همانندجویی چقدر طول میکشد

بررسی همانندی متون علمی مانند پایان‌نامه‌ها و پروپوزال‌ها در سامانه همانندجو ایرانداک فرآیندی ضروری برای اطمینان از اصالت محتواست. این فرآیند که به تشخیص سرقت علمی کمک می‌کند معمولاً با سرعت مناسبی انجام شده و نتایج آن در اغلب موارد طی چند ساعت آماده می‌شود؛ هرچند بسته به حجم کار سامانه ممکن است تا ۴۸ ساعت نیز به طول انجامد. این گام بخش مهمی از فرآیند دفاع از حقوق مالکیت فکری و ارتقای اخلاق پژوهشی در دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی محسوب می‌شود.

همانندجویی چیست؟

همانندجویی به فرآیند مقایسه یک متن جدید با پایگاه داده‌ای وسیع از متون موجود (شامل پایان‌نامه‌ها مقالات کتاب‌ها و محتواهای وب) به منظور شناسایی بخش‌های مشابه یا یکسان گفته می‌شود. هدف اصلی از همانندجویی در محیط‌های آکادمیک تشخیص و پیشگیری از سرقت علمی و اطمینان از اصالت و نوآوری پژوهش‌های دانشجویان و محققان است. این ابزار به اساتید و مؤسسات آموزشی کمک می‌کند تا میزان استفاده مجاز و استاندارد از منابع را در آثار علمی ارزیابی کنند.

آشنایی با سامانه همانندجو

سامانه همانندجو که توسط پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) توسعه یافته ابزاری ملی برای مقابله با سرقت علمی در کشور است. این سامانه با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته متون پایان‌نامه‌ها رساله‌ها پروپوزال‌ها و مقالات را با میلیون‌ها مدرک علمی موجود در پایگاه داده خود مقایسه کرده و گزارشی از درصد و محل‌های تشابه ارائه می‌دهد. استفاده از این سامانه برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی در بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور الزامی است.

چرا سامانه همانندجو ابداع شده است؟

ابداع و توسعه سامانه همانندجو با هدف ارتقای اخلاق پژوهشی و پیشگیری از تقلب در تهیه آثار علمی صورت گرفته است. با گسترش دسترسی به اطلاعات و متون علمی پدیده سرقت علمی و کپی‌برداری غیرمجاز به یکی از چالش‌های جدی نظام آموزش عالی تبدیل شده بود. این سامانه با فراهم کردن ابزاری شفاف برای بررسی اصالت متون به حفظ حقوق مالکیت فکری پدیدآورندگان افزایش کیفیت پژوهش‌ها و تضمین اعتبار مدارک علمی کمک شایانی می‌کند.

سرقت علمی چیست؟

سرقت علمی یا پلاجیاریسم به استفاده از ایده‌ها کلمات جملات یا ساختارهای نوشتاری دیگران بدون ذکر منبع و انتساب صحیح به صاحب اصلی اثر گفته می‌شود. این عمل در محیط‌های دانشگاهی و پژوهشی تخلفی جدی محسوب شده و می‌تواند عواقب آکادمیک و حرفه‌ای برای فرد به همراه داشته باشد. سرقت علمی نه تنها شامل کپی کردن مستقیم متن است بلکه استفاده از ایده‌ها یا داده‌های دیگران بدون ارجاع مناسب را نیز در بر می‌گیرد.

انواع سرقت ادبی

سرقت ادبی اشکال مختلفی دارد که شناخت آن‌ها برای پژوهشگران ضروری است. رایج‌ترین نوع کپی-پیست مستقیم متن بدون ارجاع است. نوع دیگر سرقت موزاییکی است که در آن بخش‌هایی از متون مختلف کپی و بدون تغییر یا با تغییرات اندک کنار هم قرار می‌گیرند. بازنویسی یا پارافریز بدون ذکر منبع نیز نوعی سرقت ادبی محسوب می‌شود چرا که ایده اصلی از آن فرد دیگری است. سرقت از خود (Self-plagiarism) یعنی استفاده مجدد از آثار قبلی خود بدون ارجاع مناسب نیز در برخی موارد به عنوان سرقت ادبی در نظر گرفته می‌شود.

