آثار مثبت اصلاح تعرفه های پلکانی برق در بخش خانگی

در یک پژوهش بررسی شد؛

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری خبر نو، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در پژوهشی با عنوان «بررسی وضعیت مصرف و نظام تعرفه گذاری برق در بخش خانگی» بیان می کند که شاخص شدت انرژی در ایران بالاتر از میانگین جهانی است که به معنی سهم بالای مصرف انرژی در مصارف غیر مولد و همچنین بهره وری پایین در بخش های مولد است؛ بنابراین می توان گفت بهینه سازی مصرف انرژی در ایران، ازجمله اولویت های بخش انرژی کشور است.

یکی از مسایلی که تاثیر مستقیمی بر الگوی مصرف انرژی دارد، نحوه تخصیص یارانه به مصرف کنندگان انرژی است. با توجه به اینکه قیمت انواع حامل های انرژی در ایران مشمول یارانه انرژی است، همواره افرادی که مصرف بیشتر داشته باشند از یارانه بیشتری برخوردار می شوند. این مسیله طرح های مدیریت مصرف را با اختلال مواجه کرده و در مورد حامل انرژی برق نیز، به ناترازی اقتصادی صنعت برق دامن می زند.

* تعیین تعرفه های برق در بخش خانگی

این پژوهش ادامه می دهد که تعیین تعرفه های برق در بخش خانگی باید به گونه ای باشد که ضمن کمک به مدیریت مصرف، باعث فشار اقتصادی بر خانوار ها نشده و با شرایط آب و هوایی هر ناحیه همخوانی داشته باشد. در این راستا تعرفه گذاری برق در ایران به صورت پلکانی بوده و با توجه به جغرافیای کشور و زمان های مختلف سال، 5 نوع تعرفه شامل 4 منطقه گرمسیری (ماه های گرم) و یک منطقه عادی (به علاوه ماه های غیر گرم مناطق گرمسیر) تعریف شده است و بسته به میزان مصرف، تعرفه برق مشترکان نیز متفاوت است.

* اصلاح نظام افزایش پلکانی تعرفه برق

در این پژوهش آمده است که اصلاح نظام افزایش پلکانی تعرفه برق در بخش خانگی و حذف یارانه مشترکان پرمصرف، در بند «ی» تبصره «8» قانون بودجه سال 1400، بند «ک» تبصره «15» قانون بودجه سال 1401، بند «ل» تبصره «15» قانون بودجه 1402 و همچنین ماده (6) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق، به وزارت نیرو تکلیف شده است. در این راستا از پایان سال 1400، اصلاحاتی در تعرفه های برق انجام شده است.

این پژوهش توضیح می دهد که طبق قانون، تعرفه مشترکین کم مصرف خانوار های تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر، مشترکین با میزان مصرف کمتر از الگو به صورت یارانه ای و مشترکین پرمصرف به صورت غیریارانه ای و براساس الگوی افزایش پلکانی تعیین شده است.

* تعداد مشترکان برق خانگی

در این پژوهش بیان می شود که تعداد مشترکان برق خانگی در سال 1401 برابر با 31.4 میلیون مشترک و سهم این مشترکان از کل مصرف برق، معادل 32 درصد بوده و در ماه های گرم سال (خرداد تا شهریور) این سهم به 41 درصد رسیده است. همچنین روند مصرف برق در بخش خانگی نیز در سال های اخیر صعودی بوده است. علاوه بر ورود مشترکان جدید بخش خانگی، تغییر الگوی مصرف مشترکان (افزایش سرانه مصرف برق مشترکان خانگی) نیز در افزایش مصرف بخش خانگی اثرگذار بوده است. به طور متوسط در بیست سال اخیر، مصرف برق مشترکان خانگی سالیانه حدود 5.7 درصد افزایش یافته و مصرف سرانه هر مشترک نیز سالانه حدود 1.3 درصد رشد کرده است.

