نرخ دیه 1404 چقدر است؟

بر اساس بخشنامه رسمی قوه قضائیه، نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴ در ماه های عادی مبلغ ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و در ماه های حرام ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان تعیین شده است. این افزایش نسبت به سال گذشته، تأثیرات قابل توجهی بر مسائل حقوقی، قضایی و صنعت بیمه خواهد داشت و آگاهی از جزئیات آن برای تمامی شهروندان ضروری است. در ادامه این مقاله، به بررسی جامع ابعاد مختلف نرخ دیه، نحوه محاسبه آن برای اعضای بدن، تفاوت های دیه زن و مرد، و تأثیرات آن بر بیمه های شخص ثالث و مسئولیت می پردازیم.

۱. نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴

دیه، به عنوان یک جبران مالی در مقابل آسیب های بدنی یا جانی، نقش حیاتی در نظام حقوقی و اجتماعی ایفا می کند. تعیین مبلغ سالیانه دیه از سوی قوه قضائیه، نه تنها مبنای پرداخت خسارات در حوادث مختلف است، بلکه بر محاسبات بیمه ای و تعهدات قانونی نیز تأثیر مستقیم می گذارد. در سال ۱۴۰۴، با اعلام رسمی این نرخ، چشم انداز جدیدی در این حوزه ترسیم شده است.

۱.۱. مبلغ دقیق دیه در ماه های عادی و حرام

قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران، در روزهای پایانی سال ۱۴۰۳، مبلغ نهایی دیه کامل انسان برای سال ۱۴۰۴ را ابلاغ کرد. بر این اساس، نرخ دیه در طول سال به دو دسته تقسیم می شود:

• مبلغ دیه در ماه های عادی: ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (یک میلیارد و ششصد میلیون تومان)
• مبلغ دیه در ماه های حرام: ۲,۱۳۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان (دو میلیارد و یکصد و سی و سه میلیون تومان)

تفاوت مبلغ دیه در ماه های عادی و حرام، ریشه در مفهوم «تغلیظ دیه» در فقه اسلامی دارد. این تغلیظ، به دلیل حرمت ویژه چهار ماه قمری و به منظور بازدارندگی بیشتر از وقوع جنایت در این ایام، اعمال می شود و صرفاً در موارد منجر به فوت کاربرد دارد.

۱.۲. ماه های حرام در سال ۱۴۰۴

ماه های حرام، ایامی هستند که در فرهنگ و شریعت اسلامی از احترام ویژه ای برخوردارند و ارتکاب برخی اعمال، از جمله قتل و خونریزی، در آن ها با مجازات مضاعف همراه است. در قانون مجازات اسلامی ایران، چهار ماه قمری به عنوان ماه های حرام شناخته می شوند:

• محرم
• رجب
• ذی القعده
• ذی الحجه

در سال ۱۴۰۴، تطابق این ماه های قمری با تقویم شمسی به شرح زیر است:

ماه قمری	تاریخ شمسی در سال ۱۴۰۴
ذی القعده	از ۹ اردیبهشت تا ۶ خرداد
ذی الحجه	از ۷ خرداد تا ۵ تیر
محرم	از ۶ تیر تا ۳ مرداد
رجب	از ۱ دی تا ۳۰ دی

نکته بسیار مهم این است که تغلیظ دیه (افزایش یک سوم) فقط در صورتی اعمال می شود که حادثه منجر به فوت، هم در ماه حرام اتفاق افتاده باشد و هم فوت شخص در همان ماه حرام یا در ادامه آن، اما به دلیل همان حادثه، رخ داده باشد. این تغلیظ، مختص دیه فوت است و بر دیه جراحات و نقص عضو تأثیری ندارد.

۱.۳. مقایسه نرخ دیه ۱۴۰۴ با سال های گذشته (۱۴۰۳)

بررسی روند تغییرات نرخ دیه در سالیان متمادی، نشان دهنده تلاش برای به روزرسانی این مبالغ متناسب با شرایط اقتصادی و نرخ تورم است. مقایسه نرخ دیه ۱۴۰۴ با سال ۱۴۰۳ به خوبی این تغییرات را نشان می دهد:

ماه	نرخ دیه ۱۴۰۳	نرخ دیه ۱۴۰۴	مبلغ افزایش	درصد افزایش
ماه عادی	۱,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان	۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان	۳۳.۳٪
ماه حرام	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان	۲,۱۳۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان	۵۳۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان	۳۳.۳٪

این رشد ۳۳.۳ درصدی در نرخ دیه، پیامدهای مهمی برای صنعت بیمه و مسئولیت های مالی افراد در پی خواهد داشت که در بخش های بعدی به تفصیل بررسی می شود.

۱.۴. مبنای فقهی و قانونی تعیین دیه

تعیین نرخ دیه در جمهوری اسلامی ایران، همواره بر مبنای اصول فقه اسلامی و ملاحظات قانونی و اقتصادی صورت می گیرد. در فقه اسلامی، دیه کامل انسان بر اساس مقادیری از اموال مانند ۱۰۰ شتر، ۲۰۰ گاو، ۱۰۰۰ دینار طلا یا ۱۰ هزار درهم نقره تعیین شده است. این مقادیر، معیارهای سنتی هستند که ارزش آن ها به مرور زمان و با تغییرات اقتصادی دچار نوسان شده است.

