خانه موزه مدرس

خانه موزه مدرس در قلب محله تاریخی عودلاجان تهران یادگاری ارزشمند از دوران قاجار و اوایل پهلوی است که روزگاری محل زندگی و کانون فعالیت های سیاسی آیت الله سید حسن مدرس شخصیت برجسته تاریخ معاصر ایران بود. این عمارت اکنون به موزه ای فرهنگی و تاریخی تبدیل شده و به معرفی ابعاد مختلف زندگی و مبارزات آن عالم و سیاستمدار فقید می پردازد.

معماری اصیل ایرانی این بنا با حیاط های دلنشین اتاق های متعدد و تزیینات هنری فضایی گیرا برای بازدیدکنندگان فراهم می آورد تا در کنار آشنایی با تاریخ از زیبایی های معماری سنتی نیز لذت ببرند. این موزه نه تنها اسناد و آثار مرتبط با شهید مدرس را در خود جای داده بلکه خود بنا نیز بخشی از تاریخ زنده تهران محسوب می شود.

درباره خانه موزه مدرس

خانه موزه شهید آیت الله سید حسن مدرس یکی از گنجینه های فرهنگی و تاریخی پایتخت ایران است که در بافت کهن شهر تهران در محله اصیل عودلاجان واقع شده است. این مکان نه تنها به دلیل قدمت بنا و سبک معماری سنتی ایرانی خود ارزشمند است بلکه به واسطه سکونت و فعالیت های یکی از اثرگذارترین چهره های تاریخ معاصر ایران آیت الله سید حسن مدرس از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

این خانه که در دوران حیات مدرس مرکز دیدارهای سیاسی مذهبی و اجتماعی او با اقشار مختلف مردم و شخصیت های برجسته زمان خود بود امروزه به فضایی برای نمایش ابعاد گوناگون زندگی اندیشه ها و مبارزات این عالم مجاهد تبدیل شده است. هدف اصلی از تبدیل این خانه به موزه حفظ یاد و خاطره شهید مدرس و ارائه تصویری مستند از نقش بی بدیل او در تاریخ سیاسی و مذهبی ایران به نسل های کنونی و آینده است.

بازدید از این موزه فرصتی مغتنم برای درک بهتر شرایط اجتماعی و سیاسی دوران قاجار و پهلوی اول آشنایی با سبک زندگی یکی از رهبران فکری آن دوران و همچنین مشاهده نمونه ای زیبا از معماری خانه های اشرافی و مذهبی تهران قدیم است. موزه با نمایش اسناد تصاویر و وسایل شخصی روایتی زنده از مقاومت و ایستادگی در برابر استبداد را به نمایش می گذارد.

تاریخچه خانه موزه مدرس

تاریخچه خانه موزه مدرس به اواخر دوران قاجار یا اوایل دوره پهلوی بازمی گردد. بنای اولیه این خانه در محله تاریخی عودلاجان تهران شکل گرفت و بعدها توسط آیت الله سید حسن مدرس خریداری شد. مدرس پس از نمایندگی مجلس و اوج گیری فعالیت های سیاسی و اجتماعی اش در تهران این خانه را به عنوان محل سکونت خود و خانواده انتخاب کرد.

این عمارت در طول سال هایی که مدرس در آن زندگی می کرد (تا زمان تبعیدش در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی) به یکی از مهم ترین پایگاه های سیاسی و مذهبی تهران تبدیل شده بود. بسیاری از شخصیت های مطرح آن دوره از سیاستمداران و دولتمردان گرفته تا علما و مردم عادی برای دیدار با مدرس و مشورت با او به این خانه رفت و آمد داشتند. این خانه شاهد بسیاری از وقایع مهم و تصمیم گیری های حساس آن دوران بوده است.

پس از تبعید و شهادت آیت الله مدرس این خانه سرنوشت های متفاوتی را از سر گذراند. مدتی محل سکونت فرزندان او بود و سپس به مالکیت افراد دیگری درآمد و حتی در دوره ای به عنوان انبار کتاب مورد استفاده قرار گرفت که آسیب های جدی به بنا وارد کرد. در نهایت در سال های اخیر و با پیگیری های انجام شده این خانه تاریخی خریداری و تحت مرمت و بازسازی قرار گرفت تا با حفظ اصالت معماری خود به عنوان خانه موزه شهید مدرس در آذر ماه سال ۱۳۹۴ به روی عموم گشوده شود و میراث فرهنگی و تاریخی این شخصیت بزرگ را پاس بدارد.

