نمونه دادخواست فسخ معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن
در شرایطی که خریدار به تعهد خود مبنی بر پرداخت ثمن معامله عمل نکند، فروشنده می تواند با استناد به مبانی قانونی نظیر خیار تأخیر ثمن یا شروط قراردادی، اقدام به فسخ معامله نماید. این حق قانونی به فروشنده امکان می دهد تا از ضرر و زیان ناشی از عدم انجام تعهد خریدار جلوگیری کند و وضعیت حقوقی را به حالت پیش از معامله بازگرداند.
شناخت دقیق حقوق و تکالیف طرفین در عقد بیع، به ویژه در زمان تخلف از پرداخت ثمن، برای هر دو طرف معامله حیاتی است. این آگاهی به فروشندگان کمک می کند تا در مواجهه با عدم پرداخت ثمن، اقدامات قانونی صحیح را در پیش گیرند و از حقوق خود دفاع کنند. این مقاله به بررسی جامع مبانی قانونی، شرایط اعمال حق فسخ، فرآیند عملی و تنظیم اوراق قضایی مورد نیاز برای فسخ معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن می پردازد.
مبانی حقوقی فسخ معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن
عقد بیع یا قرارداد خرید و فروش، یکی از رایج ترین و مهم ترین عقود در روابط حقوقی است. این عقد از جمله عقود لازم الاجرا محسوب می شود، به این معنا که پس از انعقاد، طرفین جز با داشتن مجوز قانونی یا توافق جدید، نمی توانند آن را برهم زنند. با این حال، قانونگذار در شرایط خاصی به طرفین، به ویژه فروشنده، حق فسخ معامله را اعطا کرده است.
مفهوم و ماهیت عقد بیع
عقد بیع، عقدی است که به موجب آن مالی در ازای دریافت عوض (ثمن) از مالکیت فروشنده به خریدار منتقل می شود. این عقد از جمله عقود معوض است که در آن هر دو طرف تعهداتی متقابل دارند: فروشنده متعهد به تسلیم مبیع و خریدار متعهد به پرداخت ثمن. اصل لازم بودن عقد بیع، به قراردادها استحکام می بخشد و از بی ثباتی معاملات جلوگیری می کند. با این حال، برای حفظ عدالت و حمایت از حقوق افراد، قانون مدنی در مواردی خاص حق فسخ معامله را پیش بینی کرده است.
خیار تأخیر ثمن: حق قانونی فروشنده (ماده ۴۰۲ قانون مدنی)
یکی از مهم ترین و رایج ترین حقوق فسخ برای فروشنده، خیار تأخیر ثمن است که ریشه در ماده ۴۰۲ قانون مدنی دارد. این خیار، به فروشنده این امکان را می دهد که در صورت عدم پرداخت ثمن توسط خریدار در یک بازه زمانی مشخص، معامله را برهم بزند.
تعریف خیار تأخیر ثمن
خیار تأخیر ثمن، حق فسخی است که قانون به فروشنده (بایع) می دهد تا در شرایطی که خریدار (مشتری) در مهلت مقرر ثمن معامله را نپردازد و مبیع نیز به او تسلیم نشده باشد، بتواند عقد بیع را فسخ کند. این حق، تنها به فروشنده اختصاص دارد و از طریق اعلام اراده وی، محقق می شود و سپس برای اعتبار نهایی، نیاز به تأیید دادگاه دارد.
شرایط تحقق خیار تأخیر ثمن
برای اینکه فروشنده بتواند از حق خیار تأخیر ثمن استفاده کند، باید تمامی شرایط زیر به صورت همزمان وجود داشته باشند:
- مبیع باید عین خارجی یا در حکم آن باشد: این شرط به این معناست که مورد معامله باید یک شیء مشخص و موجود باشد، مانند یک ملک معین، خودرویی با شماره پلاک مشخص، یا کالایی که از نظر اوصاف کاملاً معلوم است. در مواردی که مبیع کلی فی الذمه باشد (مانند ۱۰ تن گندم بدون تعیین مصداق خاص)، خیار تأخیر ثمن قابل اعمال نیست.
- برای پرداخت ثمن و تسلیم مبیع، مهلتی تعیین نشده باشد (معامله حال باشد): اگر طرفین در قرارداد، زمان مشخصی را برای پرداخت ثمن یا تسلیم مبیع تعیین کرده باشند (مثلاً پرداخت ثمن تا یک ماه آینده)، خیار تأخیر ثمن موضوعیت پیدا نمی کند. این خیار تنها در معاملاتی قابل اعمال است که اصطلاحاً حال باشند، یعنی پرداخت و تحویل باید همزمان یا در عرف بلافاصله صورت پذیرد.
