گنبد سلطانیه در استان زنجان بنایی باشکوه با تاریخی غنی است که به عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی و اسلامی شناخته می شود. این بنا که بزرگ ترین گنبد آجری جهان پس از کلیسای سانتا ماریا دل فیوره و سومین بنای عظیم تاریخی جهان پس از ایاصوفیه و سانتا ماریا محسوب می شود از پیچیدگی ها و زیبایی های منحصربه فردی در طراحی و اجرا برخوردار است. آشنایی با جزئیات این بنای عظیم از بخش های مختلف و معماری خیره کننده آن گرفته تا تزیینات هنرمندانه و حتی بخش هایی که در گذر زمان آسیب دیده اند به درک عمیق تر اهمیت و عظمت این اثر ثبت جهانی یونسکو کمک می کند و تصویری کامل تر از میراث فرهنگی ایران ارائه می دهد.
گنبد سلطانیه کجاست؟
گنبد سلطانیه در استان زنجان در شهر سلطانیه واقع شده است. این شهر در فاصله حدود ۳۵ کیلومتری شرق شهر زنجان قرار دارد. آدرس دقیق تر آن در شهر سلطانیه میدان علامه حلی بلوار علامه حلی خیابان گنبد است. این موقعیت جغرافیایی دسترسی به بنا را برای بازدیدکنندگان از نقاط مختلف آسان می سازد.
تاریخچه گنبد سلطانیه زنجان
ساخت گنبد سلطانیه به دستور سلطان محمد خدابنده هشتمین پادشاه ایلخانی در سال ۷۰۳ هجری قمری آغاز شد و در مدت حدود ۹ سال به پایان رسید. این بنا به عنوان آرامگاه سلطان محمد خدابنده و همچنین محلی برای انتقال پیکرهای امام حسین (ع) و حضرت علی (ع) طراحی شده بود هرچند که این انتقال هرگز انجام نشد. شهر سلطانیه در آن زمان به عنوان پایتخت ایلخانان انتخاب شد و پس از تبریز بزرگ ترین شهر امپراتوری ایلخانی بود.
گنبد سلطانیه نقطه عطفی در تحول معماری اسلامی در آسیای مرکزی و غربی محسوب می شود و نشان دهنده گذار هوشمندانه از سبک معماری سلجوقی به دوره تیموری است. این بنا در طول تاریخ کاربری های متنوعی از جمله برگزاری مراسم مذهبی کلاس های درس و حتی پذیرش بیماران داشته است. در سال ۱۳۱۰ با شماره ۱۶۶ در فهرست آثار ملی ایران و در سال ۱۳۸۴ به عنوان هفتمین اثر ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
معماری گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه شاهکاری از معماری ایرانی و اسلامی است که با پلان هشت ضلعی طراحی شده و دارای هشت ایوان هشت درب و هشت مناره قرینه است. این بنا اولین نمونه شناخته شده گنبد دوجداره در جهان محسوب می شود که ارتفاعی حدود ۵۰ متر و قطر دهانه ای ۲۶ متر دارد. ضخامت گنبد ۱۶۰ سانتی متر و فضای خالی بین دو پوسته ۶۰ سانتی متر است.
گنبد دوجداره به استحکام بنا در برابر زلزله کمک شایانی می کند. پی این بنا با وجود وزن ۱۶۰۰ تنی سازه نسبتاً کم عمق (حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر) است که نشان از هوشمندی معمار در استفاده از بستر زمین مناسب (شنی و ماسه ای فشرده) دارد. معماری این گنبد الهام بخش بناهای بزرگی مانند گنبد کلیسای سانتا ماریا دل فیوره در ایتالیا و حتی تاج محل در هندوستان بوده است.
بخش های مختلف گنبد سلطانیه
بنای اصلی گنبد سلطانیه از چندین بخش کلیدی تشکیل شده است. بخش تربت خانه در ضلع جنوبی بنا قرار دارد و محل قرارگیری محراب است. این بخش که پس از تکمیل گنبد به مجموعه اضافه شد با کاشی های زرین فام و منقوش هشت ضلعی تزیین شده و گفته می شود در ساخت آن از خاک کربلا و نجف استفاده شده است. کتیبه هایی با سوره الملک به خط کوفی و ثلث با استفاده از تربت امام حسین (ع) بر دیوارهای این بخش دیده می شود.