قوه قضائیه هر ساله با در نظر گرفتن مبانی فقهی و همچنین شاخص های اقتصادی نظیر نرخ تورم اعلامی توسط بانک مرکزی و نظر کارشناسان، ارزش ریالی دیه را مشخص و ابلاغ می کند. این رویکرد، تلاشی برای تطبیق احکام فقهی با واقعیت های اقتصادی جامعه است. همواره بحث هایی پیرامون چگونگی ارزش گذاری این مبانی فقهی در مقایسه با وضعیت اقتصادی و قدرت خرید جامعه مطرح بوده که از پیچیدگی های این حوزه حکایت دارد. این بحث ها، به ویژه در سالیان اخیر با نوسانات اقتصادی، اهمیت بیشتری یافته و نشان دهنده نیاز به بازنگری مستمر در این سازوکار است.

۲. دیه زن و مرد: تفاوت ها و برابری ها در سال ۱۴۰۴

یکی از موضوعات مهم و گاهاً بحث برانگیز در نظام حقوقی اسلام و ایران، تفاوت در میزان دیه زن و مرد است. این موضوع که ریشه در مبانی فقهی دارد، در سالیان اخیر با تدابیر قانونی جدید، به ویژه در حوزه تصادفات رانندگی، تعدیل شده است.

۲.۱. دیه زن در قانون مجازات اسلامی

در قانون مجازات اسلامی، اصل بر این است که دیه زن در بسیاری از موارد نصف دیه مرد است. این حکم فقهی، بر اساس نظر غالب فقها، نه به معنای تفاوت در ارزش انسانی زن و مرد، بلکه بر مبنای ملاحظات اقتصادی و اجتماعی خاصی در دوران صدر اسلام استوار است. در شرایطی که جنایت عمدی یا غیرعمدی منجر به نقص عضو یا جراحت زن شود، مبلغ دیه او نصف همان آسیب برای مرد محاسبه می شود. به عنوان مثال، دیه کامل فوت یک زن در موارد غیر بیمه ای، هشتصد میلیون تومان در ماه های عادی سال ۱۴۰۴ خواهد بود.

۲.۲. برابری دیه زن و مرد در تصادفات رانندگی

با وجود تفاوت های فقهی، در حوزه تصادفات رانندگی، قانون گذار برای برقراری عدالت اجتماعی و حمایت از زیان دیدگان، تدبیری اندیشیده است. مطابق ماده ۱۰ قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه (مصوب ۱۳۹۵)، شرکت های بیمه موظف اند دیه زیان دیدگان تصادفات را بدون توجه به جنسیت آن ها پرداخت کنند. مابه التفاوت دیه زن و مرد در این گونه حوادث، توسط صندوق تأمین خسارات بدنی جبران می شود. این بدان معناست که در عمل، چه فرد زیان دیده زن باشد و چه مرد، مبلغ دیه کامل انسان در تصادفات رانندگی به او پرداخت خواهد شد. این قانون، گامی مهم در جهت رفع تبعیضات و تضمین حقوق برابر تمامی افراد در حوادث رانندگی محسوب می شود.

۳. تأثیر نرخ دیه ۱۴۰۴ بر بیمه شخص ثالث و سایر بیمه ها

نرخ دیه به عنوان مبنای اصلی تعیین خسارات جانی، تأثیر مستقیمی بر صنعت بیمه، به ویژه بیمه های شخص ثالث و مسئولیت، دارد. هرگونه تغییر در این نرخ، به طور خودکار منجر به بازنگری در پوشش ها و تعهدات بیمه ای می شود.

۳.۱. سقف تعهدات بیمه شخص ثالث

بیمه شخص ثالث، یکی از اجباری ترین بیمه ها برای دارندگان وسایل نقلیه زمینی است که وظیفه جبران خسارات مالی و جانی واردشده به اشخاص ثالث و راننده مقصر را بر عهده دارد. سقف تعهدات جانی این بیمه نامه بر اساس نرخ دیه کامل انسان در ماه های حرام تعیین می شود. برای سال ۱۴۰۴، این سقف معادل ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان است. همچنین، سقف تعهدات مالی بیمه شخص ثالث، معادل ۲.۵ درصد مبلغ دیه کامل در ماه حرام است. بنابراین، در سال ۱۴۰۴، حداقل تعهد مالی بیمه شخص ثالث برابر با:

۲.۵٪ × ۲,۱۳۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۵۳,۳۲۵,۰۰۰ تومان

این بدان معناست که در صورت وقوع حوادث رانندگی که منجر به خسارت مالی کمتر از این مبلغ شود و هر دو طرف دارای گواهینامه باشند و خسارت جانی نیز رخ نداده باشد، نیازی به گزارش مقامات انتظامی و کروکی پلیس نخواهد بود.