- سه روز از تاریخ معامله گذشته باشد: حق فسخ برای فروشنده پس از گذشت سه روز کامل از تاریخ انعقاد عقد بیع ایجاد می شود. قبل از اتمام این سه روز، فروشنده حق فسخ بر اساس این خیار را ندارد.
- در این سه روز، نه فروشنده مبیع را تسلیم کرده باشد و نه خریدار تمام ثمن را پرداخت کرده باشد: تحقق این شرط، رکن اصلی خیار تأخیر ثمن است. اگر در طول سه روز اول پس از معامله، فروشنده کل مورد معامله را به خریدار تسلیم کند یا خریدار تمام ثمن را بپردازد، حق فسخ فروشنده ساقط می شود.
خیار تأخیر ثمن، یک ابزار قانونی قدرتمند برای حمایت از حقوق فروشنده در معاملات نقدی است که با عدم تعهد خریدار در پرداخت به موقع ثمن مواجه شده است.
موارد سقوط و عدم امکان اعمال خیار تأخیر ثمن
در برخی شرایط، حق خیار تأخیر ثمن برای فروشنده ساقط می شود یا از ابتدا محقق نمی گردد. این موارد در مواد ۴۰۳ تا ۴۰۸ قانون مدنی تشریح شده اند:
- مطالبه ثمن توسط بایع به نحوی که دلالت بر التزام به بیع کند (ماده ۴۰۳): اگر فروشنده پس از گذشت سه روز، به هر شکلی ثمن معامله را مطالبه کند و از قرائن مشخص شود که قصد وی پایبندی به قرارداد و دریافت پول بوده است، حق فسخ او ساقط می شود. به عنوان مثال، ارسال اظهارنامه مطالبه ثمن، نه اظهارنامه اعلام فسخ، می تواند نشانه ای از التزام به بیع تلقی شود.
- تسلیم تمام مبیع توسط بایع یا پرداخت تمام ثمن توسط مشتری در سه روز (ماده ۴۰۴): همانطور که پیشتر ذکر شد، اگر در طول سه روز از تاریخ بیع، فروشنده کل مبیع را تسلیم مشتری کند یا مشتری تمام ثمن را بپردازد، دیگر خیار فسخ برای فروشنده باقی نمی ماند.
- آماده بودن مشتری برای پرداخت ثمن و امتناع بایع (ماده ۴۰۵): اگر خریدار ثمن را آماده کرده باشد و قصد پرداخت آن را داشته باشد، اما فروشنده از دریافت آن خودداری کند، خیار فسخ برای فروشنده ایجاد نخواهد شد. در چنین حالتی، خریدار می تواند از طریق نهادهایی مانند «تودیع ثمن در صندوق دادگستری» وفای به عهد خود را اثبات کند.
- تسلیم بعض ثمن یا دادن آن به کسی که حق قبض ندارد (ماده ۴۰۷): پرداخت قسمتی از ثمن توسط خریدار یا پرداخت آن به شخصی که صلاحیت قانونی برای دریافت ثمن را ندارد، باعث سقوط خیار تأخیر ثمن نمی شود و فروشنده همچنان حق فسخ دارد. این مورد، یک استثنا بر قاعده کلی عدم پرداخت تمام ثمن است.
- ضمانت برای ثمن یا حواله ثمن (ماده ۴۰۸): اگر خریدار برای پرداخت ثمن، ضامن معتبری معرفی کند و فروشنده آن را بپذیرد، یا فروشنده ثمن را حواله دهد و حواله نیز محقق شود، خیار تأخیر ثمن ساقط می گردد.
استثنا: مبیع فاسد شدنی یا کم ارزش شونده (ماده ۴۰۹)
ماده ۴۰۹ قانون مدنی یک استثنای مهم بر قاعده سه روزه بودن خیار تأخیر ثمن را بیان می کند. اگر مبیع از کالاهایی باشد که در کمتر از سه روز فاسد می شود یا ارزش آن به سرعت کاهش می یابد (مانند مواد غذایی، گل های تزیینی و غیره)، حق خیار فروشنده از زمانی آغاز می شود که مبیع در معرض فساد یا کاهش قیمت قرار می گیرد. در این موارد، نیازی به انتظار سه روز کامل نیست و فروشنده می تواند زودتر اقدام به فسخ کند تا از ضرر بیشتر جلوگیری شود.
فسخ معامله بر اساس شرط قراردادی (خیار شرط / فسخ به شرط تخلف)
علاوه بر حق فسخ قانونی که تحت عنوان خیار تأخیر ثمن شناخته می شود، طرفین معامله می توانند با توافق یکدیگر، شروطی را در قرارداد بگنجانند که با تحقق آن شروط، حق فسخ برای یکی از طرفین یا هر دو ایجاد شود. این نوع فسخ، بر اساس خیار شرط یا فسخ به شرط تخلف صورت می گیرد.
