آشنایی با معماری قلعه قهقه

معماری قلعه قهقهه، دژی استوار در دل طبیعت اردبیل، نمادی برجسته از نبوغ مهندسی دفاعی و هوش بالای معماران ایران باستان و دوران اسلامی است که با بهره برداری هوشمندانه از بستر طبیعی، استحکام و پایداری بی نظیری را رقم زده است. این قلعه نه تنها یک سازه دفاعی، بلکه شاهکاری از ترکیب طبیعت و هنر دست بشر است.

قلعه قهقهه، واقع در ۸۵ کیلومتری شمال شرقی مشگین شهر استان اردبیل، بر فراز تپه ای سنگی به ارتفاع تقریبی ۳۰۰ متر از زمین های اطراف، گویی بر آسمان تکیه زده است. این دژ کهن، ریشه ای بس کهن تر از آنچه اغلب تصور می شود دارد؛ پژوهش های باستان شناسی حاکی از قدمت آن به دوران پیش از اسلام است و در ادوار بعدی، به ویژه در دوره صفویه، نقش محوری خود را به عنوان خزانه سلطنتی و مهم ترین زندان سیاسی حفظ کرده است. این مقاله با هدف ارائه یک تحلیل عمیق، جامع و تخصصی، خواننده را با جزئیات مهندسی، طراحی، مصالح به کار رفته، سیستم های دفاعی و آبرسانی، و همچنین تأثیر دوره های تاریخی بر ساختار و سبک معماری این قلعه آشنا خواهد ساخت. قلعه قهقهه با معماری پیچیده و منحصر به فرد خود، فراتر از یک بنای تاریخی صرف، تبلور مهندسی دفاعی و خلاقیت معمارانی است که در ساخت آن، عوامل طبیعی را به بهترین شکل در خدمت اهداف خود درآورده اند.

موقعیت استراتژیک و بستر طبیعی: شالوده معماری قلعه قهقهه

موقعیت جغرافیایی قلعه قهقهه، نخستین و اساسی ترین رکن در شکل گیری معماری بی همتای آن به شمار می رود. این قلعه بر روی یک تپه سنگی عظیم و مرتفع، با شیب های تند و پرتگاه های عمیق در اطراف آن بنا شده است. این انتخاب مکانی، نه تصادفی، بلکه حاصل درک عمیق معماران از پتانسیل های دفاعی بستر طبیعی بوده است. ارتفاع تقریبی ۳۰۰ متر از زمین های پیرامون، به قلعه یک برتری دیده بانی و دفاعی چشمگیر اعطا می کند که نظارت بر مسیرهای دسترسی و پیش بینی حملات احتمالی را تسهیل می بخشیده است.

معماران قلعه با هوشمندی تمام، از توپوگرافی طبیعی منطقه بهره برداری کرده اند تا استحکامی ذاتی و غیرقابل نفوذ به سازه ببخشند. صخره های شیب دار، دره های عمیق و موانع طبیعی اطراف، دیواره های دفاعی طبیعی را تشکیل می دادند که نیاز به ساخت استحکامات گسترده در تمام جهات را کاهش می داد. این ویژگی، ضمن کاهش هزینه های ساخت و ساز، ضریب امنیتی قلعه را به شکل چشمگیری افزایش می داده است. در حقیقت، تنها مسیرهای دسترسی به قلعه، مسیرهایی دشوار و پرشیب از سمت شمال شرقی هستند که خود به مثابه یک لایه دفاعی عمل کرده و صعود به قلعه را برای متجاوزان به امری طاقت فرسا و زمان بر تبدیل می کرد.

شکل و چیدمان فضاهای داخلی و دفاعی قلعه نیز به شدت تحت تأثیر این بستر طبیعی قرار گرفته است. محوطه ۵ هکتاری قلعه، با وجود اختلاف سطح کمتر از ۳۰ متر در بخش های فوقانی، به دقت سازماندهی شده تا هر بخش از آن، متناسب با وضعیت زمین و با در نظر گرفتن اهداف دفاعی و کاربردی، جایگذاری شود. این هماهنگی بی نظیر میان معماری دست ساز و طبیعت دست نخورده، قلعه قهقهه را به نمونه ای بارز از مهندسی اکولوژیکی در ساخت دژهای باستانی ایران تبدیل کرده است؛ جایی که موقعیت جغرافیایی، نه یک چالش، بلکه شالوده ای مستحکم برای آفرینش یک قلعه نفوذناپذیر بوده است.