۳.۲. عدم نیاز به الحاقیه در بیمه نامه ها

در سالیان گذشته، با هر بار تغییر نرخ دیه، دارندگان بیمه نامه شخص ثالث ملزم به تهیه الحاقیه برای به روزرسانی پوشش های بیمه ای خود بودند. این فرآیند اغلب با چالش ها و سردرگمی هایی برای بیمه گذاران همراه بود. اما با تصویب قانون جدید، بیمه نامه های شخص ثالث به صورت خودکار با نرخ دیه جدید به روزرسانی می شوند و دیگر نیازی به مراجعه حضوری یا دریافت الحاقیه نیست. این اقدام، گامی مهم در جهت تسهیل فرآیندهای بیمه ای و افزایش رضایت مشتریان است.

۳.۳. تأثیر بر بیمه های مسئولیت

علاوه بر بیمه شخص ثالث، نرخ دیه بر سایر انواع بیمه های مسئولیت نیز تأثیرگذار است. بیمه هایی نظیر بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان، بیمه مسئولیت سازندگان ابنیه و سایر بیمه های مسئولیت حرفه ای، همگی تعهدات خود را بر اساس نرخ دیه روز محاسبه و پرداخت می کنند. با افزایش نرخ دیه در سال ۱۴۰۴، پوشش های این بیمه نامه ها نیز به همان نسبت افزایش می یابد و این موضوع بر حق بیمه های پرداختی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی تأثیرگذار خواهد بود. بنابراین، شرکت ها و کارفرمایان باید با توجه به نرخ جدید دیه، از کفایت پوشش های بیمه ای خود اطمینان حاصل کنند.

۴. انواع دیه در قانون مجازات اسلامی و نحوه محاسبه

در نظام حقوقی اسلام و ایران، دیه به عنوان یک جبران مالی، دارای انواع مختلفی است که هر یک بر اساس ماهیت و شدت آسیب وارده، تعریف و محاسبه می شود. شناخت این تقسیم بندی ها برای درک دقیق تر قوانین دیه ضروری است.

۴.۱. دیه مقدر

دیه مقدر، به آن دسته از دیاتی اطلاق می شود که میزان و مقدار آن از پیش توسط شارع مقدس اسلام (قرآن و سنت) تعیین و مشخص شده است. در این موارد، قاضی بدون نیاز به کارشناسی پزشکی قانونی و تنها بر اساس نوع جنایت و عضو آسیب دیده، حکم به پرداخت همان مقدار دیه تعیین شده شرعی می دهد. مثال های بارز دیه مقدر عبارتند از:

• دیه نفس (قتل): که معادل دیه کامل انسان است.
• دیه چشم: از دست دادن هر دو چشم بینا معادل دیه کامل است.
• دیه دست: قطع شدن یک دست معادل نصف دیه کامل است.
• دیه انگشتان: هر انگشت معادل یک دهم دیه کامل است.

در این موارد، مبلغ دیه کاملاً ثابت و مشخص است و جای هیچ گونه اجتهاد یا نظریه کارشناسی ندارد، مگر در خصوص تعیین صدق عنوان جنایت بر مورد خاص.

۴.۲. ارش چیست؟ (دیه غیر مقدر)

در مقابل دیه مقدر، «ارش» قرار دارد که به آن دیه غیر مقدر نیز گفته می شود. بر اساس ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی، ارش به دیه ای گفته می شود که مقدار آن در شرع مقدس اسلام مشخص نشده است. تعیین میزان ارش بر عهده قاضی است که با در نظر گرفتن عوامل مختلف و با استناد به نظریه کارشناسی پزشکی قانونی، مبلغ آن را برآورد می کند. عوامل مؤثر در تعیین ارش عبارتند از:

• نوع و شدت جرم: میزان آسیبی که به فرد وارد شده است.
• میزان خسارت: تأثیر بلندمدت آسیب بر سلامت و کیفیت زندگی فرد.
• نرخ دیه کامل: ارش معمولاً به صورت درصدی از دیه کامل انسان محاسبه می شود.
• گزارش کارشناس پزشکی قانونی: این گزارش، مبنای علمی و فنی قاضی برای تعیین ارش است.

ارش معمولاً در مواردی مانند کبودی، کوفتگی، برخی شکستگی ها که دیه مشخصی ندارند، آسیب به بافت های نرم، یا صدمات داخلی که کارایی عضو را کاهش می دهند اما منجر به از دست رفتن کامل آن نمی شوند، تعیین می شود.