تعریف شرط فسخ
شرط فسخ، بندی است که طرفین در متن قرارداد (مانند مبایعه نامه) پیش بینی می کنند و مقرر می دارند که در صورت تخلف از یک تعهد خاص (مثلاً عدم پرداخت ثمن در موعد مقرر، یا عدم تحویل اسناد در تاریخ معین)، برای یکی از طرفین حق فسخ معامله ایجاد می شود. این شرط باید صراحتاً در قرارداد ذکر شده و شرایط اعمال آن نیز روشن باشد.
تفاوت با خیار تأخیر ثمن
تفاوت کلیدی بین خیار تأخیر ثمن و فسخ بر اساس شرط قراردادی، در منشأ حق فسخ است. خیار تأخیر ثمن یک حق قانونی است که قانونگذار آن را برای فروشنده در شرایط خاصی مقرر کرده است، حتی اگر در قرارداد به آن اشاره ای نشده باشد. اما شرط فسخ، منبعی قراردادی دارد و تنها در صورتی معتبر و قابل اعمال است که طرفین صراحتاً در قرارداد خود بر آن توافق کرده باشند. همچنین، شرایط تحقق و مدت اعمال این دو نوع حق فسخ می تواند کاملاً متفاوت باشد و بستگی به متن و مفاد قرارداد و یا مواد قانونی مربوطه دارد.
شرایط و نحوه اعمال شرط فسخ
برای اعمال فسخ بر اساس شرط قراردادی، رعایت نکات زیر ضروری است:
- لزوم صراحت شرط در قرارداد: شرط فسخ باید به وضوح و با جزئیات کامل در متن قرارداد ذکر شود. ابهام در این شرط می تواند مانع از اعمال آن گردد.
- تعیین مدت برای شرط فسخ: برخی حقوقدانان معتقدند که اگر برای اعمال شرط فسخ، مدتی تعیین نشده باشد، ممکن است شرط باطل تلقی شود. لذا بهتر است مدت زمان مشخصی برای اعمال حق فسخ تعیین گردد.
- نحوه اعلام فسخ: طرفین می توانند در قرارداد نحوه اعلام فسخ را نیز مشخص کنند، مثلاً از طریق ارسال اظهارنامه. رعایت این رویه، به اثبات اعمال حق فسخ کمک می کند.
فرآیند عملی فسخ معامله و تنظیم اوراق قضایی
پس از اینکه فروشنده متوجه شد حق فسخ معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن برای او ایجاد شده است، باید فرآیند قانونی را برای اعمال این حق و نهایتاً تأیید آن در دادگاه طی کند. این فرآیند شامل چند گام اصلی است.
گام اول: اعلام اراده فسخ توسط فروشنده (اهمیت اظهارنامه)
اولین و مهم ترین قدم در فرآیند فسخ معامله، اعلام رسمی و صریح اراده فسخ توسط فروشنده به خریدار است. این اعلام، جنبه «اعلامی» دارد و به این معناست که فروشنده با اراده خود، عقد را برهم زده است. بهترین و موجه ترین راه برای انجام این کار، ارسال اظهارنامه رسمی است.
- چرا ارسال اظهارنامه ضروری است؟
- اثبات اطلاع رسانی: ارسال اظهارنامه به فروشنده کمک می کند تا در دادگاه ثابت کند که خریدار را از فسخ معامله مطلع کرده است.
- رسمی کردن فسخ: این اقدام، فسخ را از یک تصمیم درونی به یک اقدام حقوقی رسمی تبدیل می کند.
- پیش نیاز دعوای تأیید فسخ: بسیاری از دادگاه ها، ارسال اظهارنامه مبنی بر اعلام فسخ را به عنوان پیش نیاز یا حداقل دلیل مهمی برای دعوای تأیید فسخ می دانند.
- نکات مهم در تنظیم اظهارنامه:
- مشخصات دقیق طرفین: نام، نام خانوادگی، شماره ملی و نشانی دقیق فروشنده (اظهارکننده) و خریدار (مخاطب).
- مشخصات کامل معامله: تاریخ دقیق قرارداد (بیع نامه)، موضوع معامله (ملک، خودرو، کالا)، مبلغ ثمن و جزئیات پرداخت.
- دلیل فسخ: به وضوح مشخص شود که فسخ به استناد کدام مبنای قانونی (خیار تأخیر ثمن، ماده ۴۰۲ قانون مدنی) یا قراردادی (شرط فسخ در بند فلان قرارداد) انجام شده است.
