بخشیدن نمونه فرم ابرا مهریه

ابراء مهریه فرآیندی حقوقی است که طی آن زوجه با اراده آزاد و آگاهانه، ذمه زوج را از پرداخت مهریه به صورت کامل یا جزئی بری می کند. این عمل حقوقی، که با تنظیم دقیق سند رسمی یا عادی انجام می گیرد، ماهیتی لازم و غیرقابل رجوع دارد و برای اطمینان از قطعیت آن، آگاهی از ابعاد حقوقی و نمونه فرم های صحیح ضروری است.

مهریه به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی، پس از جاری شدن خطبه عقد، به مالکیت زن درمی آید. این حق، امکان مطالبه یا بخشش آن را برای زوجه فراهم می سازد. در موارد متعددی، از جمله تمایل به تسهیل فرآیند طلاق توافقی، ابراز علاقه و گذشت، یا در قبال دریافت حقوق دیگر، زوجه تصمیم به بخشیدن مهریه می گیرد. از میان روش های مختلف اسقاط مهریه، ابراء مهریه به دلیل ماهیت قطعی و غیرقابل رجوع خود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تنظیم صحیح و آگاهانه سند ابراء، تضمین کننده آثار حقوقی مطلوب برای هر دو طرف است.

مقاله حاضر با هدف ارائه یک راهنمای جامع و تخصصی برای کلیه افرادی که درگیر موضوع ابراء مهریه هستند، تدوین شده است. در این بررسی، ضمن تبیین دقیق مفاهیم حقوقی مرتبط و تشریح تفاوت های اساسی ابراء با سایر روش های بخشش مهریه، به شرایط و الزامات قانونی ابراء پرداخته خواهد شد. همچنین، با ارائه نمونه فرم های کاربردی (اعم از عادی و رسمی) و نکات مشاوره ای حیاتی، گامی در جهت شفاف سازی و تسهیل این فرآیند حقوقی برداشته می شود تا کاربران با دیدگاهی روشن و آگاهانه، بهترین تصمیم را اتخاذ نمایند.

درک مفاهیم حقوقی پایه: مهریه و انواع روش های اسقاط آن

آشنایی با مبانی حقوقی مهریه و تمایز میان روش های مختلف بخشش آن، پیش نیاز هرگونه اقدام در این زمینه است. این درک عمیق، به زوجه کمک می کند تا تصمیمی آگاهانه و مطابق با منافع خود اتخاذ کند و از بروز مشکلات حقوقی احتمالی در آینده جلوگیری نماید.

مهریه چیست و مالکیت زن بر آن از چه زمانی آغاز می شود؟

مهریه (یا صداق) مالی است که به موجب عقد نکاح، مرد مکلف به پرداخت آن به زن می شود. این مال می تواند به صورت وجه نقد، سکه، اموال غیرمنقول (مانند خانه یا زمین)، یا هر چیز باارزش دیگری تعیین شود. مطابق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، زن مالک تمام مهریه می شود. این مالکیت به او حق می دهد که هر زمان که بخواهد، تمام یا قسمتی از مهریه خود را مطالبه کرده یا آن را به همسرش ببخشد. مهریه می تواند عندالمطالبه (به محض تقاضای زن) یا عندالاستطاعه (در صورت توانایی مالی مرد) باشد، اما در هر دو حالت، اصل مالکیت زن بر آن پابرجاست.

انواع روش های حقوقی برای اسقاط مهریه و تفاوت های کلیدی آن ها

بخشیدن مهریه اشکال حقوقی متفاوتی دارد که هر یک آثار و پیامدهای خاص خود را به دنبال دارند. تمایز میان این روش ها برای جلوگیری از سردرگمی و اتخاذ تصمیم درست، حیاتی است.

ابراء مهریه: غیرقابل رجوع و قطعی

ابراء (Absolution) در لغت به معنای بری کردن و در اصطلاح حقوقی، عبارت است از صرف نظر کردن داین (طلبکار) از حق خود به اختیار و بری کردن ذمه مدیون (بدهکار). در مورد مهریه، ابراء یعنی زن (داین) با اراده خود، ذمه مرد (مدیون) را از پرداخت مهریه بری کند. این عمل حقوقی، یک ایقاع محسوب می شود؛ بدین معنا که تنها با اراده یک جانبه زوجه محقق می گردد و نیاز به قبول زوج ندارد. مهم ترین ویژگی و مزیت ابراء مهریه، «غیرقابل رجوع بودن و قطعی بودن» آن است. بر اساس ماده ۲۸۹ قانون مدنی: ابراء عبارت از این است که داین از حق خود به اختیار صرف نظر نماید. این بدین معناست که پس از ابراء مهریه، زن تحت هیچ شرایطی نمی تواند از بخشش خود عدول کرده و مجدداً مهریه را مطالبه کند، مگر اینکه بطلان ابراء ثابت شود.

بذل مهریه: قابل رجوع در عده طلاق

بذل (Waiver) معمولاً در ازای طلاق خلع یا مبارات اتفاق می افتد. در این نوع طلاق، زن با بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه یا مال دیگر به مرد، از او می خواهد که وی را طلاق دهد. تفاوت عمده بذل با ابراء، در «قابلیت رجوع» آن است. زن در ایام عده طلاق (حدود سه ماه و ده روز پس از طلاق) حق دارد از بذل مهریه خود پشیمان شده و به مهریه رجوع کند. در صورت رجوع زن به مهریه، مرد نیز می تواند به زندگی مشترک رجوع کند و طلاق منتفی خواهد شد. این قابلیت رجوع، بذل مهریه را نسبت به ابراء، روشی کم ثبات تر می سازد.