۴.۳. نحوه محاسبه درصدی دیه

در بسیاری از موارد، آسیب های وارده به بدن منجر به جراحات یا نقص هایی می شوند که دیه آن ها به صورت درصدی از دیه کامل انسان تعیین می گردد. مبنای محاسبه این درصدها، نرخ دیه کامل انسان در ماه های عادی است (۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان برای سال ۱۴۰۴). فرمول کلی محاسبه دیه درصدی به شرح زیر است:

مبلغ دیه = (درصد دیه تعیین شده / ۱۰۰) × نرخ دیه کامل در ماه عادی

درصد دیه	مبلغ در ماه های عادی (تومان)	مبلغ در ماه های حرام (تومان)
۰.۵٪ (نیم درصد)	۸,۰۰۰,۰۰۰	۱۰,۶۶۵,۰۰۰
۱٪ (یک درصد)	۱۶,۰۰۰,۰۰۰	۲۱,۳۳۰,۰۰۰
۵٪	۸۰,۰۰۰,۰۰۰	۱۰۶,۶۵۰,۰۰۰
۱۰٪	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰	۲۱۳,۳۰۰,۰۰۰
۲۵٪	۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۵۳۳,۲۵۰,۰۰۰
۵۰٪	۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۱,۰۶۶,۵۰۰,۰۰۰
۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۲,۱۳۳,۰۰۰,۰۰۰

به عنوان مثال، اگر برای شکستگی خاصی، پزشکی قانونی ۵ درصد دیه کامل را تعیین کند، مبلغ دیه در ماه های عادی معادل ۸۰ میلیون تومان خواهد بود (۵٪ × ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان). این محاسبه، درصدهای رایج دیه را برای درک آسان تر و شفافیت بیشتر فراهم می آورد.

۵. دیه اعضای بدن در سال ۱۴۰۴ (جدول کامل)

محاسبه دیه برای اعضای مختلف بدن، یکی از پیچیده ترین بخش های قوانین دیه است که نیازمند دقت و آگاهی از جزئیات فراوان است. این مبالغ، که توسط پزشکی قانونی و دادگاه تعیین می شوند، بر اساس نوع عضو، شدت آسیب و تأثیر آن بر کارایی بدن متفاوت است. در ادامه به دیه اعضای بدن و انواع جراحات می پردازیم. لازم به ذکر است که ماه های حرام بر دیه نقص عضو تأثیری ندارند و مبالغ زیر بر اساس دیه کامل در ماه عادی (۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان) محاسبه شده اند، مگر در موارد خاص که به تغلیظ دیه اشاره شده باشد.

۵.۱. دیه فوت

دیه فوت مبلغی است که در صورت جان باختن یک فرد بر اثر جنایت غیرعمدی یا در مواردی خاص از جنایت عمدی، به وراث قانونی او پرداخت می شود. همانطور که پیشتر ذکر شد، دیه فوت در ماه های حرام (محرم، رجب، ذی القعده، ذی الحجه) به میزان یک سوم افزایش می یابد (تغلیظ دیه). برای سال ۱۴۰۴، دیه فوت در ماه های عادی ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان و در ماه های حرام ۲,۱۳۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان است. این تغلیظ صرفاً برای دیه نفس (قتل) اعمال می شود و ارتباطی به دیه جراحات و نقص عضو ندارد.

۵.۲. دیه نقص عضو

دیه نقص عضو، به مبلغی گفته می شود که در صورت آسیب دیدگی یا از دست دادن یکی از اعضای بدن، به شخص زیان دیده تعلق می گیرد. این نوع دیه، برخلاف دیه فوت، در ماه های حرام افزایش نمی یابد و بر اساس نرخ دیه کامل در ماه های عادی محاسبه می شود. در ادامه به تفکیک اعضا و انواع جراحات به بررسی دیه آن ها می پردازیم:

۵.۲.۱. دیه سر و صورت و انواع جراحات (حارصه، دامیه، متلاحمه، سمحاق، موضحه، هاشمه، منقله، مأمومه، دامغه)

جراحات واردشده به سر و صورت، به دلیل حساسیت این ناحیه و تأثیر بر زیبایی و عملکرد حسی، دارای دیه مشخصی در قانون مجازات اسلامی هستند. این جراحات از خراشیدگی های سطحی تا شکستگی های عمیق استخوان جمجمه را شامل می شوند و هر یک میزان متفاوتی از دیه کامل را به خود اختصاص می دهند. دیه جراحات وارد شده به ناحیه سر و صورت معمولاً معادل نیمی از دیه جراحات دیگر است. در زیر جدول جامع انواع جراحات و دیه آن ها برای سال ۱۴۰۴ آمده است:

نوع جراحت	تعریف	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
حارصه	خراشیدگی سطحی پوست بدون جاری شدن خون	۱٪	۱۶,۰۰۰,۰۰۰
دامیه	جراحت سطحی وارد شده به گوشت همراه با خونریزی	۲٪	۳۲,۰۰۰,۰۰۰
متلاحمه	بریدگی عمیق گوشت بدون رسیدن به استخوان	۳٪	۴۸,۰۰۰,۰۰۰
سمحاق	جراحتی که به پوست نازک روی استخوان (سمحاق) برسد	۴٪	۶۴,۰۰۰,۰۰۰
موضحه	جراحتی که باعث نمایان شدن استخوان شود	۵٪	۸۰,۰۰۰,۰۰۰
هاشمه	شکستگی استخوان بدون جراحت یا خونریزی	۱۰٪	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰
منقله	شکستگی استخوان که نیاز به جابجایی استخوان برای درمان دارد	۱۵٪	۲۴۰,۰۰۰,۰۰۰
مأمومه	جراحتی که به کیسه مغز برسد	۳۳.۳۳٪ (یک سوم)	۵۳۳,۲۸۰,۰۰۰
دامغه	جراحتی که کیسه مغز را پاره کند (علاوه بر دیه مأمومه، ارش پارگی کیسه مغز نیز دارد)	۳۳.۳۳٪ + ارش	۵۳۳,۲۸۰,۰۰۰ + ارش