معماری خانه موزه مدرس

معماری خانه موزه مدرس نمونه ای شاخص از سبک معماری سنتی ایرانی در اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی است که با توجه به شرایط اقلیمی و فرهنگی تهران طراحی شده است. این بنا بر اساس الگوی خانه های درون گرا ساخته شده و دارای حیاط های متعددی است که قلب تپنده خانه محسوب می شوند و فضاهای مختلف در اطراف آن ها جانمایی شده اند.

استفاده از مصالح بومی و سنتی نظیر آجر چوب گچ و کاشی در کنار تزیینات هنری مانند گچ بری آجرکاری کاشی کاری و نقاشی های دیواری به زیبایی و اصالت این بنا افزوده است. پنجره های ارسی با شیشه های رنگی درگاه های بلند و ایوان ها عناصری هستند که در کنار ایجاد زیبایی بصری به تهویه طبیعی و نورگیری فضاهای داخلی کمک شایانی می کنند.

ساختار کلی خانه شامل بخش های اندرونی و بیرونی بوده که با ورودی های مجزا اما در ارتباط با یکدیگر طراحی شده اند. بخش اندرونی برای سکونت خانواده و بخش بیرونی برای پذیرایی از مهمانان ملاقات ها و فعالیت های عمومی تر مورد استفاده قرار می گرفته است. وجود چندین حیاط و حوض در آن ها علاوه بر تلطیف هوا و ایجاد فضایی دلنشین جلوه ای از معماری باغ ایرانی را در مقیاس خانه به نمایش می گذارد.

با وجود تغییرات و مرمت هایی که در طول زمان بر روی بنا صورت گرفته تلاش شده است تا اصول و ویژگی های اصلی معماری آن حفظ شود تا بازدیدکنندگان بتوانند تجربه ای نزدیک به فضای اصیل خانه های قدیمی تهران را داشته باشند و با هنر معماری این دوره آشنا شوند.

بخش های مختلف خانه موزه مدرس

خانه موزه مدرس از چندین بخش اصلی و فرعی تشکیل شده است که هر کدام کاربری خاصی داشته و امروزه برای نمایش جنبه های مختلف زندگی و فعالیت های آیت الله مدرس مورد استفاده قرار می گیرند. این بخش ها شامل فضاهای مسکونی اداری (محل کار و ملاقات) خدماتی و همچنین فضاهای جدیدی است که به منظور کاربری موزه ای به مجموعه اضافه شده اند.

ارتباط میان این بخش ها عمدتاً از طریق حیاط های مرکزی و راهروهای ارتباطی صورت می گیرد. این تقسیم بندی فضایی منعکس کننده سبک زندگی و فعالیت های مدرس به عنوان یک عالم و سیاستمدار پرنفوذ است که هم نیاز به فضایی برای زندگی خصوصی خانواده داشته و هم مکانی برای پذیرایی از مراجعان برگزاری جلسات و مطالعه. در ادامه به معرفی جزئی تر مهم ترین بخش های این خانه موزه می پردازیم.

حیاط مرکزی خانه موزه مدرس

حیاط مرکزی قلب تپنده خانه موزه مدرس است و نقش محوری در سازماندهی فضاهای اطراف خود دارد. این حیاط با الهام از الگوی باغ ایرانی طراحی شده و در گذشته دارای حوض و فضای سبز بوده است. حضور گل ها و گیاهان به ویژه گلدان های شمعدانی در اطراف حوض یا باغچه میانی فضایی سرشار از آرامش و زیبایی بصری ایجاد می کند.

این حیاط نه تنها عنصری زیبایی شناختی است بلکه کارکردهای مهمی در تهویه و نورگیری فضاهای داخلی دارد. اتاق ها و ایوان های اصلی خانه به این حیاط مشرف هستند و پنجره های بزرگ رو به آن باز می شوند. حیاط مرکزی محلی برای تجمع ساکنان و مهمانان در فصول مختلف سال بوده و فعالیت های روزمره در آن صورت می گرفته است.

در مرمت های انجام شده تغییراتی در این حیاط صورت گرفته است از جمله تبدیل بخشی از حوض به باغچه و اضافه شدن یک راه پله با نرده های فلزی که حیاط را به طبقه اصلی بنا متصل می کند. با این حال جوهره اصلی حیاط به عنوان یک فضای باز مرکزی که اطراف آن را بنا احاطه کرده حفظ شده و همچنان فضایی دلنشین برای بازدیدکنندگان فراهم می آورد.

گالری اصلی موزه

گالری اصلی موزه شهید مدرس فضایی است که به طور خاص برای نمایش اسناد و مدارک تاریخی مرتبط با زندگی و مبارزات آیت الله مدرس اختصاص یافته است. این گالری شامل مجموعه ای غنی از عکس ها نامه ها دست نوشته ها و اسناد رسمی است که روایتی جامع از سیر زندگی مدرس از دوران کودکی و تحصیل تا ورود به عرصه سیاست مبارزاتش علیه استبداد و در نهایت شهادت او را ارائه می دهد.