- اعلام صریح فسخ: جملاتی مانند اینجانب به موجب این اظهارنامه، عقد بیع مورخ … را به استناد خیار تأخیر ثمن/شرط فسخ مندرج در بند … فسخ می نمایم. باید به کار روند.
نمونه اظهارنامه اعلام فسخ عقد بیع به دلیل عدم پرداخت ثمن
اظهارنامه
مشخصات اظهارکننده:
- نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی فروشنده]
- نام پدر: [نام پدر فروشنده]
- شماره ملی: [شماره ملی فروشنده]
- نشانی کامل: [نشانی دقیق فروشنده]
مشخصات مخاطب:
- نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خریدار]
- نام پدر: [نام پدر خریدار]
- شماره ملی: [شماره ملی خریدار]
- نشانی کامل: [نشانی دقیق خریدار]
موضوع اظهارنامه: اعلام فسخ عقد بیع مورخ [تاریخ بیع نامه] به دلیل عدم پرداخت ثمن
شرح اظهارنامه:
با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب اظهارکننده، به موجب قرارداد بیع (مبایعه نامه) مورخ [تاریخ بیع نامه] که یک نسخه از آن نزد جنابعالی موجود می باشد، یک فقره [نوع مبیع: مثلاً شش دانگ یک واحد آپارتمان با پلاک ثبتی …] واقع در [نشانی دقیق ملک/مشخصات خودرو/کالا] را به مبلغ [مبلغ کل ثمن] ریال به جنابعالی فروخته ام.
بر اساس توافقات صورت گرفته در قرارداد مذکور، هیچ گونه اجلی برای پرداخت ثمن یا تسلیم مبیع تعیین نشده بود و معامله به صورت حال منعقد گردیده است. علیرغم گذشت بیش از سه روز از تاریخ انعقاد قرارداد و عدم تسلیم مبیع توسط اینجانب، جنابعالی تاکنون نسبت به پرداخت کامل ثمن معامله اقدامی ننموده اید.
بنابراین، با توجه به عدم پرداخت ثمن کامل معامله در مهلت مقرر و تحقق کلیه شرایط قانونی مندرج در ماده ۴۰۲ قانون مدنی، حق خیار تأخیر ثمن برای اینجانب ایجاد شده است. لذا، به موجب این اظهارنامه، اراده صریح و قطعی خود را مبنی بر فسخ کامل عقد بیع مورخ [تاریخ بیع نامه] اعلام می نمایم و از این لحظه، عقد مذکور منفسخ و بی اعتبار تلقی می گردد.
مقتضی است ظرف مدت [مثلاً ۵] روز کاری پس از ابلاغ این اظهارنامه، نسبت به استرداد هرگونه مبالغ پرداختی (در صورت وجود) و تسلیم مورد معامله (در صورتی که به نحوی در اختیار شما قرار گرفته است) اقدام نمایید، در غیر این صورت، اینجانب ضمن مراجعه به مراجع قضایی ذی صلاح، پیگیری قانونی مطالبات و حقوق خود را آغاز خواهم نمود.
با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی اظهارکننده: [نام و نام خانوادگی فروشنده]
امضاء: [امضاء فروشنده]
تاریخ: [تاریخ ارسال اظهارنامه]
گام دوم: تقدیم دادخواست تأیید فسخ به دادگاه
پس از اعلام رسمی فسخ از طریق اظهارنامه، مرحله بعدی تقدیم دادخواست به دادگاه برای تأیید و تنفیذ این فسخ است. لازم به ذکر است که فسخ، یک عمل حقوقی ارادی است و با اراده صاحب حق فسخ واقع می شود؛ اما برای اینکه این فسخ در مراجع رسمی اعتبار یابد و برای طرف مقابل الزام آور شود، نیاز به تأیید دادگاه دارد.
- دادگاه صالح:
- برای املاک: دادگاه محل وقوع ملک، صالح به رسیدگی است.
- برای وسایل نقلیه و سایر منقولات: دادگاه محل اقامت خوانده (خریدار) صالح به رسیدگی خواهد بود.
- خواسته دادخواست: خواسته اصلی در این نوع دادخواست، تأیید و تنفیذ فسخ معامله است، نه فسخ معامله. زیرا فسخ قبلاً توسط فروشنده اعلام شده و دادگاه صرفاً صحت و قانونی بودن این فسخ را تأیید می کند.