۵.۲.۲. دیه بینی در سال ۱۴۰۴

بینی به عنوان یکی از اجزای اصلی صورت و عضو مهم تنفسی و بویایی، دارای دیه مشخصی برای آسیب های وارده است. این آسیب ها می توانند شامل شکستگی، قطع، انحراف، یا از دست دادن حس بویایی باشند. دیه کامل بینی معادل دیه کامل انسان است. در جدول زیر، دیه انواع آسیب های بینی برای سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

نوع آسیب بینی	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
قطع کامل بینی	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
از بین بردن نرمه بینی	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
شکستگی بینی (بدون از بین رفتن)	۱۰٪ (در صورت عدم اصلاح)	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰
شکستگی بینی (قابل اصلاح)	۸٪	۱۲۸,۰۰۰,۰۰۰
انحراف بینی	ارش	طبق نظر قاضی و پزشکی قانونی
از بین رفتن حس بویایی (کامل)	۳۳.۳۳٪ (یک سوم)	۵۳۳,۲۸۰,۰۰۰
پاره شدن پره های بینی (در صورت عدم اصلاح)	۲٪ هر پره	۳۲,۰۰۰,۰۰۰ (هر پره)

۵.۲.۳. دیه پا در سال ۱۴۰۴

پاها به عنوان عضو اصلی حرکت و تحمل وزن بدن، در قانون دارای دیه مشخصی برای آسیب های مختلف هستند. دیه کامل یک پا معادل نصف دیه کامل انسان است و در صورت از دست دادن هر دو پا، دیه کامل پرداخت می شود. در جدول زیر، دیه رایج ترین آسیب های پا در سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

نوع آسیب پا	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
قطع یک پا	۵۰٪	۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰
قطع هر دو پا	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
شکستگی استخوان درشت نی یا نازک نی (هر کدام)	۱۰٪	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰
شکستگی هر دو استخوان درشت نی و نازک نی	حدود ۲۰٪ (ارش در صورت مطلوبیت)	۳۲۰,۰۰۰,۰۰۰ (یا بیشتر با ارش)
دررفتگی مچ پا	ارش	طبق نظر قاضی و پزشکی قانونی
پارگی تاندون آشیل	۱۰٪	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰

۵.۲.۴. دیه دندان ها در سال ۱۴۰۴

دندان ها نقش مهمی در جویدن غذا و زیبایی چهره دارند و آسیب به آن ها نیز مستلزم پرداخت دیه است. دیه دندان ها بسته به نوع (پیشین، نیش، آسیاب) و تعداد آن ها متفاوت است. در جدول زیر، دیه دندان ها برای سال ۱۴۰۴ ارائه شده است:

نوع دندان	تعداد	درصد دیه کامل (هر دندان)	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (هر دندان)
دندان پیشین	۴ عدد در هر فک	۵٪	۸۰,۰۰۰,۰۰۰
دندان نیش	۲ عدد در هر فک	۵٪	۸۰,۰۰۰,۰۰۰
دندان آسیاب (عقب)	۱۰ عدد در هر فک (بزرگ و کوچک)	۲.۵٪	۴۰,۰۰۰,۰۰۰
شکستگی دندان	–	بستگی به میزان شکستگی (ارش)	طبق نظر قاضی و پزشکی قانونی

۵.۲.۵. دیه چشم در سال ۱۴۰۴

چشم به عنوان یکی از مهم ترین حواس پنج گانه، دارای ارزش دیه ای بالایی است. دیه چشم بسته به اینکه فرد یک چشم یا هر دو چشم خود را از دست بدهد، بینا باشد یا نابینا، متفاوت است. در جدول زیر، دیه آسیب های چشم برای سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

نوع آسیب چشم	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
از دست دادن هر دو چشم بینا	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
از دست دادن یک چشم بینا	۵۰٪	۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰
از دست دادن هر دو چشم نابینا	۳۳.۳۳٪ (یک سوم)	۵۳۳,۲۸۰,۰۰۰
از دست دادن یک چشم نابینا	۱۶.۶۶٪ (یک ششم)	۲۶۶,۵۶۰,۰۰۰
نقص بینایی (با قابلیت درمان)	ارش	طبق نظر قاضی و پزشکی قانونی

۵.۲.۶. دیه گوش و آسیب های مرتبط در سال ۱۴۰۴

گوش به عنوان عضو شنوایی و حفظ تعادل، دارای دیه مشخصی برای آسیب های مختلف است. این آسیب ها می توانند شامل از دست دادن شنوایی، پارگی لاله گوش، یا آسیب به غضروف باشند. دیه از دست دادن کامل شنوایی هر دو گوش معادل دیه کامل انسان است. در جدول زیر، دیه رایج ترین آسیب های گوش در سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