مصالح و فنون ساختمانی: راز ماندگاری معماری قلعه قهقهه

ماندگاری خیره کننده قلعه قهقهه در طول قرون متمادی، مرهون انتخاب هوشمندانه و بکارگیری ماهرانه مصالح و فنون ساختمانی است. معماران این دژ، با شناخت عمیق از ویژگی های اقلیمی و منابع بومی، ترکیبی از مواد اولیه را به کار گرفته اند که به این بنا استحکامی کم نظیر بخشیده است.

بررسی مصالح اصلی در معماری قلعه قهقهه

مصالح اصلی به کار رفته در ساخت قلعه قهقهه شامل آجر، گچ و آهک، و سنگ است. هر یک از این مصالح، بر اساس خواص فیزیکی و شیمیایی خود، در بخش های خاصی از قلعه مورد استفاده قرار گرفته اند:

• سنگ: هسته اصلی و پی ریزی بسیاری از بخش ها، به ویژه دیواره های خارجی و تأسیسات زیربنایی، از سنگ های طبیعی منطقه است. این سنگ ها، به دلیل مقاومت بالا در برابر فرسایش و فشار، در بخش هایی که نیاز به استحکام حداکثری بوده، به کار رفته اند. ویژگی های زمین شناختی منطقه، دسترسی به سنگ با کیفیت مناسب را فراهم کرده بود.
• آجر: در کنار سنگ، آجر به عنوان یک مصالح مکمل و اساسی، به ویژه در ساخت دیواره های داخلی، طاق ها، دروازه ها و بخش های مسکونی مورد استفاده قرار گرفته است. آجرهای به کاررفته اغلب دارای ابعاد مشخصی هستند که نشان از تولید منظم و استاندارد آن ها دارد.
• گچ و آهک: این دو ماده به طور عمده به عنوان ملات برای اتصال آجرها و سنگ ها به کار رفته اند. ملات گچ و آهک، علاوه بر ایجاد پیوندی محکم، در برابر رطوبت و تغییرات دما مقاومت خوبی از خود نشان می دهد که به پایداری سازه در طول زمان کمک کرده است. استفاده از این ملات در دیواره های اصلی و ساختمان های مهم قلعه مشهود است.
• خشت و گل: اگرچه در بخش های دفاعی و هسته اصلی قلعه کمتر دیده می شود، اما در برخی قسمت های غیردفاعی، بناهای جانبی یا در دوره های بازسازی، ممکن است از خشت و گل نیز استفاده شده باشد. این مصالح بیشتر برای سازه های سبک تر و فضاهای خدماتی مناسب بوده اند.

تکنیک های ساخت و ساز در قلعه قهقهه

فنون ساختمانی به کار رفته در قلعه قهقهه، نشان از دانش مهندسی پیشرفته در دوران خود دارد:

• پی ریزی بر روی بستر سنگی: با توجه به قرارگیری قلعه بر روی تپه ای سنگی، پی ریزی سازه به صورت مستقیم بر بستر سنگی انجام شده است. این روش، حداکثر پایداری را در برابر نیروهای طبیعی و تهاجمات نظامی فراهم می کرد.
• دیوارچینی مستحکم: دیوارهای قلعه با دقت و استحکام بالایی ساخته شده اند. استفاده از تکنیک های دیوارچینی دوجداره یا پرکردن فضای بین دو لایه دیوار با سنگ و ملات، مقاومت آن ها را در برابر ضربات و تخریب افزایش می داد.
• طاق زنی و قوس ها: در ساخت راهروها و دروازه ها، از طاق های جناقی و قوس ها استفاده شده که نه تنها زیبایی بصری به بنا می بخشید، بلکه از نظر سازه ای نیز به توزیع بهتر بار و افزایش پایداری سازه کمک می کرد.

مقایسه احتمالی بین لایه های ساختمانی مربوط به دوره های پیش از اسلام و صفویه، نشان دهنده تداوم یا تکامل برخی از این فنون است. در حالی که ممکن است بخش های اولیه از تکنیک های بومی تر و مصالح در دسترس تر استفاده کرده باشند، در دوره صفویه با توجه به اهمیت قلعه، فنون پیشرفته تر و مصالح مرغوب تری به کار گرفته شده است تا دژی نفوذناپذیرتر خلق شود. این رویکرد چندلایه در استفاده از مصالح و فنون، قلعه قهقهه را به یک سند معماری زنده از تحولات ساخت و ساز در ایران تبدیل کرده است.