این پژوهش توضیح می دهد که شرایط آب و هوایی استان ها نیز نقش تعیین کننده ای در میزان مصرف برق داشته است. به طوری که بیشترین سرانه مصرف برق بخش خانگی مربوط به استان های جنوبی کشور بوده و سه استان جنوبی هرمزگان، بوشهر و خوزستان بیشترین سرانه مصرف برق خانگی را دارند. در واقع این سه استان حدود 28 درصد از مصرف برق بخش خانگی کشور را به خود اختصاص داده اند و سرانه مصرف برق در آنها بیش از سه برابر متوسط کشور است.

* شیب افزایش قیمت برق

در این پژوهش بیان می شود که بررسی تعرفه های برق خانگی نشان می دهد که در سال 1400 (قبل از اصلاح تعرفه پلکانی) شیب افزایش قیمت برق نسبت به پلکان های مصرف بسیار ملایم بوده است، اما در سال 1402 این موضوع به درستی اصلاح شده و شیب افزایش پیدا کرده است، این موضوع سبب شده قیمت برق پلکان های پرمصرف افزایش بیشتری نسبت به پلکان های کم مصرف داشته باشد. درحالی که تعرفه برق مشترکان کم مصرف با افزایش جدی مواجه نبوده است.

* سرانه مصرف برق در بخش خانگی

این پژوهش توضیح می دهد که باتوجه به آمار مصرف برق بخش خانگی، سرانه مصرف برق در بخش خانگی در سال 1401 نسبت به سال 1400 به میزان 0.6 درصد کاهش یافته است. در کنار سایر عوامل اثرگذار، به نظر می رسد اصلاح تعرفه های برق خانگی نیز در کاهش مصرف برق بخش خانگی موثر بوده است. از طرفی با توجه به افزایش نرخ برق مشترکان پرمصرف و ثبات تقریبی نرخ برق مشترکان کم مصرف، اجرای طرح تعرفه گذاری پلکانی برق خانگی، بدون تاثیر جدی بر مشترکان کم مصرف، منجر به اصلاح عادلانه تعرفه های برق شده است. اجرای این طرح همچنین در کاهش نسبی تعداد مشترکان پرمصرف موثر بوده است.

این پژوهش ادامه می دهد که در سال 1401، حدود 2 درصد از نسبت مشترکان پرمصرف کاسته شده و در این سال حدود 77 درصد مشترکان خانگی برق، مصرفی در محدوده کمتر از الگوی مصرف داشته اند. گفتنی است عوامل دیگری همچون کاهش دمای هوا و کاهش همه گیری کرونا نیز بر مصرف برق در بخش خانگی موثر بوده اند و تغییرات مذکور را صرفاً نمی توان ناشی از اصلاح تعرفه ها قلمداد کرد.

* آثار مثبت اصلاح تعرفه های پلکانی برق در بخش خانگی

در این پژوهش آمده است که با توجه به آثار مثبت اصلاح تعرفه های پلکانی برق در بخش خانگی، به نظر می رسد اعمال این تعرفه ها برمبنای احکام قوانین بودجه 1400 و 1401 نقطه شروع مناسبی برای اصلاح تعرفه گذاری برق خانگی بوده است. با تصویب قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق در آبان ماه سال 1401، تکالیفی مبنی بر اصلاح تعرفه گذاری برق خانگی وضع شد. ازجمله این اصلاحات می توان به تعیین الگوی مصرف ماهیانه برق خانگی برمبنای سطح مصرف 75 درصد مشترکان خانگی و همچنین تعیین تعرفه پلکانی مشترکان پرمصرف، معادل ضرایبی از هزینه تامین برق اشاره کرد.

این پژوهش خاطرنشان می کند که با گذشت حدود یک سال از تصویب قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق، همچنان تکالیف این قانون در حوزه اصلاح تعرفه گذاری برق خانگی به طور کامل اجرایی نشده است؛ لذا جهت تحقق بیشتر اهداف نظام افزایش پلکانی تعرفه های برق خانگی، پیشنهاد می شود در اجرای کامل ماده (6) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق تسریع شود.

متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.