نوع آسیب گوش	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
از دست دادن شنوایی هر دو گوش	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
از دست دادن شنوایی یک گوش	۵۰٪	۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰
قطع لاله گوش (هر یک)	۱۰٪	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰
از بین رفتن حس تعادل (کامل)	ارش	طبق نظر قاضی و پزشکی قانونی
پارگی غضروف گوش	ارش	طبق نظر قاضی و پزشکی قانونی

۵.۲.۷. دیه زبان و آسیب های مرتبط در سال ۱۴۰۴

زبان به عنوان عضو چشایی و گفتار، دارای دیه مشخصی برای آسیب های وارده است. دیه کامل قطع زبان در صورتی که فرد قدرت تکلم خود را کاملاً از دست بدهد، معادل دیه کامل انسان است. در جدول زیر، دیه رایج ترین آسیب های زبان در سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

نوع آسیب زبان	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
قطع زبان سالم (با از بین رفتن کامل قدرت تکلم)	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
قطع زبان فلج	۳۳.۳۳٪ (یک سوم)	۵۳۳,۲۸۰,۰۰۰
از دست دادن حس چشایی (کامل)	۳۳.۳۳٪ (یک سوم)	۵۳۳,۲۸۰,۰۰۰
نقص در قدرت تکلم (ارش)	ارش	طبق نظر قاضی و پزشکی قانونی

۵.۲.۸. دیه فک در سال ۱۴۰۴

فک ها (فک بالا و فک پایین) در جویدن و تکلم نقش اساسی دارند. آسیب های فک شامل شکستگی، خرد شدگی، دررفتگی یا آسیب به مفصل می شوند. دیه فک ها بسته به نوع آسیب و تعداد فک های آسیب دیده متفاوت است. در جدول زیر، دیه آسیب های فک برای سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

نوع آسیب فک	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
شکستگی فک پایین (قابل درمان)	۸٪	۱۲۸,۰۰۰,۰۰۰
شکستگی فک پایین (غیرقابل درمان)	۱۰٪	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰
خرد شدگی فک (بدون بهبود)	ارش	طبق نظر قاضی و پزشکی قانونی
از بین رفتن کامل دو فک	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۵.۲.۹. دیه لگن و آسیب های مرتبط در سال ۱۴۰۴

لگن به عنوان ساختار حمایتی مهم بدن، آسیب پذیری خاص خود را دارد. دیه لگن بسته به نوع شکستگی، درمان پذیری و عوارض ناشی از آن متفاوت است. در جدول زیر، دیه رایج ترین آسیب های لگن در سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

نوع آسیب لگن	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
شکستگی لگن (قابل درمان)	۸٪	۱۲۸,۰۰۰,۰۰۰
شکستگی لگن (غیرقابل درمان)	۱۰٪	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰
شکستگی استخوان دنبالچه	۵٪	۸۰,۰۰۰,۰۰۰
نقص در عملکرد لگن	ارش	طبق نظر قاضی و پزشکی قانونی

۵.۲.۱۰. دیه ستون فقرات و آسیب های مرتبط در سال ۱۴۰۴

ستون فقرات به عنوان محور اصلی بدن و محافظ نخاع، از حساسیت بالایی برخوردار است. آسیب های ستون فقرات می توانند از شکستگی های ساده تا فلج شدگی کامل را شامل شوند که هر یک دیه متفاوتی دارند. در جدول زیر، دیه آسیب های ستون فقرات برای سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

نوع آسیب ستون فقرات	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
شکستگی ستون فقرات (با درمان کامل)	۱۰٪	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰
شکستگی ستون فقرات (با نقص عضو یا فلج)	۱۰۰٪ + ارش	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ + ارش
فلج شدن هر دو پا در اثر آسیب ستون فقرات	۶۶.۶۶٪ (دو سوم)	۱,۰۶۶,۵۶۰,۰۰۰
قطع نخاع	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۵.۲.۱۱. دیه بیضه و اندام تناسلی در سال ۱۴۰۴

دیه بیضه و اندام تناسلی، در قانون مجازات اسلامی با جزئیات خاصی مشخص شده است. این مبالغ بر اساس اهمیت عملکردی و حساسیت این اعضا تعیین می گردند. در جدول زیر، دیه آسیب های وارده به بیضه و اندام تناسلی در سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

نوع آسیب	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
قطع هر دو بیضه	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
قطع یک بیضه	۶۶.۶۶٪ (دو سوم)	۱,۰۶۶,۵۶۰,۰۰۰
از بین رفتن کامل اندام تناسلی مرد	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
از بین رفتن کامل اندام تناسلی زن	۱۰۰٪ (در صورتی که دیه او نصف مرد نباشد)	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۵.۲.۱۲. میزان و مبلغ دیه جنین در سال ۱۴۰۴

دیه جنین بر اساس مرحله رشد و تکوین آن در رحم مادر تعیین می شود. با پیشرفت رشد جنین و دمیده شدن روح در آن، میزان دیه نیز افزایش می یابد. جنسیت جنین (در مراحل پایانی رشد) نیز در تعیین دیه مؤثر است. در جدول زیر، میزان دیه جنین در مراحل مختلف رشد برای سال ۱۴۰۴ آورده شده است:

مرحله رشد جنین	درصد دیه کامل	مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان)
نطفه مستقر در رحم	۲٪	۳۲,۰۰۰,۰۰۰
علقه (خون بسته)	۴٪	۶۴,۰۰۰,۰۰۰
مضغه (گوشت جویده شده)	۶٪	۹۶,۰۰۰,۰۰۰
استخوان بدون گوشت	۸٪	۱۲۸,۰۰۰,۰۰۰
استخوان پوشیده از گوشت (قبل از دمیده شدن روح)	۱۰٪	۱۶۰,۰۰۰,۰۰۰
بعد از دمیده شدن روح (پسر)	۱۰۰٪	۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰
بعد از دمیده شدن روح (دختر)	۵۰٪	۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰
بعد از دمیده شدن روح (جنسیت نامعلوم)	۷۵٪ (سه چهارم)	۱,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰

در صورتی که سقط جنین برای حفظ جان مادر ضروری تشخیص داده شود، دیه ای برای آن تعیین نمی گردد، اما در سایر موارد، آسیب به جنین مستلزم پرداخت دیه خواهد بود.

۶. نحوه دریافت دیه از بیمه و دادگاه: مراحل قانونی و مدارک لازم

دریافت دیه، چه از طریق شرکت بیمه و چه از طریق دادگاه، یک فرآیند قانونی است که نیازمند طی مراحل مشخص و ارائه مدارک مستند است. آگاهی از این مراحل، به زیان دیدگان کمک می کند تا حقوق خود را به درستی پیگیری کنند و از طولانی شدن بی مورد فرآیند جلوگیری نمایند.

۶.۱. مراحل قانونی دریافت دیه

پس از وقوع حادثه ای که منجر به جراحت یا فوت شود، فرآیند دریافت دیه به ترتیب زیر دنبال می شود:

1. اطلاع به پلیس و تهیه گزارش حادثه: در اولین گام، باید حادثه را به پلیس (۱۱۰ یا پلیس راهنمایی و رانندگی در تصادفات) اطلاع داد تا گزارش اولیه و کروکی (در صورت لزوم) تهیه شود. این گزارش، اساس تشکیل پرونده قضایی است.
2. مراجعه به مراکز درمانی و دریافت گزارش پزشکی: مصدومین باید بلافاصله به مراکز درمانی منتقل شوند و پس از دریافت خدمات پزشکی، تمامی مدارک درمانی و گزارش های پزشکی مربوطه را جمع آوری کنند. این مدارک شامل گواهی پزشک، نتایج آزمایشات و تصاویر پزشکی است.
3. مراجعه به کلانتری و تشکیل پرونده قضایی: با در دست داشتن گزارش پلیس و مدارک درمانی، باید به کلانتری محل وقوع حادثه مراجعه و شکایت خود را ثبت کنید. در این مرحله، پرونده قضایی تشکیل می شود.
4. ارجاع به پزشکی قانونی و تعیین میزان جراحات: کلانتری یا دادسرا، مصدومین را به سازمان پزشکی قانونی معرفی می کند. پزشکی قانونی با انجام معاینات دقیق، نوع، شدت و میزان جراحات را تعیین کرده و طول درمان را مشخص می کند. این گزارش برای تعیین دیه و ارش بسیار حیاتی است.
5. تکمیل پرونده در دادسرا و صدور قرار نهایی: پس از دریافت گزارش پزشکی قانونی، پرونده در دادسرا بررسی می شود. در این مرحله، مقصر حادثه مشخص و قرار نهایی صادر می گردد.
6. صدور رأی دادگاه: پرونده به دادگاه کیفری ارجاع داده می شود و پس از برگزاری جلسات رسیدگی با حضور طرفین و نماینده بیمه، رأی نهایی دادگاه صادر و میزان دیه مشخص می شود.
7. مراجعه به شرکت بیمه و بررسی مدارک: با در دست داشتن رأی قطعی دادگاه و سایر مدارک لازم، زیان دیده یا وراث او به شرکت بیمه مراجعه می کنند. کارشناسان بیمه مدارک را بررسی و پس از تأیید، مقدمات پرداخت دیه را فراهم می آورند.
8. دریافت دیه: مبلغ دیه توسط شرکت بیمه به حساب زیان دیده یا وراث قانونی او واریز می شود.

۶.۲. مدارک مورد نیاز برای دریافت دیه

برای تسهیل فرآیند دریافت دیه، لازم است تمامی مدارک مورد نیاز به صورت کامل و دقیق جمع آوری و ارائه شوند:

• گزارش پلیس و کروکی (در صورت وجود)
• گزارش نهایی پزشکی قانونی که در آن نوع و میزان جراحات یا علت فوت قید شده باشد.
• مدارک شناسایی مصدوم یا متوفی (شامل کارت ملی و شناسنامه).
• مدارک شناسایی راننده مقصر (کارت ملی، گواهینامه رانندگی).
• بیمه نامه شخص ثالث وسیله نقلیه مقصر حادثه.
• گزارشات بیمارستانی و تمامی مدارک درمانی مربوط به مصدومیت.
• رأی نهایی دادگاه که میزان دیه را مشخص کرده باشد.
• گواهی انحصار وراثت (در صورت فوت زیان دیده).
• کپی برابر اصل تمامی مدارک فوق.