سیستم دفاعی قلعه قهقهه: هنر ایجاد حصارهای نفوذناپذیر

قلعه قهقهه، بیش از یک بنای صرف، یک سیستم دفاعی پیچیده و هوشمندانه است که با ترکیب عناصر طبیعی و سازه های دست ساز، به دژی نفوذناپذیر بدل شده بود. این سیستم دفاعی، نتیجه سال ها تجربه و نبوغ معماران نظامی ایران در مواجهه با چالش های امنیتی بوده است.

ساختار چندلایه حصارها در معماری قلعه قهقهه

یکی از برجسته ترین ویژگی های معماری دفاعی قلعه قهقهه، وجود ساختار چندلایه از حصارها است که امنیت آن را مضاعف می ساخت. این قلعه دارای سه دیواره اصلی متوالی است که هر یک به مثابه یک خط دفاعی مستقل عمل می کردند و متجاوزان برای رسیدن به قلب قلعه، ناچار به عبور از تمامی این لایه ها بودند. این حصارها با ارتفاع قابل توجه و ضخامت مناسب، و با بهره گیری از شیب طبیعی تپه، عملاً نفوذناپذیر طراحی شده بودند. علاوه بر این، حصار چهارم، که در واقع بخش زندان قلعه را در بر می گرفت، خود به عنوان یک لایه دفاعی اضافی عمل می کرد که دسترسی به آن را حتی برای ساکنان قلعه نیز دشوار می ساخت.

جزئیات معماری دروازه ها

دروازه ها، نقاط حساس هر سازه دفاعی هستند و معماری قلعه قهقهه در این بخش نیز از ظرافت و پیچیدگی خاصی برخوردار است. دروازه اصلی قلعه قهقهه، که تنها مسیر دسترسی به محوطه داخلی است، راهرویی با طاق جناقی است که از سنگ و آجر ساخته شده است. این راهرو، خود به گونه ای طراحی شده بود که امکان دفاع نقطه ای و مؤثر را فراهم می کرد. مسیر پر پیچ وخم و طولانی منتهی به دروازه، همراه با شیب تند و تنگناهای طبیعی، به خودی خود یک سیستم دفاعی محسوب می شد که هر حمله ای را کند و دشوار می ساخت. اطلاعات دقیقی در مورد دروازه های فرعی دیگر به جز ورودی اصلی در منابع موجود نیست، اما می توان حدس زد که آن ها نیز از نظر طراحی، ملاحظات دفاعی مشابهی را در بر داشته اند.

برج های دیده بانی و دفاعی

پیرامون دیواره های قلعه، تعداد قابل توجهی برج های دیده بانی و دفاعی تعبیه شده اند که نقش کلیدی در سیستم امنیتی ایفا می کردند. این برج ها، از نظر شکل، به دو نوع اصلی هشت ضلعی و پنج ضلعی تقسیم می شوند. برج ها با ارتفاع مناسب و قطر قابل توجه، به دیوارها متصل بوده و امکان دیده بانی وسیع بر محیط اطراف و تیراندازی از زوایای مختلف را فراهم می کردند. طراحی این برج ها به گونه ای بود که نقاط کور دفاعی را به حداقل رسانده و مدافعان می توانستند به طور مؤثر از داخل آن ها به هر تهدیدی واکنش نشان دهند. این برج ها نه تنها نقاط دیده بانی بودند، بلکه خود بخشی از استحکامات و پناهگاه های دفاعی محسوب می شدند.

معماری پنهان و مسیرهای دسترسی دشوار

بخش جدایی ناپذیر سیستم دفاعی قلعه قهقهه، معماری پنهان آن است که در مسیرهای دسترسی دشوار و طبیعت خشن پیرامون آن نهفته است. صعود به قلعه، نیازمند یک ساعت پیاده روی با شیب تند است. این مسیر، عمداً به گونه ای ناهموار و صعب العبور طراحی نشده بود، بلکه از خصوصیات طبیعی منطقه بهره می برد تا عملاً هرگونه تهاجم غافلگیرانه را ناممکن سازد. مهاجمان پیش از رسیدن به دروازه اصلی، مجبور به پیمایش مسیری طولانی و خسته کننده بودند که قوای آن ها را تحلیل می برد و به مدافعان فرصت آماده سازی و واکنش را می داد. این ترکیب هنرمندانه از موقعیت طبیعی و سازه های دست ساز، قلعه قهقهه را به یکی از برجسته ترین نمونه های دژهای کوهستانی ایران از نظر مهندسی دفاعی تبدیل کرده است.