مراحل ثبت پایان نامه در همانندجو

فرآیند ثبت پایان نامه یا هر مدرک علمی دیگر در سامانه همانندجو شامل چند گام اصلی است که دانشجو باید آن‌ها را به ترتیب طی کند. این مراحل از ثبت نام در سامانه آغاز شده و با ثبت درخواست همانندجویی و در نهایت مشاهده نتیجه به پایان می‌رسد. آگاهی دقیق از این مراحل به دانشجو کمک می‌کند تا فرآیند را به درستی و بدون مشکل پیش ببرد و در زمان خود صرفه‌جویی کند.

ثبت نام در سامانه هماننداک

اولین گام برای استفاده از سامانه همانندجو ثبت نام در وب‌سایت ایرانداک (tik.irandoc.ac.ir) است. کاربران حقیقی (دانشجویان اساتید نویسندگان) باید با ارائه اطلاعات هویتی و تحصیلی خود یک حساب کاربری ایجاد کنند. این مرحله شامل وارد کردن مشخصاتی نظیر نام نام خانوادگی شماره ملی اطلاعات دانشگاه و همچنین تعریف یک نام کاربری (معمولاً ایمیل) و گذرواژه است. پس از تکمیل فرم ثبت نام یک ایمیل فعال‌سازی به آدرس الکترونیکی کاربر ارسال می‌شود که با کلیک بر روی لینک مربوطه حساب کاربری فعال می‌گردد.

ثبت درخواست همانندجویی

پس از فعال‌سازی حساب کاربری و ورود به سامانه دانشجو می‌تواند درخواست همانندجویی جدیدی را ثبت کند. در این مرحله باید نوع مدرک (پایان نامه پروپوزال مقاله و غیره) و وضعیت آن (متن کامل یا بخشی از متن) مشخص شود. سپس متن مورد نظر باید در کادر مربوطه کپی یا بارگذاری شود. وارد کردن عنوان دقیق پژوهش و همچنین ایمیل و شناسه استاد راهنما یا مؤسسه مربوطه الزامی است. پس از تأیید اطلاعات و شناسه درخواست ثبت شده و مرحله پرداخت هزینه آغاز می‌شود.

مشاهده نتیجه همانندجویی

پس از پرداخت موفقیت‌آمیز هزینه سامانه فرآیند همانندجویی را آغاز می‌کند. مدت زمان لازم برای دریافت نتیجه معمولاً کوتاه است و ممکن است از چند دقیقه تا حداکثر ۴۸ ساعت کاری متغیر باشد. برای مشاهده نتیجه دانشجو باید مجدداً وارد حساب کاربری خود در سامانه همانندجو شده و به بخش درخواست‌های گذشته مراجعه کند. در این قسمت گزارش همانندجویی شامل درصد کلی تشابه متن هایلایت شده و منابع مشابه قابل مشاهده و دانلود به صورت فایل PDF است.

نحوه همانندجویی پروپوزال

فرآیند همانندجویی برای پروپوزال نیز مشابه پایان نامه است و از طریق سامانه همانندجو ایرانداک انجام می‌شود. دانشجو باید مراحل ثبت نام ثبت درخواست و بارگذاری متن پروپوزال را همانند ثبت پایان نامه طی کند. وارد کردن عنوان پروپوزال و شناسه استاد راهنما یا دانشگاه در این مرحله نیز ضروری است. هدف از همانندجویی پروپوزال اطمینان از اصالت ایده‌ها بیان مسئله و پیشینه پژوهش قبل از انجام کامل پایان نامه است.