هبه مهریه: پیچیدگی در قابلیت رجوع

هبه (Donation) به معنای هدیه کردن مال به دیگری است. در این روش، زن مهریه خود را به عنوان هبه به همسرش واگذار می کند. در مورد قابلیت رجوع از هبه مهریه، اختلاف نظر حقوقی وجود دارد. اگر هبه معوض باشد (مثلاً در ازای انجام کاری توسط مرد) یا به اقارب نسبی (مانند فرزند) انجام شده باشد، اصولاً غیرقابل رجوع است. اما اگر هبه غیرمعوض و به غیر اقارب باشد، ممکن است زن بتواند از آن رجوع کند. به دلیل این پیچیدگی و عدم قطعیت، هبه معمولاً روش توصیه شده ای برای بخشش مهریه نیست، مگر با مشاوره حقوقی دقیق و در شرایط خاص.

صلح مهریه: لازم و غیرقابل رجوع با امکان شرط فسخ

صلح (Conciliation) عقدی است که طرفین به موجب آن بر امری توافق می کنند، از جمله بخشش مهریه. صلح عقدی لازم است و اصولاً هیچ یک از طرفین نمی توانند به صورت یک جانبه آن را فسخ کنند یا از آن رجوع نمایند. مگر اینکه در خود عقد صلح، حق فسخ یا خیار فسخ برای یکی از طرفین یا هر دو پیش بینی شده باشد. اگرچه صلح مهریه می تواند ابزاری برای بخشش مهریه باشد، اما لازم بودن آن و امکان گنجاندن شروط در آن، نیازمند دقت فراوان در تنظیم متن است تا ابهامی در خصوص قابلیت رجوع یا عدم رجوع آن ایجاد نشود.

اقرار به دریافت مهریه: اسقاط حق مطالبه

این روش به معنای آن است که زن با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی یا دادگاه، رسماً اقرار کند که تمام یا قسمتی از مهریه خود را از همسرش دریافت کرده است، حتی اگر در واقع چنین اتفاقی نیفتاده باشد. از آنجا که طبق قواعد حقوقی، انکار بعد از اقرار مسموع نیست، این اقرار رسمی باعث می شود که زن دیگر نتواند مجدداً مهریه را مطالبه کند. این روش نیز عملاً به منزله یک بخشش غیرقابل برگشت تلقی می شود، زیرا اثبات خلاف اقرار رسمی بسیار دشوار است و به جز در موارد اثبات جعل یا اشتباه مؤثر، پذیرفته نیست. این روش به خصوص در شرایطی که زوج قصد بری الذمه شدن کامل از مهریه را دارد و زوجه تمایل به بخشش آن، اما نه به صورت ابراء صریح، دارد، کاربرد پیدا می کند.

چرا ابراء مهریه معمولاً بهترین و قطعی ترین روش است؟

با توجه به توضیحات فوق، ابراء مهریه به دلیل ماهیت ایقاعی و «غیرقابل رجوع بودن مطلق» خود، قطعیت و اطمینان بیشتری را نسبت به سایر روش ها فراهم می کند. در حالی که بذل مهریه تحت شرایطی قابل رجوع است و هبه نیز ممکن است ابهاماتی در خصوص رجوع داشته باشد، ابراء به طور قاطع ذمه مرد را بری می کند و زن حق مطالبه مجدد نخواهد داشت. این قطعیت، هم برای زن که قصد گذشت کامل دارد و هم برای مرد که می خواهد از بار تعهد مهریه رها شود، مزیت مهمی محسوب می شود و از بروز دعاوی آتی جلوگیری می کند. لذا در مواردی که هدف بخشش قطعی و بدون بازگشت مهریه است، ابراء ارجحیت دارد.

ابراء مهریه: شرایط و نکات کلیدی

ابراء مهریه، با وجود ماهیت ایقاعی و یک جانبه اش، تابع شرایط و ضوابط حقوقی خاصی است که رعایت آن ها برای صحت و اعتبار این عمل حقوقی ضروری است. عدم توجه به این نکات می تواند ابراء را باطل یا بلااثر سازد.

ابراء مهریه چیست؟ (توضیح عمیق تر)

همانطور که پیش تر اشاره شد، ابراء یک ایقاع است. ایقاع عملی حقوقی است که با اراده یک شخص ایجاد می شود و نیاز به قبول شخص دیگری ندارد. در مورد ابراء مهریه، به محض اینکه زن با قصد و اراده واقعی خود، ذمه همسرش را از پرداخت مهریه بری کند، ابراء محقق می شود. این عمل، یک طرفه و بدون نیاز به موافقت یا امضای زوج است. با این حال، برای اثبات و سندیت بخشیدن به این ابراء، نیاز به تنظیم سند کتبی (عادی یا رسمی) است تا در مراجع قضایی قابل استناد باشد. بری شدن ذمه زوج به این معناست که دیگر هیچ دینی از بابت مهریه بر عهده او نیست و زن نیز هیچ طلب و حقی در این خصوص نخواهد داشت.