معماری دفاعی قلعه قهقهه، تبلور هوشمندی معمارانی است که توانستند با ترکیب استادانه بستر طبیعی صعب العبور و سازه های مستحکم، دژی نفوذناپذیر و پایدار خلق کنند.

معماری داخلی و فضاهای عملکردی: زندگی و زندان در قهقهه

معماری قلعه قهقهه فراتر از حصارهای دفاعی آن، شامل فضاهای داخلی و عملکردی ویژه ای است که زندگی و کارکرد این دژ را در طول تاریخ ممکن ساخته است. این بخش ها، از سیستم های پیچیده آبرسانی تا زندان مخوف، هر یک از جنبه های خاصی از مهندسی و نیازهای ساکنان قلعه را بازتاب می دهند.

سیستم بی نظیر ذخیره آب قلعه قهقهه

یکی از مهمترین شاهکارهای مهندسی در قلعه قهقهه، سیستم آبرسانی و ذخیره آب آن است. با توجه به عدم وجود رودخانه یا چشمه های دائمی در نزدیکی قلعه و قرارگیری آن در ارتفاع بالا، تأمین آب برای ساکنان و سربازان چالشی جدی بود. معماران قلعه این مشکل را با طراحی و ساخت شبکه ای از حفره ها و مخازن آب در دل سنگ حل کرده بودند. این سیستم به دقت و با جزئیات فراوان طراحی شده بود تا آب باران و برف را جمع آوری و ذخیره کند. شواهد باستان شناسی نشان دهنده وجود چهار مخزن بزرگ آب با قطر تقریبی ۵ متر و عمق قابل توجه در قسمت شمال شرقی قلعه و همچنین ۱۱ آب انبار کوچک تر با ابعاد حدودی ۵۰×۱۰×۲.۵ متر در بخش غربی قلعه است. این حفره ها و مخازن، که در دل سنگ کنده کاری شده اند، آب را برای مدت طولانی و در طول فصول خشک، در دسترس قرار می دادند و بقای قلعه را در دوران محاصره تضمین می کردند. این سیستم ذخیره آب، نمونه ای بارز از نبوغ مهندسی آبی در قلعه های تاریخی ایران است و نقش حیاتی در بقای این دژ در شرایط دشوار داشته است.

معماری زندان مخوف: سلول سنگی و دره مرگ

شهرت قلعه قهقهه عمدتاً به دلیل زندان مخوف و سیاسی آن در دوران صفویه است که شاهد حبس بسیاری از شاهزادگان و بزرگان بوده است. این زندان در منتهی الیه قسمت شرقی قلعه قرار دارد و معماری آن به گونه ای است که حس رعب و وحشت را به زندانی القا می کرد. راه ورودی زندان، حفره ای طبیعی و تنگ در دل یک تخته سنگ عظیم و قطور است. این حفره به حدی باریک بود که تنها یک نفر به سختی می توانست از آن عبور کند و با قرار دادن سنگی بزرگ در مقابل آن، به مثابه دربی غیرقابل نفوذ، مسیر کاملاً مسدود می شد. فضای داخلی زندان، تاریک و تنگ بود و مجاورت آن با یک دره عمیق حدود ۸۰ متری، به وحشت این مکان می افزود. این ویژگی ها، علاوه بر بعد فیزیکی، تأثیر روانی عمیقی بر زندانیان داشت و شرایط دشوار نگهداری شورشیان خطرناک را فراهم می آورد. طراحی این زندان، با بهره گیری از ویژگی های طبیعی و تغییرات حداقلی، نمونه ای بارز از کاربرد معماری در جهت اهداف کنترلی و تنبیهی است.