- دلایل و مستندات: برای اثبات حقانیت خود در دادگاه، فروشنده باید مستندات کافی را به همراه دادخواست تقدیم کند. این مستندات شامل:
- اصل یا کپی مصدق بیع نامه (مبایعه نامه)
- کپی مصدق اظهارنامه ارسالی مبنی بر اعلام فسخ و رسید ابلاغ آن
- کپی شناسنامه و کارت ملی طرفین
- در مورد املاک، استعلام ثبتی برای اثبات مالکیت و عدم انتقال رسمی (در صورت نیاز)
- شهادت شهود (در صورت وجود شهود بر عدم پرداخت ثمن یا سایر شرایط)
- فیش های بانکی یا هر مدرکی که نشان دهنده عدم دریافت ثمن باشد.
گام سوم: مراحل رسیدگی در دادگاه و صدور حکم
پس از تقدیم دادخواست، پرونده در دادگاه مطرح شده و مراحل رسیدگی قضایی آغاز می شود. این مراحل عموماً شامل:
- تبادل لوایح: طرفین فرصت پیدا می کنند تا لوایح دفاعیه خود را ارائه دهند. خریدار ممکن است دلایلی برای عدم پرداخت ثمن یا سقوط حق فسخ فروشنده ارائه کند.
- جلسه رسیدگی: دادگاه جلسه ای برای شنیدن اظهارات طرفین و بررسی دلایل و مستندات تشکیل می دهد.
- اهمیت اثبات شرایط فسخ: در این مرحله، فروشنده باید به خوبی ثابت کند که تمامی شرایط لازم برای اعمال خیار تأخیر ثمن (یا شرط فسخ قراردادی) محقق شده و هیچ یک از موانع قانونی (مانند سقوط حق فسخ) وجود نداشته است. ارائه مدارک و شواهد قوی در این مرحله بسیار مهم است.
- اثر حکم تأیید فسخ: در صورت صدور حکم قطعی مبنی بر تأیید فسخ، معامله از زمان اعلام فسخ توسط فروشنده، بی اعتبار تلقی شده و وضعیت حقوقی به حال قبل از معامله بازمی گردد. این بدان معناست که فروشنده مالک مبیع باقی می ماند و در صورت لزوم می تواند آن را مجدداً به دیگری بفروشد و خریدار حق مطالبه ثمن های احتمالی پرداخت شده را دارد. همچنین، در صورت تصرف خریدار در مبیع، ممکن است وی محکوم به پرداخت اجرت المثل ایام تصرف شود.
نمونه دادخواست های کاربردی
در این بخش، به منظور تسهیل فرآیند حقوقی برای فروشندگان، چند نمونه دادخواست کاربردی ارائه می شود. این نمونه ها می توانند به عنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرند، اما توصیه اکید می شود که پیش از هر اقدامی، با وکیل متخصص مشورت شود.
نمونه دادخواست تأیید فسخ عقد بیع به استناد خیار تأخیر ثمن (برای املاک)
خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی فروشنده]
نام پدر: [نام پدر فروشنده]
شماره ملی: [شماره ملی فروشنده]
نشانی کامل: [نشانی دقیق فروشنده]
خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خریدار]
نام پدر: [نام پدر خریدار]
شماره ملی: [شماره ملی خریدار]
نشانی کامل: [نشانی دقیق خریدار]
وکیل/نماینده قانونی: [در صورت وجود]
خواسته:
تأیید و تنفیذ فسخ عقد بیع (مبایعه نامه) مورخ [تاریخ بیع نامه] به استناد خیار تأخیر ثمن، موضوع ماده ۴۰۲ قانون مدنی، به انضمام مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل در صورت وجود).
دلایل و منضمات:
- کپی مصدق بیع نامه (مبایعه نامه) مورخ [تاریخ بیع نامه]
- کپی مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] مبنی بر اعلام فسخ
- کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان
- استعلام ثبتی پلاک [شماره پلاک ثبتی] واقع در [نشانی دقیق ملک]
- فیش های بانکی یا سایر مستندات مربوط به عدم دریافت ثمن
- شهادت شهود (در صورت لزوم و امکان)
شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه حقوقی شهرستان [نام شهرستان محل وقوع ملک]
با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار عالی می رساند: اینجانب خواهان، به موجب بیع نامه (مبایعه نامه) عادی مورخ [تاریخ بیع نامه] که تصویر مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد، یک دستگاه [نوع ملک: مثلاً آپارتمان مسکونی شش دانگ] به پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی]، واقع در [نشانی دقیق ملک] را به خوانده محترم، جناب آقای/سرکار خانم [نام و نام خانوادگی خریدار]، به مبلغ [مبلغ کل ثمن] ریال فروخته ام.
در قرارداد مذکور، هیچ گونه اجلی (مهلتی) برای پرداخت ثمن یا تسلیم مبیع تعیین نشده بود و معامله به صورت حال و نقدی منعقد گردید. متأسفانه، علیرغم گذشت بیش از سه روز از تاریخ انعقاد قرارداد و عدم تسلیم مبیع توسط اینجانب، خوانده محترم تاکنون نسبت به پرداخت کامل ثمن معامله اقدامی ننموده است و به تعهدات خود در این خصوص عمل نکرده است.