بازدیدکنندگان در این گالری می توانند با بخش های مختلف زندگی مدرس آشنا شوند؛ از اسناد مربوط به دوران تبعید و شهادت او گرفته تا تصاویری از دیدارهای او با شخصیت های سیاسی و مذهبی معاصرش. این اسناد نه تنها ارزش تاریخی بالایی دارند بلکه به درک بهتر شخصیت اندیشه ها و مواضع سیاسی مدرس کمک می کنند و مقاومت او در برابر ظلم و فساد را به تصویر می کشند.

چیدمان آثار در گالری به گونه ای است که سیر زمانی وقایع را دنبال می کند و بازدیدکننده را در مسیری روایی با تاریخ پرفراز و نشیب زندگی این شخصیت برجسته همراه می سازد. این بخش از موزه منبعی ارزشمند برای پژوهشگران و علاقه مندان به تاریخ معاصر ایران به شمار می رود و عمق مبارزات آزادی خواهانه مدرس را نمایان می سازد.

حیاط دوم خانه مدرس

علاوه بر حیاط مرکزی خانه موزه مدرس دارای حیاط دیگری نیز هست که معمولاً به عنوان حیاط دوم یا حیاط خلوت شناخته می شود. این حیاط ابعاد کوچک تری نسبت به حیاط اصلی دارد و فضایی خصوصی تر و دنج تر را فراهم می آورد. وجود یک حوض دایره ای شکل در این حیاط به زیبایی و طراوت آن افزوده و جلوه ای آرامش بخش ایجاد کرده است.

نمای آجری دیوارهای اطراف این حیاط حس و حال معماری سنتی را تقویت می کند. یک درخت بزرگ و کهنسال نیز در این حیاط وجود دارد که به عنوان عنصری طبیعی و پایدار توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند و سایه سار دلنشینی فراهم می آورد. استفاده از گلدان های سفالی در تزیین این فضا بر سادگی و زیبایی آن افزوده است.

در این حیاط نیز یک راه پله دیده می شود که امکان دسترسی به بخش های دیگر خانه را فراهم می سازد. این حیاط کوچک تر احتمالاً در گذشته کاربری های متفاوتی داشته است شاید به عنوان فضایی برای استراحت خصوصی تر یا دسترسی به بخش های خدماتی خانه. امروزه این حیاط فضایی برای تنفس و استراحت کوتاه در طول بازدید از موزه فراهم می آورد و جلوه ای دیگر از سبک زندگی در خانه های قدیمی را به نمایش می گذارد.

حوض های موزه مدرس

حوض ها یکی از عناصر جدایی ناپذیر معماری سنتی ایرانی به ویژه در خانه ها و باغ ها هستند و در خانه موزه مدرس نیز نقش مهمی ایفا می کنند. وجود حوض در حیاط ها علاوه بر ایجاد زیبایی بصری و انعکاس تصویر بنا در آب به تلطیف هوای محیط به خصوص در فصول گرم سال کمک شایانی می کند و حس خنکی و طراوت را القا می نماید.

بر اساس برخی روایات این خانه در گذشته دارای چهار حوض بوده است که متأسفانه حوض اصلی در حیاط مرکزی در جریان تغییرات و مرمت ها به باغچه تبدیل شده است. با این حال زیبایی و اهمیت حوض ها در این بنا همچنان مشهود است.

یکی از زیباترین حوض های باقی مانده در خانه موزه مدرس حوضی است که در فضای شربت خانه و در قسمت زیرزمین قرار دارد. این حوض با سنگ های مرمر تزیین شده و دارای یک فواره کوچک است که صدای دلنشین آب آن به آرامش فضای زیرزمین می افزاید. این حوض ها نه تنها عنصری معماری هستند بلکه بخشی از فرهنگ و سبک زندگی ایرانی را بازتاب می دهند و نقش آب در ایجاد فضایی مطلوب و دلپذیر را یادآور می شوند.

شربت خانه خانه موزه مدرس

شربت خانه خانه موزه مدرس یکی از جذاب ترین بخش های این عمارت است که در قسمت زیرزمین قرار گرفته و فضایی سنتی و بسیار دلنشین را برای استراحت بازدیدکنندگان فراهم می آورد. معماری این بخش با استفاده از طاق ها و دیوارهای ضخیم فضایی خنک و مطبوع ایجاد کرده که به خصوص در روزهای گرم سال بسیار خوشایند است.