سایر بخش های شناسایی شده و توزیع فضایی

در محوطه وسیع ۵ هکتاری قلعه، علاوه بر سیستم دفاعی و زندان، آثار و شواهدی از دیگر فضاهای عملکردی نیز به چشم می خورد. مهمترین بخش شناخته شده، بقایای یک ساختمان بزرگ در بخش جنوبی قلعه است که ابعادی حدود ۲۲×۲۴ متر داشته و با خاک یکسان شده است. به احتمال قوی، این محل جایگاه کوتوال یا فرمانده قلعه بوده است، زیرا این قسمت به طور کامل بر کل محوطه قلعه و دره های همجوار اشراف دارد و از نظر استراتژیک، مهمترین نقطه برای نظارت و فرماندهی محسوب می شود. گرچه بسیاری از بخش های دیگر قلعه به دلیل فرسایش طبیعی و تخریب های انسانی از بین رفته اند، اما می توان حدس زد که این دژ شامل فضاهایی برای سکونت سربازان، انبارهای مواد غذایی و تسلیحات، و احتمالاً مکان هایی برای عبادت یا سایر نیازهای روزمره ساکنان نیز بوده است. توزیع فضایی این بخش ها، با در نظر گرفتن اهمیت و کارکرد هر فضا، و همچنین بهره برداری بهینه از اختلاف سطوح موجود در قلعه، صورت گرفته بود که نشان از برنامه ریزی دقیق در طراحی قلعه دارد.

تحلیل تطبیقی و سبک شناسی معماری قلعه قهقهه

برای درک عمیق تر ، لازم است عناصر و ویژگی های آن را در بستر سبک های معماری نظامی رایج در دوره های تاریخی مرتبط بررسی کنیم. قلعه قهقهه که قدمت آن به پیش از اسلام می رسد و در دوره صفویه نقش بسزایی یافته، ترکیبی از سنت های دژسازی کهن ایرانی و تحولات دوران اسلامی را به نمایش می گذارد.

تأثیر دوره های تاریخی بر سبک معماری

سبک معماری قلعه قهقهه را می توان ترکیبی از ویژگی های دوران های مختلف دانست. ساختار اولیه قلعه، با استفاده از شیب تند و صخره های طبیعی به عنوان هسته اصلی دفاع، یادآور قلعه های پیش از اسلام در ایران است که عمدتاً بر موقعیت طبیعی برای ایجاد استحکامات متکی بودند. این رویکرد، در قلعه هایی مانند نیز مشاهده می شود که بر فراز کوه ها بنا شده و مسیرهای دسترسی صعب العبور، بخش مهمی از استراتژی دفاعی آن ها بود.
در دوره صفویه، با افزایش اهمیت قلعه قهقهه به عنوان خزانه سلطنتی و زندان سیاسی، بازسازی ها و افزوده هایی به ساختار اولیه صورت گرفت. استفاده از آجر و گچ و آهک در بخش های جدیدتر، به ویژه در دروازه ها و دیواره ها، نشان دهنده سبک معماری اسلامی و دوران صفوی است که در آن، مصالح پختنی و ملات های مقاوم تر رواج یافتند. طاق های جناقی در ورودی، نمونه ای از عناصر معماری رایج در آن دوره است. این تکامل در مصالح و فنون، به قلعه استحکامی دوچندان بخشید و آن را برای کاربردهای جدید آماده ساخت.

ویژگی های منحصربه فرد قلعه قهقهه در مهندسی نظامی ایران

مهندسی قلعه های تاریخی ایران اغلب بر پایه بهره برداری از بستر طبیعی و ایجاد لایه های دفاعی متوالی استوار بود. قلعه قهقهه نیز در این زمینه یک نمونه برجسته است. اما آنچه آن را متمایز می کند، سیستم بی نظیر آبرسانی قلعه قهقهه است که با کندن حفره ها و مخازن بزرگ در دل سنگ، مشکل اساسی تأمین آب در یک دژ کوهستانی را حل کرده بود. این نوآوری، قلعه را قادر می ساخت تا در برابر محاصره های طولانی مقاومت کند و این یکی از مهم ترین به شمار می رود.
در مقایسه با دیگر قلعه های منطقه آذربایجان و اردبیل، قلعه قهقهه به دلیل مقیاس بزرگ، موقعیت استراتژیک و کاربرد دوگانه (خزانه و زندان)، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در حالی که بسیاری از قلعه ها صرفاً جنبه دفاعی داشتند، قلعه قهقهه با بخش که در دل یک حفره طبیعی و در مجاورت دره ای عمیق قرار داشت، ابعاد روانشناختی و امنیتی پیچیده تری را به خود گرفته بود. این ترکیب از استحکامات طبیعی، ساخت و ساز مهندسی شده و سیستم های پشتیبانی حیاتی، قلعه قهقهه را به یک شاهکار از و یک نمونه شاخص از دژسازی در تاریخ معماری نظامی ایران تبدیل کرده است.