شرایط صحت و اعتبار ابراء مهریه

برای اینکه ابراء مهریه از نظر حقوقی صحیح و معتبر باشد، باید شرایط ذیل رعایت شود:

1. اهلیت زوجه: زوجه در زمان ابراء باید دارای اهلیت قانونی برای انجام عمل حقوقی باشد. این اهلیت شامل بلوغ، عقل و رشد است. به عبارت دیگر، زن باید بالغ (سن ۱۸ سال تمام شمسی)، عاقل و رشید (توانایی اداره اموال و تشخیص مصلحت خود را داشته باشد) باشد. ابراء مهریه توسط افراد صغیر، مجنون یا سفیه (که توانایی اداره اموال خود را ندارند) باطل است، مگر اینکه با اذن ولی یا قیم قانونی آن ها و تشخیص مصلحت باشد.
2. رضایت کامل و عدم اکراه: ابراء مهریه باید با قصد و رضای کامل و بدون هیچ گونه فشار، اجبار، اکراه، تهدید یا فریب از سوی زوجه صورت گیرد. اگر ثابت شود که ابراء تحت اکراه بوده است، از اساس باطل خواهد بود و زن می تواند مهریه خود را مطالبه کند. قصد واقعی زوجه برای صرف نظر از حق مهریه، رکن اصلی صحت ابراء است.
3. مشروعیت موضوع: موضوع ابراء باید قانونی و شرعی باشد. اگر ابراء برای انجام عمل غیرقانونی یا نامشروعی صورت گیرد، باطل خواهد بود. (این شرط در مورد مهریه معمولاً مشکل ساز نیست، زیرا خود مهریه موضوعی مشروع است).
4. مشخص بودن موضوع ابراء: میزان و نوع مهریه ای که ابراء می شود باید به صورت دقیق و شفاف در سند ذکر شود. ابراء کلی و مبهم بدون اشاره به جزئیات مهریه می تواند محل ابهام و اختلاف باشد. به عنوان مثال، باید مشخص شود که کل مهریه ابراء می شود یا بخشی از آن، و در صورت بخشش بخشی، میزان دقیق آن تعیین گردد.

به یاد داشته باشید، عدم رعایت هر یک از این شرایط می تواند به ابطال سند ابراء مهریه منجر شود و بار اثبات این عدم رعایت بر عهده مدعی است.

آیا زن می تواند بعد از ابراء مهریه از بخشش خود رجوع کند؟ (پاسخ قاطعانه)

پاسخ صریح: خیر، ابراء مهریه اصولاً غیرقابل رجوع و لازم است.

ابراء یک ایقاع لازم است و به محض تحقق، آثار حقوقی قطعی خود را به بار می آورد. این بدان معناست که پس از اینکه زوجه به درستی و با رعایت تمامی شرایط قانونی، مهریه خود را ابراء کرد، دیگر نمی تواند از این بخشش عدول نموده و مطالبه مجدد مهریه نماید. فلسفه این عدم قابلیت رجوع، ایجاد ثبات در روابط حقوقی و جلوگیری از تزلزل در تعهدات است. این ویژگی، ابراء را از سایر روش ها مانند بذل مهریه که تحت شرایطی قابل رجوع است، متمایز می کند.

تنها در موارد بسیار استثنایی و با اثبات شرایط خاص قضایی، ممکن است اعتبار سند ابراء زیر سوال رود؛ مواردی نظیر:

• اثبات اکراه یا اجبار زوجه در زمان امضای سند ابراء.
• اثبات جنون یا سفاهت زوجه در زمان ابراء (عدم اهلیت).
• اثبات جعل در سند ابراء (تغییر محتوا یا امضای جعلی).
• اثبات اشتباه مؤثر در موضوع ابراء که به اراده زوجه خلل وارد کرده باشد.

در چنین مواردی، بار اثبات بر عهده زوجه است و فرآیند قضایی پیچیده ای را طلب می کند. لذا، تصمیم به ابراء مهریه باید با نهایت دقت، آگاهی و پس از مشاوره حقوقی کافی اتخاذ شود.

نحوه تنظیم و ثبت نمونه فرم ابرا مهریه: گام به گام

یکی از بخش های کاربردی و حائز اهمیت در فرآیند ابراء مهریه، آگاهی از نحوه تنظیم و ثبت آن است. بسته به نوع سند (عادی یا رسمی)، مراحل و اعتبار حقوقی متفاوتی وجود دارد که در ادامه به تفصیل تشریح می شود.

ابراء مهریه با سند عادی (دست نویس)

تنظیم ابراء مهریه بر روی یک برگ عادی و به صورت دست نویس، یکی از روش های ساده و اولیه است که در آن زوجین توافق خود را مکتوب می کنند.

توضیح: در این روش، زوجین یا زوجه به تنهایی متنی را بر روی یک برگه معمولی (که سند رسمی محسوب نمی شود) می نویسند و در آن اقرار به ابراء مهریه می شود. سپس زوجه (و در صورت لزوم زوج و شهود) آن را امضا می کنند.

مزایا:

• سادگی و سرعت در تنظیم.
• عدم نیاز فوری به مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و صرف هزینه های اولیه.

معایب:

• اعتبار حقوقی پایین تر نسبت به اسناد رسمی در مراجع قضایی.
• قابلیت انکار و تردید توسط زوجه (یا وراث وی) در آینده.
• در صورت بروز اختلاف، نیاز به اثبات اصالت سند در دادگاه که فرآیندی زمان بر و هزینه بر است.
• عدم امکان توقیف عملیات اجرایی مهریه بر مبنای سند عادی در صورت طرح دعوای مهریه توسط زوجه.

نکات مهم: برای افزایش اعتبار سند عادی، توصیه می شود حتماً با حضور حداقل دو شاهد معتبر و مطلع از مفاد سند، ذیل آن امضا شود و مشخصات کامل شهود نیز ذکر گردد. شهود می توانند در صورت لزوم، در دادگاه بر اصالت و صحت امضا شهادت دهند.