با توجه به مراتب فوق و احراز کلیه شرایط قانونی مندرج در ماده ۴۰۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، حق خیار تأخیر ثمن برای اینجانب ایجاد گردیده است. لذا، اینجانب در مهلت قانونی، اراده خود را مبنی بر فسخ کامل عقد بیع فوق الذکر، طی اظهارنامه رسمی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] به خوانده محترم ابلاغ و مراتب فسخ را به ایشان اعلام نموده ام (تصویر مصدق اظهارنامه و رسید ابلاغ آن پیوست می باشد).
نظر به اینکه اعمال حق فسخ، یک عمل حقوقی یک جانبه بوده و برای رسمیت یافتن و الزام آور شدن آن در مراجع قضایی، نیاز به تأیید و تنفیذ از سوی دادگاه محترم دارد و خوانده نیز حاضر به پذیرش آثار قانونی فسخ نمی باشد، لذا از محضر دادگاه محترم، مستنداً به ماده ۴۰۲ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، استدعای صدور حکم بر تأیید و تنفیذ فسخ عقد بیع مورخ [تاریخ بیع نامه] و همچنین محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی را دارم.
با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضاء
تاریخ
نمونه دادخواست تأیید فسخ عقد بیع به استناد خیار تأخیر ثمن (برای وسایل نقلیه/منقولات)
خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی فروشنده]
نام پدر: [نام پدر فروشنده]
شماره ملی: [شماره ملی فروشنده]
نشانی کامل: [نشانی دقیق فروشنده]
خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خریدار]
نام پدر: [نام پدر خریدار]
شماره ملی: [شماره ملی خریدار]
نشانی کامل: [نشانی دقیق خریدار]
وکیل/نماینده قانونی: [در صورت وجود]
خواسته:
تأیید و تنفیذ فسخ عقد بیع (مبایعه نامه) مورخ [تاریخ بیع نامه] مربوط به فروش [نوع مبیع: مثلاً خودروی سواری پراید] به استناد خیار تأخیر ثمن، موضوع ماده ۴۰۲ قانون مدنی، به انضمام مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل در صورت وجود).
دلایل و منضمات:
- کپی مصدق بیع نامه (مبایعه نامه) عادی یا قولنامه خودرو مورخ [تاریخ بیع نامه]
- کپی مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] مبنی بر اعلام فسخ
- کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان
- کپی کارت خودرو و سند مالکیت خودرو (برگ سبز)
- فیش های بانکی یا سایر مستندات مربوط به عدم دریافت ثمن
شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه حقوقی شهرستان [نام شهرستان محل اقامت خوانده]
با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار عالی می رساند: اینجانب خواهان، به موجب بیع نامه عادی/قولنامه مورخ [تاریخ بیع نامه] که تصویر مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد، یک دستگاه خودروی سواری [نام خودرو]، مدل [سال ساخت]، به شماره پلاک [شماره پلاک] و شماره شاسی [شماره شاسی] را به خوانده محترم، جناب آقای/سرکار خانم [نام و نام خانوادگی خریدار]، به مبلغ [مبلغ کل ثمن] ریال فروخته ام.
در توافقات منعقده، هیچ گونه مهلتی برای پرداخت ثمن یا تسلیم مبیع تعیین نگردیده بود و معامله به صورت حال و نقدی بوده است. متأسفانه، با وجود گذشت بیش از سه روز از تاریخ معامله و عدم تسلیم خودرو توسط اینجانب، خوانده محترم تاکنون نسبت به پرداخت کامل ثمن معامله اقدامی نکرده و به تعهد خود در این خصوص عمل ننموده است.
از آنجایی که کلیه شرایط قانونی مندرج در ماده ۴۰۲ قانون مدنی برای اعمال خیار تأخیر ثمن محقق گردیده است، اینجانب اراده خود را مبنی بر فسخ کامل عقد بیع فوق الذکر، طی اظهارنامه رسمی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] به خوانده محترم ابلاغ نموده ام (تصویر مصدق اظهارنامه و رسید ابلاغ آن پیوست می باشد).
لذا از محضر دادگاه محترم، با استناد به ماده ۴۰۲ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، تقاضای صدور حکم بر تأیید و تنفیذ فسخ عقد بیع مورخ [تاریخ بیع نامه] و نیز محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی را دارم.
