رویکرد و سیاست های پژوهشی در دانشگاه اصفهان

خبر نو/اصفهان در حوزه حکمرانی تنها یک دانش نیست که می تواند به شما کمک کند، بلکه فرد باید از دانش های مختلف اطلاع داشته باشد و بتواند با افراد صاحب نظر در آن رشته مذاکره و ارتباط برقرار کند.

ما به تازگی در دانشگاه اصفهان اندیشکده ای به نام «اندیشکده حکمرانی» راه اندازی کرده ایم و در این اندیشکده یک بوت کمپ شغلی نیز برگزار کرده ایم. در این برنامه، دانشجویان را با برنامه ها و طرح هایی آشنا می کنیم تا سیاست پژوهش شوند. در واقع، در این اندیشکده نشان داده می شود که در حوزه حکمرانی، تنها یک دانش نیست که می تواند به شما کمک کند، بلکه فرد باید از دانش های مختلف اطلاع داشته باشد و بتواند با افراد صاحب نظر در آن رشته مذاکره و ارتباط برقرار کند، چرا که حل مسیله نیازمند دانش بین رشته ای است.

این بخشی از صحبت های هادی امیری، عضو هییت علمی و معاون پژوهشی دانشگاه اصفهان است که در گفت وگوی او با خبر نو، رویکردها و سیاست های پژوهشی دانشگاه اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه با به مشروح این گفت و گو می پردازیم.

لطفا بفرمایید که رویکرد شما در معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان نسبت به موضوع پژوهش تاکنون به چه صورت و چگونه بوده است؟

در این مدت، ما در معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان رویکردی را پیش گرفته ایم که به واسطه آن پژوهش را به سوی ارتباط با جامعه ببریم و به این ترتیب اثربخشی پژوهش را افزایش دهیم. در واقع، ما اثربخشی پژوهش را در دو محور تعریف کرده ایم؛ برای مثال زمانی که یک پژوهش بنیادی در رشته ای مانند رشته ریاضی انجام می شود، ممکن است تصور شود که این کاری که انجام شده، مخاطب بیرونی ندارد و در صنعت کسی وجود ندارد که بابت این کار انجام شده هزینه ای پرداخت کند. در چنین حالتی این سوال پیش می آید که اثربخشی چه می شود و در دنیا به چه شکل یک مقاله ریاضی مورد ارزیابی قرار می گیرد؟ در نتیجه با راهنمایی های آقای دکتر منصوری، متوجه شدیم این نکته که یک مقاله در کجا چاپ شود و چه تعداد ارجاع دریافت کند از اهمیت خاصی برخوردار است.

بنابراین ما برای حمایت از رشته های نظری با این شاخص که این رشته ها در چه سطحی از اثربخشی قرار دارند آن ها را ارزیابی می کنیم و اثربخشی را بر اساس «شاخصه های علم سنجی» تعریف می کنیم. البته برخی از رشته های بنیادی حتما باید در جهت رشته های کاربردی، ماموریت تعریف کنند. باید بگویم در بسیاری از رشته های علوم پایه و نظری اگر ما خط تحقیقاتی نداشته باشیم، در واقع کار عبث انجام می دهیم، حتی اگر یک مقاله خوب با ارجاع بالا منتشر کنیم، چرا که در این صورت ما در دانشی به سر می بریم که از آن دانش ثروتی به ما نمی رسد.

بر اساس گفته های شما، یکی از محورهای اثربخشی پژوهش بر اساس «شاخصه های علم سنجی» تعریف می شود، محوری دوم اثربخشی پژوهش بر چه مبنایی است؟

محور دوم اثربخشی پژوهش، «ماموریت محوری» است. در حوزه «ماموریت محوری»، ما سعی کرده ایم اجزاء تبدیل دانش به ثروت را تکمیل کنیم. ممکن است این سوال پیش بیاید که فلسفه به عنوان یک علم بنیادی چه کاری باید انجام دهد؟ چاپ مقاله با citation (ارجاع دهی) بالا؟ یا بهتر است از طریق این علم بررسی شود که در مدارس چگونه قدرت استدلالی دانش آموزان را ارتقاء دهیم؟ در رشته های بنیادی باید تعریف شود که چه کسی می خواهد روی این رشته کار کند؟ و قرار است این علم به چه چیزی تبدیل شود؟

برای مثال، اگر رشته شیمی فیزیک را در نظر بگیریم، در این رشته، پیش از انجام آزمایش در آزمایشگاه ها، شبیه سازی هایی انجام می شود و این شبیه سازی ها به این کار می آیند که با صرفه جویی در مصرف مواد و جلوگیری از خطرات محتمل در آزمایشگاه ها، باعث می شوند پژوهشگر به نتایجی دست یابد و پس از آن، گزینه های احتمالی را در آزمایشگاه به صورت عملی بررسی کند. این رشته کارایی انواع ترکیبات ممکن را می سنجد، اما این سوال پیش می آید که چه کسی قرار است با این علم بر روی سلول خورشیدی کار کند؟ ایران یا یک کشور خارجی؟