نمونه فرم ابراء کل مهریه به صورت عادی و دست نویس

«بسمه تعالی»

«اینجانبه خانم …………………، فرزند ……………….، به شماره شناسنامه ……………………..، صادره از ……………….، دارای شماره ملی …………………………..، به نشانی ………………………………………………………. . با طیب خاطر، کمال صحت عقل و رضایت کامل، اقرار و اعلام می نمایم که تمامی مهریه خود را که به موجب سند ازدواج به شماره ………………….، دفتر ثبت ازدواج شماره ……………..، تاریخ ………………..، عبارت است از …………………………………………………….. (مثلاً: ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی)، به همسرم جناب آقای ………………………، فرزند ………………….، به شماره شناسنامه …………………………….، صادره از ……………………….، دارای شماره ملی ………………………….، ابراء نمودم. بدین وسیله ذمه ایشان از پرداخت کل مهریه مذکور بری گردیده و اینجانبه هیچ گونه حق و ادعایی نسبت به مهریه فوق الذکر در حال و آینده نخواهم داشت و حق هرگونه مطالبه ای را از خود سلب و ساقط می نمایم.»

«امضا و اثر انگشت زوجه»

«مشخصات و امضای شاهد اول: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس»

«مشخصات و امضای شاهد دوم: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس»

«تاریخ تنظیم سند: ………………..»

نمونه فرم ابراء بخشی از مهریه به صورت عادی و دست نویس

«بسمه تعالی»

«اینجانبه خانم …………………، فرزند ……………….، به شماره شناسنامه ……………………..، صادره از ……………….، دارای شماره ملی …………………………..، به نشانی ………………………………………………………. . با طیب خاطر، کمال صحت عقل و رضایت کامل، اقرار و اعلام می نمایم که از مجموع مهریه خود که به موجب سند ازدواج به شماره ………………….، دفتر ثبت ازدواج شماره ……………..، تاریخ ………………..، عبارت است از …………………………………………………….. (مثلاً: ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی)، به میزان …………………………………. (مثلاً: ۵۰ سکه تمام بهار آزادی) را به همسرم جناب آقای ………………………، فرزند ………………….، به شماره شناسنامه …………………………….، صادره از ……………………….، دارای شماره ملی ………………………….، ابراء نمودم. بدین وسیله ذمه ایشان از پرداخت میزان ……………………………. (مثلاً: ۵۰ سکه تمام بهار آزادی) مهریه بری گردیده و اینجانبه هیچ گونه حق و ادعایی نسبت به مقدار ابراء شده در حال و آینده نخواهم داشت. مابقی مهریه به میزان ………………………… (مثلاً: ۵۰ سکه تمام بهار آزادی) کماکان به قوت خود باقی است و حق هرگونه مطالبه ای را نسبت به بخش ابراء شده، از خود سلب و ساقط می نمایم.»

«امضا و اثر انگشت زوجه»

«مشخصات و امضای شاهد اول: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس»

«مشخصات و امضای شاهد دوم: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس»

«تاریخ تنظیم سند: ………………..»

ابراء مهریه با سند رسمی (در دفتر اسناد رسمی)

معتبرترین و قطعی ترین روش برای ابراء مهریه، مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و تنظیم سند رسمی ابراء است. این روش، آثار حقوقی بسیار مستحکمی دارد.

توضیح: زوجه با حضور در یکی از دفاتر اسناد رسمی، قصد خود مبنی بر ابراء مهریه را اعلام می کند. سردفتر پس از احراز هویت و اطمینان از اهلیت و رضایت کامل زوجه، سند رسمی ابراء را تنظیم و به ثبت می رساند. این سند به دلیل جنبه رسمی خود، از اعتبار بالایی برخوردار است.

مزایا:

• اعتبار حقوقی بسیار بالا: اسناد رسمی در مراجع قضایی و اجرایی غیرقابل انکار و تردید هستند و تنها با ادعای جعل می توان به آن ها اعتراض کرد.
• قابلیت اجرا: بر خلاف سند عادی، سند رسمی ابراء مهریه می تواند مستقیماً در مراجع اجرایی به کار گرفته شود و از ادامه عملیات اجرایی مهریه جلوگیری کند.
• اطمینان و قطعیت: رسمی بودن سند، از هرگونه ابهام یا ادعای بعدی مبنی بر عدم رضایت یا عدم اهلیت جلوگیری می کند.
• اطلاع رسانی به دفتر ازدواج: دفتر اسناد رسمی موضوع ابراء را به دفتری که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده اطلاع می دهد تا در سند ازدواج نیز ثبت شود.

مدارک لازم:

1. اصل شناسنامه و کارت ملی زوج و زوجه (یا تنها زوجه در صورت عدم نیاز به حضور زوج).
2. اصل سند ازدواج (عقدنامه).
3. حضور شخص زوجه در دفتر اسناد رسمی. (در برخی موارد خاص و برای اطمینان بیشتر، سردفتر ممکن است حضور زوج را نیز برای اطلاع و قبول بری الذمه شدن ضروری بداند، هرچند از نظر حقوقی ابراء ایقاع و یک جانبه است).

مراحل انجام:

1. حضور زوجه در دفتر اسناد رسمی به همراه مدارک.
2. مشاوره سردفتر با زوجه برای اطمینان از اهلیت، رضایت کامل و آگاهی از تبعات حقوقی ابراء.
3. تنظیم پیش نویس سند ابراء مهریه توسط سردفتر.
4. قرائت مفاد سند برای زوجه و اطمینان از درک کامل آن.
5. امضای سند توسط زوجه (و در صورت نیاز، شهود و سردفتر).
6. پرداخت هزینه های مربوطه.
7. ثبت سند در دفترخانه و ارائه رونوشت به زوجه.