سردابه در فضای زیرین گنبد و در ضلع جنوبی واقع شده و محلی برای دفن بزرگان و پادشاهان در دوران ایلخانی بوده است. ورودی کم ارتفاع سردابه نمادی از احترام به مردگان تلقی می شود. گنبد خانه فضای اصلی زیر گنبد دوجداره است که عظمت بنا را به نمایش می گذارد. در اطراف گنبد هشت مناره وجود داشته که تنها بقایای دو مناره (در ضلع شمال شرقی و شمال غربی) باقی مانده است. این مناره ها توخالی بوده و دارای پلکان چرخشی بودند و در گذشته موذنه ها بر فراز آن ها قرار داشتند.
تزیینات گنبد سلطانیه
تزیینات گنبد سلطانیه بسیار متنوع و چشم نواز است و اجرای آن ها حدود سه سال به طول انجامیده است. خطوط تزیینی در سراسر بنا مفاهیم الله محمد و علی را با استفاده از کاشی های الوان یا هفت رنگ به خط بنایی نمایش می دهند. رنگ آبی با طیف های مختلف رنگ غالب در تزیینات داخلی و خارجی بنا به خصوص بر روی گنبد فیروزه ای رنگ است.
تزیینات چوبی از جنس چوب ساج که بدون استفاده از میخ به هم متصل شده اند از لبنان و هند به سلطانیه آورده شده و با روش هایی برای جلوگیری از آسیب موریانه مقاوم شده اند. کتیبه های متعددی شامل آیات قرآنی (مانند سوره فتح آیت الکرسی سوره توحید سوره های انبیا الملک المومنون) و اسامی متبرکه (علی محمد) و لوگوی اتحاد بر روی دیوارها و ایوان ها نقش بسته اند. تزیینات بنا در دو دوره شامل آجر کاشی و گچ اجرا شده است.
بخش های خراب شده گنبد سلطانیه
با وجود استحکام و عظمت گنبد سلطانیه این بنا در طول تاریخ و در گذر زمان دچار آسیب هایی شده است. از جمله بخش هایی که به طور کامل یا جزئی تخریب شده اند می توان به ساختمان های اطراف بنا ارگ سلطنتی حصار دفاعی با ۱۶ بارو و خندق اطراف آن اشاره کرد که امروزه اثری از آن ها باقی نمانده یا بقایای ناچیزی دارند. قسمتی از کتیبه های بنا نیز به دستور میرانشاه پسر تیمور لنگ تخریب شده اند.
مناطق عام المنفعه یا ابواب البر که در گذشته در اطراف گنبد قرار داشتند نیز از بین رفته اند. در بخش جنوبی گنبد آثاری از یک ساختمان مسجد با محرابی گچ بری شده دیده می شود که نشان از وجود بناهای مهم دیگر در کنار آرامگاه اصلی دارد. علاوه بر تخریب های تاریخی بخش هایی از بنا به دلیل عوامل طبیعی و شاید مرمت های غیر اصولی دچار آسیب شده اند.
کاشی های گنبد سلطانیه درحال تخریب هستند
گزارش ها و مشاهدات نشان می دهد که کاشی کاری های گنبد سلطانیه به ویژه بخش هایی که اخیراً مرمت شده اند دچار فرسایش و تخریب شده اند. ریزش برخی از کاشی ها پوسیدگی قسمتی از آن ها و تغییر رنگ یا سفید شدن بخش هایی دیگر چهره ای ناهمگون به گنبد داده است. این وضعیت نگرانی هایی را در مورد نگهداری مطلوب از این اثر جهانی ایجاد کرده است.
مرمت غیراصولی سلطانیه/ کاشیهایی که یکسال هم دوام نیاوردند
برخی از کاشی های نصب شده در یک دوره مرمت کمتر از یک سال پس از نصب دچار ریزش و فرسایش شدند. این موضوع نشان دهنده احتمال استفاده از مصالح نامناسب یا به کارگیری تکنیک های غیر اصولی در فرآیند مرمت است. عدم یکدستی و درخشندگی کافی در کاشی های جدید نسبت به کاشی های قدیمی تر نیز مشهود است.
تخریب کاشی های گنبد سلطانیه اولین بنای آجری جهان تکذیب شد
در پی گزارش ها و بحث ها در خصوص تخریب کاشی های گنبد سلطانیه که به عنوان اولین بنای آجری بزرگ جهان شناخته می شود ضرورت توجه بیشتر به وضعیت نگهداری آن مطرح شد. اگرچه جزئیات تکذیب رسمی در متن ذکر نشده اما وجود چنین عناوینی در منابع اهمیت و حساسیت موضوع آسیب به تزیینات این بنای بی نظیر را نشان می دهد و بر لزوم حفاظت جدی تر از آن تأکید دارد.