حاصل کار، پژوهشگر را به این نتیجه می رساند که برای مثال این پنج ترکیب ممکن است در این سلول خورشیدی باعث افزایش کارایی شود. یک موسسه پژوهشی خروجی این پژوهشگر را می گیرد و از آن پنج ترکیب ممکن است به یک ترکیب دست یابد و در نهایت یک موسسه در کشورهای خارجی سلول خورشیدی را به وجود می آورد. اما آیا آن را در اختیار ایران هم قرار می دهد؟ خیر، ما را تحریم می کند یا یک پول قابل توجهی برای فروش آن به خودمان از ما طلب می کند! از اینروست که ما «ماموریت گرایی» را مطرح کردیم.

«ماموریت گرایی» چه طرحی است و چگونه به کار می آید؟

طرحی که ما با عنوان «ماموریت گرایی» ایجاد کردیم به این شکل است که فردی که برای مثال در رشته شیمی فیزیک کار می کند باید تعریف کند که کار او در راستای کار چه کسی است؟ و قرار است چه کسی روی آن کار کند؟ و همچنین آن فردی که روی این پروژه کار می کند چه زمانی آن را به ثروت تبدیل می کند؟

تا پیش از این طرح، اساتید به شکل دیگری کار می کردند؛ هر کدام تکه ای از پازلی را حل می کردند که نمی دانستند چه پازلی است و چه کسی آن را طراحی کرده، یا اگر هم می دانستند آن پازل داخل ایران نبوده. در واقع، ما مطرح کردیم که حداقل تعدادی از اساتید با چنین رویکردی پیش بروند و نام آن را گذاشتیم «هسته های پژوهشی». در رشته های مختلف سعی کردیم در قالب هسته های پژوهشی شروع و پایان یک دانش را تعریف کنیم. انجام این طرح نیز به اِعمال طرح دیگری به نام «اکوسیستم نوآوری فناوری» می تواند منجر شود.

پیوند طرحی مانند «اکوسیستم نوآوری فناوری» با دانشگاه چگونه است؟ آیا قرار است بر اساس این طرح فضای فناوری و نوآوری در داخل دانشگاه ایجاد شود؟

کار دیگری که انجام دادیم این است که حقوق مالکیت تعریف کردیم و به نوعی سعی کردیم در قبال حقوق مالکیت یک آورد و سهمی را برای دانشگاه اصفهان داشته باشیم. ما نام این فرآیند را گذاشتیم «اکوسیستم نوآوری فناوری». اکوسیستم نوآوری فناوری در دانشگاه به این شکل است که از هسته های پژوهشی شروع می شود و این هسته ها با کار کردن بر روی موضوعاتی با شرکت های دانش بنیانی که در ناحیه نوآوری و رشد دانشگاه مستقر هستند با صنعت مرتبط می شوند و سعی می کنند با استفاده از فروش دانش فنی و محصولاتی که به وجود می آورند یک ثروتی را به وجود آورند و از آن ثروت یک سهمی به دانشگاه اصفهان می رسد. در حال حاضر، ما در حال کامل کردن اضلاع و اجراء این اکوسیستم هستیم.

باید بگویم ما به شرکت هایی که در دانشگاه و به ویژه در مرکز رشد دانشگاه شکل گرفته اند و به یک بلوغی رسیدند، این امکان را می دهیم که در ناحیه نوآوری دانشگاه مستقر شوند.

این شرکت های دانش بنیان از جنس دانشگاه هستند، زیرا افرادی که در آن ها مشغول به فعالیت هستند، از اساتید و دانشجویان دانشگاه هستند، به همین دلیل آن ها بهتر می توانند محصول آن هسته های پژوهشی را در بازار به فروش برسانند. البته در بسیاری از این موارد جهاد دانشگاهی می تواند با دانشگاه همراه شود و بسیاری از مشکلات را مرتفع کند.

جهاد دانشگاهی چطور می تواند با دانشگاه همراه شود؟

جهاد دانشگاهی در این زمینه می تواند با دانشگاه همراه شوند، چرا که یکی از ویژگی های جهاد دانشگاهی چابکی آن است. در شکل گیری هسته های پژوهشی و ارتباط با شرکت های دانش بنیان و در تک تک این حلقه ها، جهاد دانشگاهی واحدهای مخصوص به خودش را دارد. برای مثال واحد تجاری سازی در جهاد دانشگاهی به راحتی می تواند برای شرکت های دانش بنیان بازار ایجاد کند.