نمونه متن حقوقی ابراء مهریه در سند رسمی (جهت اطلاع)

متن زیر، یک نمونه کلی از سند ابراء مهریه است که توسط دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود. جزئیات ممکن است بر اساس رویه هر دفترخانه یا شرایط خاص، متفاوت باشد:

«اینجانبه خانم …………………، فرزند ……………….، به شماره شناسنامه ……………………..، و شماره ملی …………………………..، به نشانی ……………………………………………………….، همسر دائمی آقای ………………………، فرزند ………………….، به شماره شناسنامه …………………………….، و شماره ملی ………………………….، (زوج) به موجب سند نکاحیه به شماره ترتیب ………………….، مورخ ………………..، دفتر رسمی ازدواج شماره …………………. شهر ………………….، اقرار و اعلام می نمایم که با کمال صحت عقل و قوای جسمی و روحی و با آزادی کامل اراده و رضایت تامه و بدون هیچ گونه اکراه و اجبار و فریب و بدون هرگونه شرط و عوضی، ذمه همسرم جناب آقای ……………………… را از پرداخت تمامی مهریه خود، اعم از سکه، وجه نقد، یا هر مال دیگر به میزان ………………………………….، مندرج در سند نکاحیه فوق الذکر، تماماً بری نموده و از حق خود نسبت به تمامی مهریه مذکور به اختیار صرف نظر نمودم. لذا از تاریخ تنظیم این سند، دیگر هیچ گونه حق و حقوقی از بابت مهریه در سند ازدواج فوق الذکر بر عهده همسرم نمی باشد و هرگونه ادعا و آغاز سخنی از اینجانبه در آینده تحت هر عنوان مربوط به مهریه، از درجه اعتبار ساقط است. ضمن عقد خارج لازم انعقاد یافته شفاهی، کلیه ادعاها و اعتراضات بعدی و احتمالی خود را تحت هر عنوان پیش بینی شده یا نشده از خود سلب و ساقط می نمایم.»

«مدارک احراز هویت به رؤیت سردفتر رسید. امضا و اثر انگشت زوجه»

«گواهی سردفتر: صحت اقرار مقرّ و عدم اکراه و اجبار ایشان، محرز و سند مطابق قوانین و مقررات تنظیم و ثبت گردید.»

توصیه های حقوقی حیاتی قبل از ابراء مهریه

تصمیم به ابراء مهریه، یکی از مهم ترین تصمیمات مالی و حقوقی در زندگی زوجه است که می تواند پیامدهای بلندمدتی داشته باشد. لذا رعایت نکات زیر اکیداً توصیه می شود:

1. مشاوره با وکیل متخصص خانواده: قبل از هرگونه اقدام برای بخشش مهریه، حتماً با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کنید. وکیل می تواند تمامی جوانب حقوقی، مزایا، معایب و عواقب این تصمیم را به شما توضیح داده و بهترین راهکار را بر اساس شرایط خاص شما ارائه دهد.
2. آگاهی کامل از تبعات حقوقی و مالی: زوجه باید به طور کامل از این نکته آگاه باشد که ابراء مهریه به معنای صرف نظر همیشگی از آن است و امکان رجوع وجود ندارد. این تصمیم می تواند در آینده، به خصوص در صورت وقوع طلاق یا مشکلات مالی، بر زندگی زوجه تأثیر عمیقی بگذارد.
3. در نظر گرفتن شرایط آینده: پیش بینی آینده دشوار است، اما زوجه باید با در نظر گرفتن تمامی احتمالات (مانند طلاق، بیماری، از دست دادن شغل) تصمیم به ابراء مهریه بگیرد. مهریه می تواند پشتوانه مالی مهمی برای زن باشد.

ابراء مهریه در شرایط خاص

گاهی ابراء مهریه در ارتباط با شرایط یا توافقات خاصی صورت می گیرد که در این صورت، لازم است جزئیات این شرایط در سند به دقت منعکس شود. این شرایط می تواند ماهیت ابراء را از یک ابراء مطلق به یک صلح معوض یا ایقاع مشروط تغییر دهد.

ابراء مهریه در قبال حق طلاق

در بسیاری از موارد، زوجه در ازای بخشش مهریه خود، از زوج «وکالت بلاعزل در طلاق» دریافت می کند. این توافق، به زن امکان می دهد که بدون نیاز به رضایت مجدد مرد و مراجعه به دادگاه، بتواند خود را مطلقه کند.

توضیح: این فرآیند اغلب در قالب دو سند جداگانه (سند ابراء مهریه و سند وکالت بلاعزل در طلاق) یا گاهی به صورت یک سند تلفیقی (صلح معوض) در دفتر اسناد رسمی انجام می شود. نکته حیاتی این است که وکالت در طلاق باید به صورت «بلاعزل» تنظیم شود تا مرد نتواند در آینده آن را فسخ کند و حق طلاق زن پابرجا بماند. همچنین، میزان مهریه ای که ابراء می شود و شروط مربوط به اعمال وکالت (مثلاً در صورت عدم پرداخت نفقه) باید کاملاً شفاف و مشخص باشد.