با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضاء
تاریخ
نمونه دادخواست تأیید فسخ عقد بیع به دلیل تحقق شرط فاسخ (عدم پرداخت ثمن بر اساس توافق قراردادی)
خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی فروشنده]
نام پدر: [نام پدر فروشنده]
شماره ملی: [شماره ملی فروشنده]
نشانی کامل: [نشانی دقیق فروشنده]
خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خریدار]
نام پدر: [نام پدر خریدار]
شماره ملی: [شماره ملی خریدار]
نشانی کامل: [نشانی دقیق خریدار]
وکیل/نماینده قانونی: [در صورت وجود]
خواسته:
تأیید و تنفیذ فسخ عقد بیع (مبایعه نامه) مورخ [تاریخ بیع نامه] به دلیل تحقق شرط فاسخ (عدم پرداخت ثمن در موعد مقرر) مندرج در بند [شماره بند مربوطه] قرارداد، به انضمام مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل در صورت وجود).
دلایل و منضمات:
- کپی مصدق بیع نامه (مبایعه نامه) مورخ [تاریخ بیع نامه]
- کپی مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] مبنی بر اعلام فسخ
- کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان
- هرگونه مدرک دال بر عدم پرداخت ثمن در موعد مقرر (مثلاً گواهی عدم پرداخت چک)
- شهادت شهود (در صورت لزوم و امکان)
شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه حقوقی شهرستان [نام شهرستان محل وقوع ملک/اقامت خوانده]
با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار عالی می رساند: اینجانب خواهان، به موجب بیع نامه عادی مورخ [تاریخ بیع نامه] که تصویر مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد، [موضوع مبیع، مثلاً شش دانگ یک قطعه زمین با پلاک ثبتی …] را به خوانده محترم، جناب آقای/سرکار خانم [نام و نام خانوادگی خریدار]، به مبلغ [مبلغ کل ثمن] ریال فروخته ام.
وفق بند [شماره بند مربوطه] قرارداد فوق الذکر، صراحتاً شرط شده بود که در صورت عدم پرداخت کامل مبلغ ثمن تا تاریخ [تاریخ مقرر در قرارداد]، فروشنده (خواهان) حق فسخ یک طرفه معامله را خواهد داشت. متأسفانه، علیرغم صراحت شرط و تعیین تاریخ مشخص برای پرداخت ثمن، خوانده محترم تاکنون نسبت به پرداخت کامل مبلغ مذکور در موعد مقرر قراردادی اقدامی ننموده و شرط فاسخ تحقق یافته است.
با توجه به تخلف خوانده از شرط قراردادی و تحقق شرط فاسخ مندرج در بند [شماره بند مربوطه] بیع نامه، اینجانب حق فسخ معامله را داشته و اراده خود را مبنی بر فسخ کامل عقد بیع، طی اظهارنامه رسمی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] به خوانده محترم ابلاغ و مراتب فسخ را به ایشان اعلام نموده ام (تصویر مصدق اظهارنامه و رسید ابلاغ آن پیوست می باشد).
لذا از محضر دادگاه محترم، مستنداً به ماده ۱۰، ۲۱۹ و ۲۲۰ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، استدعای صدور حکم بر تأیید و تنفیذ فسخ عقد بیع مورخ [تاریخ بیع نامه] به دلیل تحقق شرط فاسخ قراردادی و همچنین محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی را دارم.
با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضاء
تاریخ
نکات تکمیلی و توصیه های مهم
فرآیند فسخ معامله به دلیل عدم پرداخت ثمن، مراحل قانونی و ظرافت های خاص خود را دارد. توجه به نکات زیر می تواند به فروشندگان کمک کند تا از حقوق خود به بهترین شکل ممکن دفاع کنند و از بروز مشکلات حقوقی پیچیده تر جلوگیری نمایند.
اقدامات پس از تأیید فسخ
پس از اینکه حکم قطعی دادگاه مبنی بر تأیید فسخ صادر شد، فروشنده باید اقدامات لازم برای اعاده وضع به حال قبل از معامله را انجام دهد. این اقدامات شامل:
- استرداد مبیع: اگر مبیع به نحوی به تصرف خریدار داده شده باشد، فروشنده حق استرداد آن را خواهد داشت. این امر می تواند از طریق اجراییه دادگاه صورت گیرد.
- مطالبه اجرت المثل: در صورتی که خریدار در مدت تصرف خود از مبیع استفاده کرده باشد، فروشنده می تواند با طرح دعوای جداگانه، اجرت المثل ایام تصرف را از وی مطالبه کند.
- بازگرداندن ثمن دریافتی: اگر فروشنده بخشی یا تمام ثمن را از خریدار دریافت کرده باشد، پس از فسخ معامله و تأیید آن، مکلف به بازگرداندن مبالغ دریافتی به خریدار است. در غیر این صورت، خریدار می تواند برای استرداد آن اقدام قانونی کند.