در مرکز این فضا یک حوض مدور زیبا با فواره ای کوچک قرار دارد که صدای دلنشین آب آن آرامش خاصی به محیط می بخشد. اطراف حوض تخت های سنتی چیده شده اند که بازدیدکنندگان می توانند بر روی آن ها نشسته و در فضایی آرام و سنتی از منوی متنوع نوشیدنی ها شامل انواع شربت های سنتی چای و دمنوش های گیاهی لذت ببرند.

تزیینات این بخش شامل وسایل قدیمی مانند کوزه های سفالی استکان ها و سماورهای برنجی است که حس و حال خانه های قدیمی را زنده می کند. همچنین تابلوهایی با نقاشی هایی الهام گرفته از داستان های شاهنامه بر دیوارهای شربت خانه نصب شده اند که به غنای فرهنگی این فضا می افزایند. شربت خانه نه تنها مکانی برای پذیرایی است بلکه تجربه ای فرهنگی و نوستالژیک از فضاهای سنتی ایرانی را ارائه می دهد.

معماری بخش داخلی خانه مدرس

معماری بخش داخلی خانه موزه مدرس نمایانگر دقت و ظرافت هنر معماری قاجار و اوایل پهلوی است. فضاهای داخلی شامل اتاق های متعدد با کاربری های مختلف از جمله اتاق نشیمن اتاق مطالعه و اتاق های ملاقات است. دیوارهای ضخیم بنا به حفظ دمای مناسب در فصول مختلف سال کمک می کنند و فضایی مطبوع در داخل خانه ایجاد می نمایند.

تزیینات داخلی شامل گچ بری های زیبا به خصوص در قسمت سردرها و حاشیه ها نقاشی های دیواری و استفاده از چوب در ساخت درب ها و پنجره ها است. پنجره های بزرگ و مشبک (ارسی) رو به حیاط نور طبیعی کافی را وارد فضا می کنند و در عین حال با شیشه های رنگی خود جلوه ای زیبا و رنگارنگ در داخل ایجاد می نمایند.

طراحی کف اتاق ها نیز با استفاده از مصالح مناسب به ایجاد حس آرامش و راحتی در فضا کمک می کند. با وجود مرمت هایی که در طول زمان صورت گرفته تلاش شده است تا اصالت معماری داخلی حفظ شود و وسایل و آثار موجود در هر فضا متناسب با کاربری اصلی آن اتاق در زمان حیات مدرس چیده شوند تا بازدیدکنندگان بتوانند تصویری واقعی تر از سبک زندگی و فعالیت های او در این خانه به دست آورند. جزئیات معماری داخلی از نوع چیدمان آجرها تا طرح گچ بری ها هر کدام بخشی از داستان این خانه تاریخی را روایت می کنند.

مسیر دسترسی به خانه موزه مدرس

خانه موزه مدرس در محله تاریخی عودلاجان تهران در خیابان امیرکبیر شرقی کوچه شهید علیرضا جاویدی (میرزا محمود وزیر) بن بست مدرس پلاک ۵ واقع شده است. این منطقه جزو محدوده طرح ترافیک تهران است و خیابان ها و کوچه های اطراف آن باریک بوده و پیدا کردن جای پارک در نزدیکی موزه دشوار است.

بنابراین بهترین و راحت ترین راه برای دسترسی به خانه موزه مدرس استفاده از حمل و نقل عمومی است. نزدیک ترین ایستگاه مترو به این موزه ایستگاه مترو شوش در خط ۱ مترو تهران است. از ایستگاه شوش با حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پیاده روی در امتداد خیابان ها و کوچه های محله عودلاجان می توان به موزه رسید. همچنین ایستگاه های مترو دیگری مانند بهارستان یا امام خمینی نیز با کمی فاصله بیشتر و نیاز به استفاده از تاکسی یا اتوبوس برای بخش نهایی مسیر قابل دسترسی هستند.

علاوه بر مترو خطوط اتوبوس و تاکسی نیز در خیابان های اصلی اطراف مانند خیابان امیرکبیر و خیابان ۱۵ خرداد فعال هستند و امکان دسترسی به نزدیکی موزه را فراهم می آورند. پیاده روی در کوچه پس کوچه های عودلاجان برای رسیدن به موزه خود تجربه ای دلنشین و فرصتی برای آشنایی با بافت تاریخی این محله قدیمی تهران است.