نمونه فرم ابراء مهریه در قبال حق طلاق (تلفیقی به صورت صلح معوض)

«بسمه تعالی»

«اینجانبه خانم …………………، فرزند ……………….، به شماره شناسنامه ……………………..، و شماره ملی …………………………..، به نشانی ……………………………………………………….، همسر دائمی آقای ………………………، فرزند ………………….، به شماره شناسنامه …………………………….، و شماره ملی ………………………….، به موجب سند نکاحیه به شماره ترتیب ………………….، مورخ ………………..، دفتر رسمی ازدواج شماره …………………. شهر ………………….، اقرار و اعلام می نمایم که با کمال صحت عقل و آزادی کامل اراده، در ازای اعطای وکالت بلاعزل در طلاق توسط همسرم جناب آقای ……………………… به اینجانبه (که به موجب سند رسمی وکالت نامه شماره …………………. مورخ ……………….. دفتر اسناد رسمی شماره …………………. تنظیم گردیده است)، تمامی مهریه خود به میزان …………………………………. (مثلاً: ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی) مندرج در سند نکاحیه فوق الذکر را به ایشان صلح نمودم. زوج نیز با حضور در دفترخانه، صلح را قبول و به اینجانبه وکالت بلاعزل در طلاق اعطا نمود. بدین وسیله، ذمه زوج از پرداخت مهریه مذکور بری گردیده و اینجانبه هیچ گونه حق و ادعایی نسبت به مهریه فوق الذکر در حال و آینده نخواهم داشت و حق هرگونه مطالبه ای را از خود سلب و ساقط می نمایم.»

«امضا و اثر انگشت زوجه»

«امضا و اثر انگشت زوج»

«تاریخ تنظیم سند: ………………..»

ابراء مهریه در قبال حضانت فرزند

یکی دیگر از شرایط خاص، ابراء مهریه در ازای اخذ حضانت فرزند یا توافق بر شرایط خاصی از حضانت است. این امر معمولاً در آستانه طلاق و با هدف تعیین تکلیف حضانت فرزندان صورت می گیرد.

توضیح: در این حالت، زوجه مهریه خود را (به صورت کلی یا جزئی) می بخشد تا حضانت فرزند یا فرزندان مشترک را به طور کامل یا تحت شرایط خاصی (مثلاً تا سن بلوغ، یا حضانت دائم) از آن خود کند. نکته مهم این است که توافقات مربوط به حضانت فرزندان، به دلیل جنبه حمایتی و مصلحت کودک، باید در دادگاه خانواده به تصویب برسد و صرف توافق زوجین، از نظر قانونی کافی نیست و ممکن است در آینده توسط دادگاه تعدیل شود. لذا، این ابراء معمولاً به صورت مشروط به تأیید دادگاه است.

نمونه فرم ابراء مهریه در ازای حضانت فرزند (مشروط)

«بسمه تعالی»

«اینجانبه خانم …………………، فرزند ……………….، به شماره شناسنامه ……………………..، و شماره ملی …………………………..، به نشانی ……………………………………………………….، همسر دائمی آقای ………………………، فرزند ………………….، به شماره شناسنامه …………………………….، و شماره ملی ………………………….، به موجب سند نکاحیه به شماره ترتیب ………………….، مورخ ………………..، دفتر رسمی ازدواج شماره …………………. شهر ………………….، اقرار و اعلام می نمایم که با کمال صحت عقل و آزادی کامل اراده، مشروط بر اینکه حضانت فرزند مشترک دختر/پسر به نام …………………، متولد ………………..، به صورت دائم/تا سن ……………….. سالگی به اینجانبه واگذار و به تأیید دادگاه محترم خانواده برسد، تمامی/بخشی از مهریه خود به میزان …………………………………. (مثلاً: ۵۰ سکه تمام بهار آزادی) مندرج در سند نکاحیه فوق الذکر را به همسرم جناب آقای ……………………… ابراء نمودم. زوج نیز حضانت مذکور را با شرایط فوق قبول نمود. بدیهی است در صورت عدم تحقق شرط مذکور و عدم تأیید آن توسط دادگاه، این ابراء مهریه کان لم یکن تلقی خواهد شد.»

«امضا و اثر انگشت زوجه»

«امضا و اثر انگشت زوج (در صورت قبول شرط)»

«تاریخ تنظیم سند: ………………..»

ابراء مهریه مشروط (به امری دیگر)

زوجه ممکن است مهریه خود را مشروط به وقوع یک امر خاص یا انجام فعلی توسط زوج ببخشد. به عنوان مثال، در قبال واگذاری یک ملک، مبلغی پول، یا هر تعهد دیگری از سوی زوج.

توضیح: در ابراء، قید شرط ممکن است ماهیت حقوقی آن را از یک ایقاع (ابراء محض) خارج کرده و آن را به یک عقد لازم مانند «صلح معوض» یا «هبه معوض» تبدیل کند. در این صورت، عدم تحقق شرط می تواند امکان فسخ عقد و مطالبه مهریه را برای زوجه فراهم آورد. لذا توصیه می شود در این موارد، به جای استفاده از فرم ابراء، از عقد صلح با شروط واضح و دقیق استفاده شود تا از بروز ابهامات حقوقی جلوگیری شود. در عقد صلح، طرفین بر بخشش مهریه در ازای انجام شرطی خاص توافق می کنند و این صلح، لازم و غیرقابل رجوع است مگر در صورت عدم اجرای شرط.

نمونه فرم ابراء مهریه با شرط (با تاکید بر ماهیت صلح)

«بسمه تعالی»

«اینجانبه خانم …………………، فرزند ……………….، به شماره شناسانه ……………………..، و شماره ملی …………………………..، به نشانی ……………………………………………………….، همسر دائمی آقای ………………………، فرزند ………………….، به شماره شناسنامه …………………………….، و شماره ملی ………………………….، به موجب سند نکاحیه به شماره ترتیب ………………….، مورخ ………………..، دفتر رسمی ازدواج شماره …………………. شهر ………………….، اقرار و اعلام می نمایم که با کمال صحت عقل و آزادی کامل اراده، در قالب عقد لازم و غیرقابل رجوع صلح، تمامی/بخشی از مهریه خود به میزان …………………………………. (مثلاً: ۳۰ سکه تمام بهار آزادی) مندرج در سند نکاحیه فوق الذکر را به زوج محترم، جناب آقای ………………………، صلح نمودم. عوض این صلح و شرط ضمن آن، عبارت است از انتقال یک دانگ از ملک مسکونی به نشانی ………………………………………………………. به پلاک ثبتی …………………………….. بخش ……………….. توسط زوج به نام اینجانبه، ظرف مدت ……………….. روز/ماه از تاریخ تنظیم این سند. زوج نیز با حضور در دفترخانه، صلح و شرط مذکور را قبول و متعهد به اجرای آن گردید. بدیهی است در صورت عدم اجرای شرط فوق در موعد مقرر، این صلح منفسخ و مهریه مذکور کماکان به قوت خود باقی خواهد ماند و اینجانبه حق فسخ صلح و مطالبه مهریه را خواهم داشت.»