از طرفی، شرکت های دانش بنیان معضل نیروی انسانی را دارند. در شرایط بسیاری نیروی انسانی در ایران به خاطر بحث های حقوقی با مشکل مواجه می شود، در حالی که جهاد دانشگاهی در این خصوص هم می تواند در تامین نیروی انسانی به صورت شبکه ای ایفای نقش کند.

برای اینکه هسته های پژوهشی بتوانند ایده هایشان را پرورش دهند نیاز به سرمایه گذاری دارند. اغلب هزینه ها از جنس آزمایشگاه و تجهیزات آزمایشگاهی است و جهاد دانشگاهی نیز از نظر تجهیزات آزمایشگاهی، تجهیزات خوبی دارد که می تواند این تجهیزات را در اختیار ایده های منتخب در دانشگاه قرار دهد. همچنین در توانمند سازی دانشجویان می تواند به دانشگاه کمک کند. سیستم های آموزشی دانشگاه در تربیت دانشجویی که توانایی و مهارت داشته باشد ناتوان یا به عبارتی کم توان شده است. جهاد دانشگاهی می تواند چنین دوره هایی را برگزار کند و به شکلی، حل کننده مسیله پرورش دهند. در این راستا دانشگاه و جهاد دانشگاهی می توانند با یکدیگر همکاری کنند.

به تازگی مرکز رشد علوم انسانی با هدف ارتباط علوم انسانی با اقتصاد دانش بنیان در دانشگاه اصفهان برپا شده است. به نظر شما علوم انسانی چطور می تواند با اقتصاد دانش بنیان مرتبط شود؟

ما با شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به این تفاهم رسیدیم که مرکز رشد علوم انسانی را با همکاری شهرک علمی و تحقیقاتی در واحد نوآوری دانشگاه اصفهان راه اندازی کنیم. ایده ما این است که بر روی یک سری از تکنولوژی هایی که قدرت آفرین هستند کار کنیم. در این صورت مرکز نوآوری در دانشگاه اصفهان از پارک صنایع نرم و خلاق متمایز می شود. متاسفانه، ما تاکنون بر روی یک سری از تکنولوژی های نرمی که قدرت آفرین هستند کم کار کرده ایم.

علاوه بر این، یک صنایع سرگرمی در دانشگاه اصفهان وجود دارد که آن هم می تواند در قدرت آفرینی به ما کمک کند. به این شکل که برخی از بحث های فرهنگی مانند تلاش و تغییر و… را می توان در قالب بازی به نسل بعد انتقال داد. علوم انسانی قدرت آفرین، آن بخشی از علوم است که به تکنولوژی نرم مربوط می شود و می تواند اخلاق و فرهنگ جامعه را تحت تاثیر قرار دهد. ما سعی می کنیم در مرکز رشدی که با کمک شهرک راه اندازی می کنیم جهت گیری مان به سمت صنایع نرم و خلاقی باشد که قدرت آفرین هستند. به عبارتی، اولویت ما در دانشگاه اصفهان آن صنایع نرم و خلاقی هستند که می توانند قدرت آفرین باشند.

به طور کلی، هدف این است که از دانش علوم انسانی برای تاثیر گذاری در رفتار، ایده ها و افکار بهره ببریم. این مراکز می کوشند تا مسیر تجاری سازی علوم انسانی را هموار سازند. به طور کلی، بسترسازی برای نزدیک کردن علوم انسانی به بازار کار و تحقق اقتصاد دانش بنیان بر پایه علوم انسانی، دو نقش مهم و اساسی مراکز رشد علوم انسانی به شمار می روند.

در فرمایشات مقام معظم رهبری بحث تمدن سازی، بحثی عمیق است، البته ما کوچکتر از آن هستیم که به خودمان بگوییم تمدن ساز، اما می خواهم بگویم که در برخی از حوزه های علوم انسانی متاسفانه ما اسیر نوعی از گفتمان شده ایم که این گفتمان خیلی با خواسته های و برنامه های مدنظر تناسب ندارد. ما اگر می توانستیم تغییر مسیر بدهیم و به سمتی برویم که برای مثال در گفتمان جمهوری اسلامی ایران فردی مانند سردار سلیمانی شدن افتخار باشد، کار مهمی انجام می دادیم. شهید کاظمی آشتیانی نیز روحیه اش به شکلی بود که تکنولوژی نرم داشت، او می توانست همکارانش را کنار هم جمع کند و آن ها با تمام کاستی ها متعهدانه کار می کردند. در واقع، علوم انسانیِ ثروت آفرین و قدرت آفرین چنین خاصیتی دارد.

اکنون این سوال مطرح می شود که چطور می توان فردی مانند سردار سلیمانی یا شهید کاظمی آشتیانی را پرورش داد؟ و نقش انسان هایی مانند آن ها در ساختن جامعه نخبگانی به چه میزان است؟

پایان خبر خبر نو