ساعت بازدید از خانه موزه مدرس و قیمت بلیط

خانه موزه شهید مدرس در تمام روزهای هفته به جز ایام تعطیل رسمی و روزهای شنبه پذیرای بازدیدکنندگان است. ساعت بازدید از این موزه معمولاً از ساعت ۱۰ صبح آغاز شده و تا ساعت ۱۷ (۵ عصر) ادامه دارد. با این حال توصیه می شود پیش از مراجعه از طریق تماس تلفنی یا وب سایت های معتبر از آخرین تغییرات در ساعت بازدید و همچنین روزهای دقیق تعطیلی اطمینان حاصل کنید.

قیمت بلیط ورودی خانه موزه مدرس برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی معمولاً مبلغ ناچیزی است و در رده موزه های با قیمت ارزان قرار می گیرد. هدف از پایین بودن نرخ بلیط تسهیل دسترسی عموم مردم به این مکان فرهنگی و تاریخی و تشویق به بازدید از آن است. اطلاعات دقیق و به روز قیمت بلیط نیز معمولاً در ورودی موزه یا وب سایت های مربوطه قابل دسترسی است.

بازدید از این موزه به خصوص در فصول بهار و پاییز که هوای تهران مطبوع تر است لذت بخش تر خواهد بود. با توجه به اینکه موزه در محله ای تاریخی واقع شده می توان بازدید از آن را با گشت و گذار در سایر بخش های دیدنی عودلاجان ترکیب کرد و یک روز کامل را به کشف این منطقه قدیمی شهر اختصاص داد.

جاذبه های دیدنی اطراف خانه موزه مدرس

محله عودلاجان که خانه موزه مدرس در آن واقع شده خود یکی از قدیمی ترین و جذاب ترین محله های تهران است و مملو از بناهای تاریخی بازارها و اماکن مذهبی است. بنابراین بازدید از خانه موزه مدرس را می توان با گشت و گذار در سایر جاذبه های دیدنی اطراف ترکیب کرد و یک برنامه کامل گردشگری تاریخی در تهران داشت.

یکی از مهم ترین جاذبه های نزدیک بقعه و امامزاده یحیی است که در نزدیکی موزه قرار دارد و فضای آرام و معنوی آن در کنار درخت چنار کهنسالش بسیار دیدنی است. حمام نواب یکی دیگر از بناهای تاریخی عودلاجان که در آثار ادبی نیز به آن اشاره شده در فاصله کمی از موزه قرار دارد.

بازار بزرگ تهران نیز در نزدیکی محله عودلاجان قرار گرفته و می توان پس از بازدید از موزه به این بازار قدیمی و پر جنب و جوش رفت و از معماری و فضای سنتی آن لذت برد. همچنین خانه های تاریخی دیگری مانند خانه فخرالملوک خانه قوام الدوله و مدرسه و مسجد معمارباشی نیز در این محدوده قرار دارند که هر کدام زیبایی ها و داستان های خود را دارند. گشت و گذار در کوچه های باریک و سنگفرش شده عودلاجان و تماشای خانه های قدیمی با درهای چوبی و کاشی کاری های زیبا خود تجربه ای منحصربه فرد است.

آلبوم تصاویر

این بخش به نمایش مجموعه عکس هایی از قسمت های مختلف خانه موزه مدرس اختصاص دارد. در این آلبوم تصاویری از نمای بیرونی بنا حیاط های مرکزی و دوم با حوض ها و فضای سبزشان راهروها اتاق های داخلی با تزیینات معماری و وسایل قدیمی گالری اسناد و تصاویر شربت خانه و سایر جزئیات معماری و تاریخی موزه به نمایش گذاشته می شود تا بازدیدکنندگان پیش از مراجعه یا پس از آن نگاهی تصویری به این مکان ارزشمند داشته باشند و با زیبایی ها و بخش های گوناگون آن آشنا شوند.

خانه موزه مدرس کجاست؟

خانه موزه مدرس در محله تاریخی عودلاجان تهران در خیابان امیرکبیر شرقی کوچه شهید علیرضا جاویدی (میرزا محمود وزیر) بن بست مدرس پلاک ۵ قرار دارد.

ایستگاه مترو نزدیک به خانه مدرس کجاست؟

نزدیک ترین ایستگاه مترو به خانه موزه مدرس ایستگاه شوش در خط ۱ مترو تهران است که با حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پیاده روی به موزه می رسید.

مدرس کیست؟

سید حسن مدرس (۱۲۴۹-۱۳۱۶ شمسی) عالم دینی فقیه سیاستمدار و نماینده مجلس شورای ملی در اواخر قاجار و اوایل پهلوی بود که به دلیل مواضع مستقل و مبارزه با استبداد رضاخان به شهادت رسید و به عنوان یکی از چهره های برجسته تاریخ معاصر ایران شناخته می شود.