درصد قابل قبول همانندجویی

درصد قابل قبول همانندجویی یک عدد ثابت و سراسری نیست و ممکن است بسته به دانشگاه مقطع تحصیلی و حتی گروه آموزشی متفاوت باشد. با این حال یک استاندارد کلی در بسیاری از مؤسسات آموزش عالی وجود دارد. آگاهی از این درصد مجاز برای دانشجویان حیاتی است تا بتوانند پس از دریافت گزارش همانندجویی وضعیت پژوهش خود را ارزیابی کرده و در صورت لزوم نسبت به کاهش درصد تشابه اقدام نمایند.

درصد مجاز همانندجویی

به طور معمول درصد مجاز همانندجویی برای پایان نامه‌ها و رساله‌ها در بسیاری از دانشگاه‌های ایران حداکثر ۳۰ درصد تعیین شده است. این بدان معناست که اگر گزارش همانندجویی نشان دهد که بیش از ۳۰ درصد متن شما با منابع موجود مطابقت دارد لازم است بخش‌های مشابه را بازنویسی یا اصلاح کنید تا درصد تشابه به زیر حد مجاز برسد. این درصد شامل بخش‌های استناد و منابع نمی‌شود.

درصد قابل قبول همانند جویی پروپوزال

درصد قابل قبول همانندجویی برای پروپوزال نیز معمولاً مشابه پایان نامه و در حدود ۳۰ درصد است. هرچند برخی دانشگاه‌ها ممکن است برای پروپوزال که متنی اولیه و کوتاه‌تر است کمی انعطاف بیشتری قائل شوند یا درصد کمتری را بپذیرند. اما اصل کلی بر این است که حتی در مرحله پروپوزال نیز اصالت ایده بیان مسئله و نحوه مرور ادبیات از اهمیت بالایی برخوردار است و نباید درصد تشابه از حد معقول فراتر رود.

کاهش درصد همانندجویی

در صورتی که پس از انجام همانندجویی درصد تشابه متن پایان نامه یا پروپوزال بیش از حد مجاز باشد دانشجو موظف به کاهش آن است. این کار نیازمند بازنگری دقیق متن و اعمال تغییرات لازم برای کاهش بخش‌های مشابه با منابع موجود است. فرآیند کاهش درصد همانندجویی نیازمند مهارت در بازنویسی نقل قول صحیح و ارجاع‌دهی دقیق است تا هم درصد تشابه کاهش یابد و هم محتوای علمی و انسجام متن حفظ شود.

راهکارهای کاهش درصد تشابه

برای کاهش درصد تشابه می‌توان از راهکارهای مختلفی استفاده کرد. مهم‌ترین راهکار بازنویسی (Paraphrasing) بخش‌های هایلایت شده با استفاده از کلمات و ساختارهای جملات خودتان در عین حفظ مفهوم اصلی است. استفاده صحیح از نقل قول مستقیم (با گذاشتن متن در گیومه و ذکر منبع) برای جملات و تعاریف کلیدی نیز ضروری است. همچنین اطمینان از ارجاع‌دهی دقیق و کامل به تمامی منابع مورد استفاده حتی اگر متن به طور کامل بازنویسی شده باشد اهمیت دارد. تغییر ساختار جملات استفاده از مترادف‌ها و توضیح مفاهیم با زبان خودتان نیز به کاهش درصد تشابه کمک می‌کند.

کاهش درصد همانندجویی در بیان مسئله پروپوزال

بخش بیان مسئله در پروپوزال معرفی و تشریح مشکلی است که پژوهش قصد حل آن را دارد. برای کاهش درصد همانندجویی در این بخش باید اطمینان حاصل کرد که شرح مسئله و اهمیت آن با زبان و تحلیل خود دانشجو نوشته شده باشد. به جای کپی کردن توضیحات مسئله از منابع دیگر باید با درک عمیق موضوع آن را به شیوه خودتان بیان کنید. استفاده از آمار و ارقام از منابع معتبر با ارجاع دقیق و تحلیل این داده‌ها توسط شما درصد تشابه را کاهش می‌دهد.