موانع احتمالی در مسیر فسخ و دفاعیات خریدار
در طول فرآیند قضایی، خریدار ممکن است دفاعیاتی را مطرح کند که برخی از آن ها عبارتند از:
- اثبات پرداخت ثمن: خریدار می تواند با ارائه اسناد و مدارک معتبر (مانند فیش بانکی، رسید، شهادت شهود) اثبات کند که ثمن را پرداخت کرده است.
- اثبات سقوط حق فسخ: خریدار ممکن است ادعا کند که یکی از شرایط سقوط خیار تأخیر ثمن (مانند مطالبه ثمن توسط فروشنده که دال بر التزام به بیع است) محقق شده و بنابراین فروشنده حق فسخ ندارد.
- آمادگی برای پرداخت: اگر خریدار بتواند ثابت کند که آماده پرداخت ثمن بوده و فروشنده از دریافت آن امتناع کرده، حق فسخ فروشنده ساقط می شود.
- ادعای تأخیر در تسلیم مبیع از سوی فروشنده: در برخی موارد، خریدار ممکن است مدعی شود که تأخیر در پرداخت ثمن به دلیل عدم آمادگی یا تأخیر فروشنده در تسلیم مبیع بوده است.
یکی از پرسش های متداول این است که آیا پرداخت بخشی از ثمن، حق فسخ را ساقط می کند؟ بر اساس ماده ۴۰۷ قانون مدنی، تسلیم بعضی از ثمن، خیار بایع را ساقط نمی کند و فروشنده همچنان حق فسخ دارد. همچنین، در خصوص لزوم انتظار برای تسلیم مبیع، در شرایط خیار تأخیر ثمن، هر دو شرط عدم تسلیم مبیع و عدم پرداخت ثمن باید همزمان تا انقضای سه روز برقرار باشند. در غیر این صورت، خیار تأخیر ثمن ایجاد نمی شود.
اهمیت مشاوره با وکیل متخصص پیش از هرگونه اقدام
با توجه به پیچیدگی های حقوقی و فنی دعاوی مربوط به فسخ قراردادها و ضرورت رعایت دقیق تشریفات قانونی، مشاوره با وکیل متخصص در امور قراردادها و دعاوی ملکی پیش از هرگونه اقدام، اکیداً توصیه می شود. یک وکیل باتجربه می تواند:
- به درستی ارزیابی کند که آیا شرایط لازم برای اعمال حق فسخ (اعم از قانونی یا قراردادی) محقق شده است یا خیر.
- اظهارنامه و دادخواست را به شکلی کاملاً دقیق و حقوقی تنظیم نماید.
- بهترین راهکارها را برای جمع آوری و ارائه مستندات و ادله به دادگاه پیشنهاد دهد.
- در طول مراحل رسیدگی، از حقوق موکل خود دفاع کرده و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند.
نتیجه گیری
عدم پرداخت ثمن معامله توسط خریدار، یکی از چالش های رایج و مهم در روابط حقوقی است که می تواند حقوق فروشنده را به خطر اندازد. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، با پیش بینی نهادهایی مانند خیار تأخیر ثمن و اجازه گنجاندن شروط فسخ قراردادی، ابزارهای لازم را برای حمایت از حقوق فروشنده فراهم آورده است. آگاهی دقیق از مبانی قانونی، شرایط تحقق و موارد سقوط این حقوق، برای هر فروشنده ای که با چنین وضعیتی مواجه شده است، ضروری است.
فرآیند عملی فسخ، از ارسال اظهارنامه اعلام فسخ تا تقدیم دادخواست تأیید فسخ و پیگیری مراحل قضایی، نیازمند دقت و رعایت تشریفات خاص است. تنظیم دقیق اوراق قضایی و ارائه مستندات محکم، نقش کلیدی در موفقیت این دعاوی دارد. بنابراین، تأکید مجدد بر این نکته ضروری است که در مواجهه با عدم پرداخت ثمن و قصد فسخ معامله، مشورت با وکیل متخصص پیش از هر اقدامی، می تواند مسیر حقوقی را هموارتر و نتیجه را مطلوب تر سازد و از تحمیل هزینه ها و زمان اضافی جلوگیری کند.
منابع و قوانین
- قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران (مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰، ۴۰۲ تا ۴۰۹)
- قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی (مواد ۱۵۶، ۱۹۸، ۵۱۹)
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "نمونه دادخواست فسخ معامله | عدم پرداخت ثمن (دانلود فوری)" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "نمونه دادخواست فسخ معامله | عدم پرداخت ثمن (دانلود فوری)"، کلیک کنید.