«امضا و اثر انگشت زوجه»

«امضا و اثر انگشت زوج»

«تاریخ تنظیم سند: ………………..»

هزینه های ابراء مهریه در دفتر اسناد رسمی

مراجعه به دفتر اسناد رسمی برای تنظیم سند ابراء مهریه، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضاییه تعیین و سالانه به دفاتر اسناد رسمی ابلاغ می شود. آگاهی از این هزینه ها به متقاضیان کمک می کند تا با آمادگی کامل اقدام نمایند.

تعرفه دفاتر اسناد رسمی و اسناد مالی و غیرمالی

تعرفه های حق التحریر دفاتر اسناد رسمی هر سال توسط ریاست قوه قضاییه تعیین و ابلاغ می شود. این تعرفه ها شامل هزینه های مربوط به تنظیم و ثبت انواع اسناد، از جمله اسناد مالی و غیرمالی است. از آنجا که ابراء مهریه به معنای بری کردن ذمه زوج از پرداخت دین است و مستقیماً به انتقال مالی منجر نمی شود، معمولاً در دسته «اسناد غیرمالی» طبقه بندی می شود. البته، اگر سند در قالب «اقرار به دریافت مهریه» و با ذکر مبلغ مهریه تنظیم شود، ممکن است مشمول تعرفه های اسناد مالی گردد که هزینه بالاتری دارد.

برآورد هزینه تقریبی ابراء مهریه (سند غیرمالی)

برای تنظیم سند ابراء مهریه به عنوان یک سند غیرمالی، تعرفه حق التحریر معمولاً مبلغ ثابتی است که سالانه اعلام می شود. به عنوان مثال، در سال های اخیر، این مبلغ برای اسناد غیرمالی در حدود ۱,۰۰۰,۰۰۰ تا ۱,۵۰۰,۰۰۰ ریال (صد الی صد و پنجاه هزار تومان) بوده است. این مبلغ صرفاً حق التحریر دفترخانه است و هزینه های جانبی دیگری مانند مالیات بر ارزش افزوده (که بر اساس نرخ مصوب بر حق التحریر محاسبه می شود) و سایر عوارض نیز به آن اضافه خواهد شد. مبلغ دقیق را باید از دفترخانه مورد نظر استعلام نمود، زیرا تعرفه ها متغیر هستند.

جدول تعرفه اسناد مالی (برای مقایسه)

در صورتی که سند ابراء مهریه به صورت اقرار به دریافت مهریه و با ذکر مبلغ ریالی مهریه (مانند ارزش روز سکه ها) تنظیم شود، ممکن است مشمول تعرفه اسناد مالی گردد. این جدول جهت مقایسه و اطلاع کلی ارائه می شود و هزینه ها به طور پلکانی با افزایش مبلغ سند، تغییر می کند. (ارقام زیر صرفاً مثال بوده و نیاز به استعلام از تعرفه روز دفاتر اسناد رسمی دارد):

مبلغ سند (ریال)	تعرفه حق التحریر (در هزار)
تا ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۸ در هزار
تا ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (نسبت به مازاد ۱۰۰ میلیون)	۶ در هزار
تا ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (نسبت به مازاد ۵۰۰ میلیون)	۴ در هزار
بیش از ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (نسبت به مازاد ۱ میلیارد)	۲ در هزار
این ارقام تقریبی و برای مقایسه با اسناد غیرمالی است و در عمل، هزینه ها شامل سایر کسورات نیز می شود.

لازم به ذکر است که پرداخت هزینه های ابراء مهریه معمولاً بر عهده زوجه است، مگر اینکه زوجین بر خلاف آن توافق کرده باشند.

سوالات متداول

سوالات متداول ابرا مهریه

ابراء مهریه یعنی چه و چه تفاوتی با بذل مهریه دارد؟

ابراء مهریه به معنای بری کردن ذمه زوج (مرد) از پرداخت مهریه توسط زوجه (زن) با اراده خود است. این عمل حقوقی، یک ایقاع (یک جانبه) است و پس از تحقق، به طور کامل و غیرقابل رجوع، حق مطالبه مهریه را از زن سلب می کند. اما بذل مهریه معمولاً در ازای طلاق خلع یا مبارات صورت می گیرد و زن تا پایان عده طلاق می تواند از بذل خود رجوع کند. در صورت رجوع زن از بذل، مرد نیز می تواند به زندگی مشترک بازگردد.

آیا برای ابراء مهریه نیاز به رضایت پدر زن است؟

خیر، اگر زوجه بالغ و رشیده باشد (یعنی حداقل ۱۸ سال تمام شمسی داشته و توانایی اداره اموال خود را داشته باشد)، برای ابراء مهریه نیازی به رضایت پدر یا هیچ شخص دیگری ندارد. مهریه مال شخصی زن است و او مالک آن است و می تواند به اختیار خود در آن تصرف کند. البته، برخی دفاتر اسناد رسمی برای اطمینان بیشتر و جلوگیری از مشکلات احتمالی، ممکن است در سنین پایین تر بلوغ، مشاوره یا تأیید والدین را توصیه کنند که جنبه قانونی الزامی ندارد.

