخش پرسش و پاسخ شامل سه سؤال پرتکرار کاربران را اضافه کن و پاسخ های علمی و مستند ارائه بده)

پرسش ۱ : آیا “جا انداختن دیسک کمر” به روش های دستی (مانند کایروپراکتیک یا روش های سنتی) می تواند دیسک بیرون زده را به جای خود برگرداند؟

پاسخ : خیر هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد روش های دستی مانند کایروپراکتیک یا روش های سنتی می توانند دیسک بیرون زده را به جای خود برگردانند. فتق دیسک کمر یک مشکل ساختاری است که در آن هسته پالپوس از طریق پارگی در حلقه فیبری به بیرون نشت می کند. روش های دستی ممکن است به طور موقت به کاهش اسپاسم عضلات و درد کمک کنند و احساس بهتری به بیمار بدهند اما نمی توانند دیسک بیرون زده را به موقعیت اولیه خود بازگردانند یا پارگی حلقه فیبری را ترمیم کنند. علاوه بر این انجام مانیپولاسیون های شدید و غیر اصولی در ناحیه کمر می تواند خطرناک باشد و منجر به آسیب عصبی یا تشدید علائم شود.

پرسش ۲ : آیا داروهای گیاهی یا روش های طب سنتی می توانند فتق دیسک کمر را درمان کنند؟

پاسخ : هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد داروهای گیاهی یا روش های طب سنتی می توانند فتق دیسک کمر را درمان کنند. برخی گیاهان دارویی ممکن است دارای خواص ضدالتهابی یا تسکین دهنده درد باشند و به طور موقت به کاهش علائم کمک کنند اما این داروها نمی توانند علت اصلی فتق دیسک کمر (بیرون زدگی دیسک) را برطرف کنند. استفاده از داروهای گیاهی و روش های طب سنتی باید همواره تحت نظر پزشک متخصص و به عنوان درمان مکمل در کنار درمان های پزشکی اثبات شده انجام شود. خوددرمانی با داروهای گیاهی و روش های طب سنتی می تواند خطرناک باشد و منجر به تاخیر در درمان مناسب و بروز عوارض جانبی شود.

پرسش ۳ : آیا می توان با روش های طب سنتی از جراحی دیسک کمر اجتناب کرد؟

پاسخ : در بسیاری از موارد با درمان های غیرجراحی پزشکی و بالینی می توان فتق دیسک کمر را به طور موثر مدیریت کرد و از جراحی اجتناب نمود. درمان های غیرجراحی مانند داروها فیزیوتراپی و تزریق اپیدورال استروئید در اکثر بیماران به کاهش درد و بهبود عملکرد کمک می کنند. روش های طب سنتی به تنهایی نمی توانند جایگزین درمان های پزشکی اثبات شده شوند و اجتناب از جراحی صرفاً با اتکا به روش های طب سنتی توصیه نمی شود. تصمیم گیری در مورد نیاز به جراحی باید بر اساس شدت علائم پاسخ به درمان های غیرجراحی نتایج تصویربرداری و نظر پزشک متخصص انجام شود. تاخیر در درمان مناسب و اتکا به روش های غیرعلمی می تواند منجر به تشدید علائم و افزایش احتمال نیاز به جراحی در آینده شود.

تأکید نهایی : اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه اطلاع رسانی عمومی دارند و به هیچ وجه جایگزین نظر و توصیه تخصصی پزشک نیستند. در صورت تجربه علائم دیسک کمر حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و طرح درمان مناسب برای شما تعیین شود.

 

منبع: شرکت نیکان فارمد مهر