۶.۳. دیه یوم الادا و تاثیر زمان پرداخت

یکی از مفاهیم بسیار مهم در قانون دیه، مفهوم یوم الادا است. این عبارت به این معناست که دیه باید بر اساس نرخ روزی که قرار است پرداخت شود، محاسبه و تأدیه گردد، نه بر اساس نرخ روز وقوع حادثه. این قاعده، با هدف حفظ ارزش واقعی دیه در طول زمان و جبران خسارات ناشی از تورم وضع شده است. حتی اگر حادثه ای در سال ۱۴۰۳ رخ داده باشد اما رأی دادگاه در سال ۱۴۰۴ صادر و مبلغ دیه نیز در همین سال پرداخت شود، مبنای محاسبه دیه، نرخ سال ۱۴۰۴ خواهد بود. این موضوع برای زیان دیدگان اطمینان خاطر بیشتری ایجاد می کند، چرا که ارزش دیه در زمان دریافت، متأثر از تورم نخواهد شد. این اصل، به خصوص در پرونده هایی که فرآیند رسیدگی طولانی می شود، اهمیت دوچندانی پیدا می کند.

دیه یوم الادا برای تمامی زیان دیدگان (شخص ثالث) اعمال می شود. اما در مورد دیه راننده مقصر، برخی شرکت های بیمه ممکن است بر اساس نرخ زمان وقوع حادثه عمل کنند که این مورد باید در قرارداد بیمه ای مورد بررسی قرار گیرد.

۶.۴. اعتراض به رای پزشکی قانونی یا دادگاه

در صورتی که فرد زیان دیده یا حتی راننده مقصر نسبت به رای پزشکی قانونی در مورد میزان جراحات یا رأی دادگاه در خصوص میزان دیه اعتراض داشته باشد، این امکان وجود دارد که درخواست تجدیدنظر یا اعتراض خود را ثبت کند. مراحل اعتراض به رای پزشکی قانونی معمولاً از طریق دادگاه و با درخواست معرفی مجدد به هیئت کارشناسی پزشکی قانونی دنبال می شود. اعتراض به رأی دادگاه نیز از طریق مراجع قضایی بالاتر (دادگاه تجدیدنظر) امکان پذیر است. در این فرآیند، ارائه دلایل مستند و مشاوره با وکیل متخصص حقوقی می تواند بسیار راهگشا باشد.

۷. نکات تکمیلی و مهم

آگاهی از قوانین مربوط به دیه و بیمه، می تواند در مواقع حوادث، به حفظ حقوق افراد کمک شایانی کند. در این مقاله، تمامی جزئیات مربوط به نرخ دیه ۱۴۰۴، نحوه محاسبه آن و تأثیراتش بر بیمه های مختلف را بررسی کردیم. لازم است به چند نکته کلیدی دیگر نیز توجه شود:

• برابری دیه در تصادفات: به یاد داشته باشید که در تصادفات رانندگی، دیه زن و مرد برابر پرداخت می شود و مابه التفاوت توسط صندوق تأمین خسارات بدنی جبران می گردد.
• تفاوت دیه مقدر و ارش: دیه مقدر، میزان ثابتی است که در شرع تعیین شده، در حالی که ارش، بر اساس نظر کارشناس و قاضی برای آسیب های غیرمقدر تعیین می شود.
• دیه یوم الادا: همیشه دیه بر اساس نرخ روز پرداخت محاسبه می شود که این امر به حفظ ارزش واقعی دیه در برابر تورم کمک می کند.
• لزوم مشاوره حقوقی: با توجه به پیچیدگی های پرونده های دیه و بیمه، در موارد خاص و برای اطمینان از احقاق کامل حقوق، همواره توصیه می شود از مشاوره وکلای متخصص در این حوزه بهره مند شوید.

نتیجه گیری

تعیین نرخ دیه ۱۴۰۴ به مبلغ ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان برای ماه های عادی و ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان برای ماه های حرام، گامی مهم در به روزرسانی تعهدات مالی و بیمه ای کشور است. این نرخ جدید، نه تنها مبنای قانونی برای جبران خسارات جانی در حوادث مختلف است، بلکه تأثیرات گسترده ای بر حق بیمه های شخص ثالث و مسئولیت خواهد داشت. از تفاوت های دیه زن و مرد در قانون مجازات اسلامی که در تصادفات رانندگی توسط صندوق تأمین خسارات بدنی جبران می شود، تا پیچیدگی های محاسبه دیه اعضای بدن و انواع جراحات، همگی نیازمند درک دقیق و آگاهی کامل است. با رعایت اصول قانونی و در صورت نیاز، بهره گیری از مشاوره های تخصصی، می توان از حقوق خود به بهترین نحو دفاع کرد و از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری نمود. آگاهی از این اطلاعات، به تمامی افراد کمک می کند تا در مواجهه با حوادث ناگوار، با آرامش خاطر بیشتری به پیگیری حقوق خود بپردازند.