وضعیت کنونی و چالش های حفاظت از معماری قلعه قهقهه

با گذشت قرن ها از اوج شکوه قلعه قهقهه، این دژ تاریخی اکنون با چالش های متعددی در زمینه حفاظت از معماری خود مواجه است. بخش های قابل توجهی از بنا، به ویژه قسمت های غیردفاعی و ساختمان های داخلی که با مصالح کم دوام تر ساخته شده بودند، از بین رفته اند یا به شدت آسیب دیده اند. عوامل تخریب کننده شامل فرسایش طبیعی ناشی از باد، باران و یخبندان در طول قرن ها، زلزله های احتمالی و همچنین دخالت های انسانی از قبیل کاوش های غیرمجاز و عدم آگاهی گردشگران و بومیان در گذشته بوده است.

امروزه، آنچه از قلعه باقی مانده، عمدتاً دیواره های اصلی، برج ها و حفره های مربوط به سیستم آبرسانی است که گواهی بر عظمت و استحکام اولیه آن می دهند. قلعه قهقهه در سال ۱۳۸۱ خورشیدی تحت شماره ۶۱۹۲ در به ثبت رسید که این اقدام گامی مهم در جهت حفاظت رسمی از آن محسوب می شود. این ثبت ملی، امکان نظارت و تخصیص بودجه برای را فراهم می آورد.

با این حال، با توجه به موقعیت صعب العبور و وسعت قلعه، چالش های عملیاتی در زمینه حفاظت و مرمت همچنان وجود دارد. نیاز به یک برنامه جامع مرمت، مستندسازی دقیق وضعیت کنونی، و اجرای پروژه های حفاظتی برای جلوگیری از تخریب بیشتر، امری ضروری است. این تلاش ها نه تنها برای حفظ یک بنای تاریخی، بلکه برای نگهداری از دانش مهندسی و معماری نهفته در آن، که بخشی از میراث فرهنگی و هویتی ایران است، حیاتی محسوب می شود.

نتیجه گیری

معماری قلعه قهقهه، نمونه ای کم نظیر از تلفیق هوشمندانه طبیعت و هنر دست بشر در تاریخ دژسازی ایران است. از انتخاب استراتژیک موقعیت بر فراز تپه ای سنگی و بهره گیری از موانع طبیعی گرفته تا ساختار چندلایه حصارها، برج های دیده بانی مستحکم و دروازه های طراحی شده با دقت، همگی نشان از نبوغ بی اندازه معماران گذشته در خلق یک سیستم دفاعی نفوذناپذیر دارند. شاهکار معماری قلعه قهقهه در سیستم پیچیده و بی نظیر آبرسانی آن نیز جلوه گر می شود که با کندن مخازن عظیم در دل سنگ، زندگی در این دژ مرتفع را برای قرون متمادی ممکن ساخته است.

کارکرد دوگانه قلعه به عنوان خزانه سلطنتی و زندان مخوف، به ویژه در دوره صفویه، نیز در طراحی فضاهای داخلی آن بازتاب یافته است؛ از جمله زندان سلول سنگی که در دل حفره ای طبیعی و در مجاورت دره ای عمیق قرار داشت و تأثیر روان شناختی عمیقی بر زندانیان می گذاشت. آشنایی با معماری قلعه قهقه به ما درکی عمیق از پیشرفت های مهندسی نظامی و دانش بومی در استفاده از مصالح و فنون ساختمانی در ایران باستان و دوره های اسلامی می بخشد. این قلعه نه تنها یک میراث مادی، بلکه گنجینه ای از دانش و تجربه است که باید برای نسل های آینده حفظ و نگهداری شود. بازدید از این اثر معماری برجسته، فرصتی است تا از نزدیک شاهد نبوغ گذشتگان و مقاومت بی نظیر یک سازه در برابر گذر زمان باشیم.