آیا امکان رجوع از ابراء مهریه وجود دارد؟

خیر، ابراء مهریه اصولاً یک عمل حقوقی قطعی و غیرقابل رجوع است. به محض اینکه زن با رعایت شرایط قانونی (اهلیت، رضایت و…) مهریه خود را ابراء کند، دیگر نمی تواند از این بخشش پشیمان شده و مجدداً مهریه را مطالبه کند. تنها در موارد بسیار استثنایی و با اثبات بطلان ابراء (مانند اثبات اکراه، جنون، سفاهت یا جعل سند) ممکن است این قاعده نقض شود که اثبات آن بسیار دشوار است.

مدارک لازم برای ثبت ابراء مهریه در دفترخانه چیست؟

برای ثبت ابراء مهریه در دفتر اسناد رسمی، مدارک اصلی شامل اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه، و اصل سند ازدواج (عقدنامه) است. در برخی موارد خاص، ممکن است سردفتر حضور زوج یا شهود را نیز برای احراز هویت یا اطمینان بیشتر درخواست نماید.

اعتبار سند عادی (دست نویس) ابراء مهریه چقدر است؟

سند عادی ابراء مهریه (دست نویس) معتبر است، اما از اعتبار اسناد رسمی برخوردار نیست. در صورت بروز اختلاف، اصالت این سند ممکن است مورد انکار یا تردید قرار گیرد و نیاز به اثبات در دادگاه دارد. اثبات اصالت سند عادی معمولاً از طریق شهادت شهود یا کارشناسی خط و امضا صورت می گیرد. بنابراین، اعتبار اثباتی آن نسبت به سند رسمی کمتر است و توصیه می شود برای قطعیت بیشتر، ابراء در قالب سند رسمی انجام شود.

آیا ابراء مهریه شامل نفقه، اجرت المثل و نحله هم می شود؟

خیر، ابراء مهریه فقط شامل حق مهریه می شود و به طور خودکار شامل سایر حقوق مالی زوجه مانند نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت و نحله (در طلاق های خاص) نمی شود. اگر زوجه قصد بخشش این حقوق را نیز داشته باشد، باید صراحتاً در متن سند ابراء یا سند دیگری به این موارد اشاره و آن ها را نیز ابراء نماید. در غیر این صورت، حق مطالبه نفقه، اجرت المثل و نحله برای زوجه باقی خواهد ماند.

در چه صورتی ممکن است سند ابراء مهریه باطل شود؟

سند ابراء مهریه در صورتی باطل یا بلااثر تلقی می شود که یکی از شرایط اساسی صحت آن مخدوش شده باشد. از جمله مهم ترین موارد عبارتند از: عدم اهلیت زوجه (جنون یا سفاهت در زمان ابراء)، اکراه و اجبار زوجه برای امضای سند، جعل در سند یا اثبات اشتباه مؤثر و اساسی که به اراده زوجه خلل وارد کرده باشد. در تمامی این موارد، بار اثبات بر عهده مدعی (زوجه) است و نیاز به حکم مراجع قضایی دارد.

اگر زن مهریه را ابراء کند، آیا در طلاق توافقی می تواند حقوق مالی دیگری مطالبه کند؟

بله، در صورت ابراء مهریه، زوجه همچنان می تواند سایر حقوق مالی خود مانند نفقه معوقه، اجرت المثل ایام زوجیت، نحله، و نصف دارایی (در صورت وجود شروط ضمن عقد نکاح) را در فرآیند طلاق توافقی مطالبه نماید. ابراء مهریه صرفاً حق مهریه را ساقط می کند و به خودی خود تأثیری بر سایر مطالبات مالی ندارد، مگر اینکه صراحتاً در توافق نامه طلاق توافقی، زوجه از تمامی این حقوق نیز صرف نظر کرده باشد.

نتیجه گیری

ابراء مهریه، تصمیمی حقوقی و دارای تبعات قطعی و غیرقابل بازگشت است که می تواند تأثیرات عمیقی بر آینده مالی و حقوقی زوجه داشته باشد. همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، این عمل حقوقی با بری کردن ذمه زوج از پرداخت مهریه، منجر به اسقاط دائم حق مطالبه مهریه برای زوجه می گردد.

انتخاب روش صحیح برای بخشش مهریه، از جمله تمایز میان ابراء، بذل، هبه و صلح، و همچنین آگاهی از شرایط صحت و اعتبار ابراء (مانند اهلیت و رضایت کامل زوجه) از اهمیت بسزایی برخوردار است. تنظیم سند ابراء، به ویژه در قالب سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی، به دلیل اعتبار حقوقی بالا و قطعیت آن، همواره توصیه می شود تا از بروز هرگونه ابهام یا اختلاف احتمالی در آینده جلوگیری شود.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و پیامدهای غیرقابل جبران این تصمیم، اکیداً توصیه می شود که پیش از هرگونه اقدام برای بخشیدن نمونه فرم ابرا مهریه، با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشاوره نمایید. این مشاوره می تواند اطمینان حاصل کند که تمامی جنبه های قانونی مورد توجه قرار گرفته و تصمیمی آگاهانه و مطابق با بهترین منافع فردی اتخاذ شود. امید است محتوای ارائه شده در این مقاله، راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی مخاطبان باشد تا با دانشی عمیق تر، در مسیر صحیح حقوقی گام بردارند.