مرمت بخش های آسیب دیده گنبد سلطانیه به پایان رسید
گنبد سلطانیه در طول دهه ها چندین دوره مرمت را پشت سر گذاشته است که اولین آن ها از سال ۱۳۴۸ آغاز شد و بنا در ۹ دوره مرمتی مورد بازسازی قرار گرفت. با وجود پایان یافتن برخی فازهای مرمتی گزارش هایی مبنی بر عدم دوام کافی و بروز مشکلات در بخش های مرمت شده به خصوص در کاشی کاری ها مطرح شده است. این امر اهمیت نظارت دقیق و استفاده از متخصصان مجرب و مصالح با کیفیت در فرآیندهای حفاظتی آینده را دوچندان می کند.
بهترین زمان بازدید از گنبد سلطانیه
شهر سلطانیه آب و هوایی سردتر نسبت به مناطق مرکزی ایران دارد. زمستان های آن معمولاً برفی و یخبندان است در حالی که تابستان ها خنک و دلپذیر هستند. بنابراین بهترین زمان برای بازدید از گنبد سلطانیه فصول بهار و تابستان به ویژه ماه های اردیبهشت تا مرداد است.
فصل پاییز به خصوص ماه های مهر و آبان نیز با طبیعت زیبا و چشم اندازهای پاییزی می تواند زمان مناسبی برای سفر باشد. بازدید در فصل زمستان به دلیل سرمای شدید و شرایط نامناسب جاده ها توصیه نمی شود.
هزینه بازدید از گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه به عنوان یک اثر تاریخی ملی و جهانی دارای ورودی برای بازدیدکنندگان است. هزینه بازدید ممکن است برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت باشد. برای اطلاع دقیق از نرخ ورودی بهتر است قبل از مراجعه با مجموعه گنبد سلطانیه یا وب سایت های رسمی مرتبط تماس حاصل فرمایید.
امکانات گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه به عنوان یک سایت میراث جهانی امکانات لازم برای بازدید گردشگران را فراهم آورده است. این امکانات شامل دسترسی به بخش های مختلف بنا فضاهای نمایشگاهی یا توضیحی در مورد تاریخ و معماری آن و همچنین امکانات رفاهی اولیه برای بازدیدکنندگان است. محیط اطراف بنا نیز معمولاً برای گردش و عکاسی مناسب سازی شده است.
جاهای دیدنی نزدیک به گنبد سلطانیه
سفر به منطقه سلطانیه و استان زنجان فرصتی برای بازدید از دیگر جاذبه های تاریخی و طبیعی است. در نزدیکی گنبد سلطانیه می توانید از مکان هایی مانند سبزه میدان زنجان قلعه سانسیز با گورستان های تاریخی آن خانه ذوالفقاری که امروزه موزه باستان شناسی زنجان است و رختشویخانه زنجان که بنایی منحصر به فرد با کاربری اجتماعی در گذشته بوده است دیدن کنید.
گنبد سلطانیه کجاست؟
گنبد سلطانیه در استان زنجان شهر سلطانیه میدان علامه حلی بلوار علامه حلی خیابان گنبد واقع شده است.
مهم ترین ویژگی گنبد سلطانیه چیست؟
مهم ترین ویژگی آن گنبد دوجداره آن است که یکی از اولین نمونه های گنبدهای دوجداره در جهان و بزرگ ترین گنبد آجری موجود محسوب می شود.
مسیر گنبد سلطانیه از تهران چطور است؟
برای رسیدن به گنبد سلطانیه از تهران باید از طریق جاده به سمت زنجان حرکت کنید. گنبد سلطانیه در حدود ۳۵ کیلومتری شرق شهر زنجان و در مسیر جاده اصلی قرار دارد.
برای بازدید از گنبد سلطانیه باید ورودی پرداخت کرد؟
بله برای بازدید از گنبد سلطانیه که یک اثر ثبت شده ملی و جهانی است نیاز به پرداخت هزینه ورودی است.
بهترین زمان برای بازدید از گنبد سلطانیه چه زمانی است؟
بهترین زمان بازدید از گنبد سلطانیه فصول بهار و تابستان (اردیبهشت تا مرداد) و همچنین اوایل پاییز (مهر و آبان) است که آب و هوا معتدل تر است.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "بخش های خراب شده گنبد سلطانیه" هستید؟ با کلیک بر روی گردشگری و اقامتی، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "بخش های خراب شده گنبد سلطانیه"، کلیک کنید.