کاهش درصد همانندجویی در پیشینه پژوهش پروپوزال یا پایان نامه

بخش پیشینه پژوهش که شامل مرور مطالعات قبلی است معمولاً بیشترین درصد همانندجویی را به خود اختصاص می‌دهد. برای کاهش تشابه در این قسمت به جای خلاصه کردن یا کپی کردن نتایج مطالعات قبلی باید آن‌ها را تحلیل و نقد کنید. نتایج پژوهش‌های مختلف را با هم مقایسه کنید نقاط قوت و ضعف آن‌ها را بیان کنید و نشان دهید که پژوهش شما چگونه شکاف‌های موجود در دانش را پر می‌کند. استفاده از جملات ربطی و تحلیلی برای پیوند دادن مطالعات و ارائه دیدگاه خودتان درصد همانندجویی را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد.

پرداخت هزینه همانندجویی ایرانداک

استفاده از سامانه همانندجو ایرانداک رایگان نیست و برای هر بار ثبت درخواست همانندجویی مبلغی به عنوان هزینه دریافت می‌شود. این هزینه برای پوشش هزینه‌های نگهداری و توسعه سامانه و پایگاه داده آن است. مبلغ دقیق هزینه ممکن است در طول زمان تغییر کند و در صفحه پرداخت سامانه قابل مشاهده است. پرداخت هزینه معمولاً به صورت آنلاین و از طریق درگاه‌های بانکی متصل به سامانه انجام می‌شود و پس از پرداخت موفقیت‌آمیز فرآیند همانندجویی آغاز می‌شود.

موارد مربوط به سامانه همانندجو که لازم است دانشجویان از آن آگاه باشند

علاوه بر مراحل اصلی همانندجویی دانشجویان باید از نکات دیگری در خصوص سامانه همانندجو آگاه باشند. فرمت فایل قابل قبول برای بارگذاری (معمولاً Word یا PDF) محدودیت حجم فایل نحوه ارتباط سامانه با استاد راهنما (از طریق شناسه استاد) مدت اعتبار گزارش همانندجویی و امکان انجام همانندجویی برای دانشجویان خارجی از جمله این موارد هستند. همچنین آگاهی از اینکه سامانه بخش‌هایی مانند فهرست مطالب فهرست جداول و منابع را در محاسبه درصد تشابه لحاظ نمی‌کند می‌تواند مفید باشد.

شناسه استاد راهنما در همانندجو چیست؟

شناسه استاد راهنما کدی منحصربه‌فرد است که استاد از دانشگاه یا مؤسسه خود دریافت می‌کند. این شناسه برای ارتباط گزارش همانندجویی با استاد مربوطه و تأیید نهایی نتیجه توسط ایشان در سامانه همانندجو استفاده می‌شود.

چه قالبی از فایل‌ها برای بارگذاری در سامانه همانندجو مورد قبول است؟

سامانه همانندجو معمولاً از فایل‌های با فرمت‌های رایج مانند Word (.docx) و PDF پشتیبانی می‌کند. توصیه می‌شود قبل از بارگذاری متن را نهایی کرده و از فرمت‌های مورد قبول سامانه استفاده کنید.

اگر نتیجه همانندجویی بیش از 30 درصد باشد چه اقدامی باید انجام شود؟

اگر درصد همانندجویی از حد مجاز (معمولاً 30 درصد) بالاتر باشد باید گزارش را بررسی کرده و بخش‌های هایلایت شده را بازنویسی نقل قول یا به درستی ارجاع دهید تا درصد تشابه کاهش یابد و سپس مجدداً فایل را در سامانه ثبت کنید.

گزارش همانندجویی برای چه کسانی ارسال می‌شود؟

گزارش همانندجویی علاوه بر دانشجو برای استاد راهنما (در صورت وارد کردن شناسه ایشان) و همچنین کارشناس یا واحد مربوطه در دانشگاه یا مؤسسه محل تحصیل ارسال می‌شود تا مورد بررسی و تأیید قرار گیرد.